Bzzlletin. Jaargang 4

[p. 22]

Joost de Wit
Jef over de grenzen

Foundation for the Promotion of the Translation of Dutch Literary Works Singel 450 Amsterdam-c Holland tel. [phone]

Een van de meest ondankbare taken in het boekenvak is om te trachten een Nederlandstalig auteur in het buitenland vertaald en uitgegeven te krijgen. Als goed hypochonder doe ik dat daarom dus al vele jaren en mijn ervaringen op dit gebied met de boeken van Jef Geeraerts zijn nauwelijks anders dan met die van andere auteurs, bekender of minder bekend. De enige namen die iets zeggen in het buitenland zijn Multatuli, Johan Huizinga, Jan de Hartog en Jan Cremer en in tweede instantie Felix Timmermans en Willy Corsari; alle anderen zijn volslagen onbekend en naar ik vrees zullen de meesten ervan dat ook wel blijven. Zelfs wanneer een auteur van formaat wordt uitgegeven door een uitgever van formaat is de reaktie van de buitenlandse pers vrijwel nihil en de paar recensies die verschijnen zijn meestal wel vriendelijk maar toch wat geringschattend; wat kan er nu op dit gebied aan kwaliteit uit Nederland of Vlaanderen komen. Daar komt nog bij dat wel gebleken is dat ook in het buitenland de reakties in de pers van weinig invloed zijn op de verkoop van het betreffende boek en dus de bekendheid van de auteur bij het publiek. Dit gaat niet altijd op, het is algemeen bekend dat de oplagen van de bekende Zuid-Amerikaanse auteurs zoals Cortázar en Borges relatief klein zijn, de pers besteedt internationaal altijd enorm veel aandacht aan hun publikaties en iedereen ‘weet er over mee te praten’ zonder hun werk te hebben gelezen. Politiek en romantische gevoelens rond een land of een taalgebied tellen vaak sterk mee en op dit gebied hebben de lage landen weinig te bieden.

Daarnaast verbaast het me dat boeken van Jef Geeraerts niet meer aandacht in de buitenlandse pers kregen dan andere uit het Nederlands vertaalde werken, zijn boeken wijken immers nogal af van het voor Nederland normale patroon. Regelmatig kan bij de buitenlandse uitgeverij en in de pers de klacht worden gehoord dat de Nederlandse literatuur zo negatief zou zijn, binnenhuiskamerrealisme vol treurnis en ellende, alles is tot mislukking gedoemd, somberheid en jammerlijke gebeurtenissen stapelen zich op, het kan allemaal nooit goed aflopen. Een deel van het succes van het werk van bijvoorbeeld een Heere Heeresma in binnen- en buitenland is

[p. 23]

het ironiserende en het niet toegeven aan bovengenoemde eigenschappen. Ook Jef Geeraerts doet het anders. Geweld en erotiek, maar ook het kunnen en vooral ook willen genieten van het leven zijn typerend voor hem en afwijkend voor de anderen en hij zou daarom m.i. ook meer moeten opvallen.

Een aantal recensenten heeft dat ook wel herkend (Henry Miller in The Los Angeles Times, Nicolas Bromeil in de Boston Sunday Globe e.a.) met name natuurlijk bij het boek GANGREEN I dat het meeste werd vertaald. In 1971 verscheen het boek onder de titel IM ZEICHEN DES HENGSTES bij de Nymphenburger Verlagshandlung in München (vert. Peter Baudisch) nadat zijn romans IK BEN MAAR EEN NEGER en HET VERHAAL VAN MATSOMBO in één band in 1969 werden gepubliceerd (vert. Jürgen Hillner). De recensies waren sporadisch en verdeeld, de boeken verkochten niet bijster goed, niettemin verscheen in 1973 van Gangreen onder dezelfde titel IM ZEICHEN DES HENGSTES een pocketuitgave bij Wilhelm Heyne Verlag in München met een juffrouw op het omslag die er niet om liegt. Over de verkoop daarvan is mij niets bekend. Verhalen en fragmenten van Geeraerts in het Duits verschenen nog in het tijdschrift EGOIST 15, 2. Quartal 1968 (Frankfurt/Main) en AKZENTE, Heft 5, Oktober 1974 (München) en in de bloemlezing NIEDERLÄNDER ERZÄHLEN (herausgegeben und übersetzt von Jürgen Hillner) Fischer Bücherei, 1969 (Frankfurt/Main).

