Bzzlletin. Jaargang 4

[p. 43]

Clara Eggink
Veel waarheid, te veel gekeuvel-
nieuwe roman van Frank Martinus Arion

In een interview met Mensje van Keulen in de H.P. las ik: ‘Frank Martinus Arion wil niet alleen een mooi, spannend boek schrijven maar daarmee tevens de arbeidersklasse vooruit helpen.’ Nu wil ik wel aannemen dat Arion dat niet precies zo gezegd heeft als de heren interviewers, John Jansen van Galen en Henk Spaan (op hun terrein bepaald geen wonderen) het hier citeren, maar iets dergelijks moet hij toch losgelaten hebben. Hoe je b.v. ‘de arbeidersklasse’ vooruit helpt met de roman ‘Dubbelspel’ blijft mij wat raadselachtig, terwijl ik dit drama van de vier Curaçao'se dominospelers en twee vrouwen als debuut een meesterlijk werk vind, dat ik voorlopig niet vergeten zal.

In dit nieuwe boek van Arion is het wel duidelijk dat hij meer wil dan alleen een goed boek schrijven. De sociale bewogenheid waar hij uitdrukking aan wil geven is er zeker in merkbaar, maar of het werk daar nu mee vooruitgegaan is, is een andere zaak. Arion heeft dit lijvige ‘Afscheid van de Koningin’ gegoten in de vorm van journalistenwerk. De ‘ik’, genaamd Sesa Lopes, reist door Afrika voor zijn krant Nieuw Nederland. Die ikstijl maakt de indruk alsof de schrijver ook al heet die ‘ik’ dan anders, er toch tamelijk dicht bij betrokken is. Dat behoeft niet zo te zijn, want een goede schrijver is natuurlijk in staat zijn ‘ik’ verschillende vormen te laten aannemen. Maar die indruk zal hij toch willen maken, anders deed hij het niet. Goed. Sesa Lopes is uitgestuurd naar een pas vrijgeworden staat aan de westkust van Afrika omdat de koningin daar een statie-bezoek brengt. Hij noemt die staat Songo en zegt dat dit land aan de Atlantische Oceaan ligt, met Guinea (welk?) in het noorden, Mali in het oosten en Sierra Leone in het zuidoosten. Songo moet dus een stuk van ex-Frans Guinea zijn. Aangezien ik niet precies op de hoogte ben van de reizen van HM en omdat de naam Songo bij mij ook geen herinnering oproept, zo min als de hoofdstad die Tamina heet, ben ik maar eens op recente kaarten gaan snuffelen. Ik ben er niet uitgekomen. Ook de rivier genaamd Baī, die door dit land stroant ‘binnenkomend van uit Guinea (alweer welk) dwars door de aan de Atlantische Oceaan gelegen hoofdstad Tamina stroomt en die “een zijarm van de Niger” moet zijn, was niet te vinden. Enfin, Afrika schijnt nog altijd niet geheel in kaart gebracht, hoewel we de periode waarin het hart van dit werelddeel een witte vlek was, met daarin Hoc sinct leones (hier zijn leeuwen) wel teboven zijn. Het nare is dat deze geheimzinnige situering bij mij een klein achterdochtje heeft opgeroepen. En nog iets anders ook maar daar kom ik wel aan. De journalist beleeft veel, heel veel. Ten eerste ziet hij HM met een zwarte man dansen, de president van de staat Songo en genaamd Wawili. Dat doet zij, zo vertelt hij, vanwege de houtleveranties en hij noemt dat ook de Handelsdans. Daarbij de conclusie trekkend dat discriminatie eigenlijk niet bestaat omdat deze onaangename eigenschap direct het loodje legt als het om de duiten gaat. Terecht maar lang niet nieuw. Wel komt hij tot de amusante conclusie dat hij eerder het recht heeft met HM te dansen, daar hij in zijn jeugd op Curaçao jarenlang met een loodzware vlag heeft moeten sjouwen van wegen HM's verjaardag. Teruggekeerd in zijn, in een niet sjieke wijk gelegen, hotel ontmoet hij daar het meisje Gadisha uit Mali dat zich te koop biedt. Sesa, uit op het welzijn van zijn medemens, zegt haar dat zij veel te jong is voor het vak, dat prostitutie slavernij is en weet haar te overreden, inderdaad met geld en goede woorden, dat zij ermee op moet houden, een baantje moet zoeken en gaan studeren. Dat laatste was zij al van plan. Geheel verrast ontmoeten we het meisje later in een fatsoenlijk baantje en nog later als een dappere verzetstrijdster.

In dit dikke boek (344blz. ) wordt de ellende in de wereld uitvoerig opgesomd en terecht natuurlijk. De Amerikanen, de Zwitsers, de Nederlanders, de bestuurders van de nog maar zo kort vrijgeworden staten van Afrika, Zuid-Afrika, de multinationals, ze gaan allemaal voor de bijl en nogmaals, terecht. Jammer is althans voor mijn gevoel, dat Arion zijn juiste motieven vastknoopt aan zulke eigenaardige voorvallen tijdens zijn reis. Daar is b.v. zijn eindeloze gesprek met de zuid-Afrikaanse Naomi, die naast hem zit in het vliegtuig als hij voor de tweede maal naar Tamina reist. Naomi is blond natuurlijk met zeer blauwe ogen en op weg naar

[p. 44]

Europa om haar studie te voltooien. Zij is getrouwd en heeft geen kind. Langzaam raakt het paar Sesa en Naomi vertrouwd en vertrouwelijk met elkaar. Zij spreken over de bovengemelde onderwerpen en het eindigt in eikaars armen in Amsterdam. En om ons goed te laten verstaan dat zo'n combinatie van blank en niet blank samen kan gaan, wordt ons verteld dat Naomi smsekt om een zwart kindje. Dat gaat wel snel in zijn werk, in aanmerking genauen dat we met een zuid-Afrikaanse te doen hebben en bovendien zie ik daar in mijn onschuld ook een vorm van discriminatie in: een wit kindje is niet goed genoeg voor madame hoewel daar volgens de wet van Mendel evenveel kans op is.

In Tamina mag niemand uitstappen, daar het land in volkomen opstand is. De president Wawili - u weet wel, die met HM gedanst heeft - is vermoord. Een Amerikaan die dat allemaal niet zo ernstig neemt, wordt overhoop geschoten. Gelukkig blijkt het een vent van CIA te zijn. Het merkwaardigste voorval is evenwel dat er op dat zwaar bewaakte vliegveld een helicopter land, met daarin - u mag het geloven of niet - een Nederlandse dame van een jaar of zestig, begeleid door een kolonel van het anti-Wawili Songolese leger. Officieel is deze mevrouw Prior doodgemeld. Al Sesa's journalisten-instincten worden klaarwakker. Als mevrouw Priors zich tussen hem en Naomi in genesteld heeft en het vliegtuig opstijgt richting Parijs, begint hij onmiddellijk aan een interview per recorder. Het blijkt (zoals dat heet) dat mevrouw P. onschuldig naar Songo was gegaan om haar getrouwde dochter te bezoeken. Terecht diep geschokt over de toestanden waaronder de bevolking van het land leven moet - onderdrukt, slecht betaald - zet zij werk op touw waarbij zij mensen in dienst kan nemen tegen veel betere lonen dan zij in de houtkapperij krijgen. Dat gaat een tijdje goed, maar het duurt niet lang of de regering van Songo komt in het geweer daar haar manier van doen volgens het zeggen van die ambtenaren, de economie van het land in de war stuurt. Alles juist en begrijpelijk, want zo zijn die lui. Dan gaat mevrouw P. nog een stap verder. Zij komt bij het verzet en later horen wij dat zij het is geweest die de bom onder het bed van Wawili heeft gelegd. Geen wonder dat dit boek opgedragen is “Aan dappere vrouwen”.

Nu nog het tweede geval waar ik mij wat ongerust bij gevoeld heb. Sesa Lopes heeft een regel poëzie in zijn hoofd waar hij zich onderweg mee amuseert door er variaties op te maken. Die regel is volgens zijn zeggen: In de trein: De tijd vergaat met dromen./ Als ik bij je ben, ben ik dichter bij mijn dood. Regels die volgens hem van Werumeus. Buning zijn. Ga nou gauw, zeg ik wat verwonderd. In het vers staat: In de trein. De tijd vergaat met dromen./ Door de ruitjes wiegelt avondrood./ Als ik bij u zal zijn gekomen,/ Ben ik weer wat nader bij mijn dood.’ En de dichter heet meer speciaal J.C. Bloem.

‘Afscheid van de Koningin’ is ongetwijfeld een boek vol informatie voor hen die voor de hedendaagse wereldsituatie de ogen stijf dichtknijpen en verdient als zodanig lof. Inlichtingen geven is duidelijk des schrijvers bedoeling geweest. Hij heeft in dit werk veel van zich afgeschreven dat hem terecht dwars zat. De vraag blijft of je met goede bedoelingen en zelfbevrijding een goed boek kan schrijven en er anderen mee boeien. Boeien namelijk is een kwestie van vorm in de eerste plaats. Dit boek is te lang, veel te lang. Een macht van gekeuvel had zonder schade geschrapt kunnen worden. Het introductie-ge-keuvel dat Arion heeft laten dienen on tot zijn ware onderwerp te komen.

FRANK MARTINUS ARION: ‘Afscheid van de Koningin’ De Bezige Bij 344 blz. 24,50