In het Frans verschenen alleen IK BEN MAAR EEN NEGER en HET VERHAAL VAN MATSOMBO in één band onder de titel JE NE SUIS QU'UN NÈGRE bij Fayard in Parijs (vert. Maddy Buysse) in 1971 en een verhaal in de bloemlezing LES GRANDS CONTEURS FLAMANDS (Editions Wellprint, Bruxelles) 1969. Deze publikaties zijn vrijwel ongemerkt aan het publiek en de pers voorbijgegaan.

In 1972 verscheen GANGREEN I bij Gyldendal Norsk Forlag in Oslo (vert. Tove Tryti) onder de titel GANGREEN I - SORTE VENUS (twee recensies van enig formaat, één zeer negatief, één zeer positief) en in 1974 verscheen dit boek onder de titel MUSTA VENUS bij Karisto in Hämeenlinna (Finland) vertaald door Heimo Pihlajamaa. Weinig respons, weer, wel hetzelfde soort reakties als in Noorwegen, verzet tegen het geweld en de vermeende fascistoïde trekjes in het boek, zoals in het begin in Nederland werd geconstateerd en langzamerhand wel ontzenuwd naar ik dacht. Een verhaal van Geeraerts verscheen dan nog in 1972 in het Hongaarse tijdschrift NAGYVILAG (Vol. 10); in december 1974 in no. 4 vol. XXIX van de REVISTA DE LA UNIVERSIDAD DE MEXICO en in de bloemlezing BOLECINE V TREBUHU, vertaald en samengesteld door Janko Moder, Mladinska Kniiga 1975 (Sloweens). Wat het Engels betreft verscheen een verhaal in DELTA (Vol. 11, no. 1 1968); LONDON MAGAZINE (Vol. 9 no. 12, 1970); SHANTIH, Vol. 2, no. 4, 1973, New York) en in een bloemlezing MODERN STORIES FROM HOLLAND AND FLANDERS, Twayne, New York, 1973. En dan tenslotte in 1975 GANGRENE bij de voortreffelijke New Yorkse uitgeverij Viking en in London bij Weidenfeld & Nicolson uitnemend vertaald door de Amerikaanse auteur Jon Swan en voornamelijk tot stand gekomen dankzij de niet aflatende medewerking van Dola de Jong. Zelden heb ik een buitenlandse uitgever zo enthousiast gezien over een boek en over de vertaling, het is daarom wederom jammer te zien hoe weinig aandacht eraan wordt geschonken in de pers en met hoeveel onbegrip men dit doet. Des te verheugender het feit dat de New Yorkse pocketboek-gigant Avon Books de rechten voor de paperbackuitgave kocht voor het hoogste bedrag dat ik ooit voor een Nederlandstalig literair auteur betaald zag worden, met uitzondering misschien van Jan de Hartog en Jan Cremer. Het boek zal ook worden verfilmd en wellicht dat dit nu de doorbraak voor Geeraerts gaat betekenen in het buitenland. Zeer enthousiast werd de vertaling ontvangen door Henry Miller die zich de tekst heeft laten voorlezen door zijn zoon omdat hij bijna blind is aan één oog. De recensie vindt u elders in dit blad afgedrukt. Gematigd is Jane Miller in de Times Literary Supplement van 29 augustus onder de kop BLOOD WILL OUT. Ze valt vooral over de mannetjesdierachtigheid van de auteur en trekt zoals sommige anderen een vergelijking met Hemingway en Miller. Ook zij signaleert het zelfbewijzerige in Geeraerts' teksten, wat verschillende recensenten irriteert, onder meer Martin Levin in de New York Review van 27-4-1975 (ook een vergelijking met Hemingway).

Zeer negatief is de kleinzoon van Evelyn Waugh, Auberon Waugh in de Engelse Evening Standard

[p. 24]

(augustus 1975) die onder de kop STAY HOME, JEFF een vernietigend artikel schrijft met opmerkingen als ‘He is hysterically anti-religious, which might make him acceptable enough to our tired old lefties, except that when they examine the reason for his hatred of Christianity they will find it is because Christianity exalts the meek. It is not that he is a fascist - he hates capitalism and the white races - so much as a simple psychopath-...’ en ‘But where the book fails is in trying to make us see its loathsome, mad and thoroughly evil hero as a life-force, his identification with all the more repulsive aspects of African life as somthing admirable and manly.’, dit na een paar prijzende woorden over de wijze waarop de auteur bepaalde aspecten van het koloniale leven beschrijft soms ‘straight from Hemingway’.

Zeer enthousiast tenslotte is Nicholas Bromell in de Boston Sunday Globe. ‘Gangrene is a stunning novel - the kind of intolerant and destructive tour de force that obliterates whole memories of other books’ en ‘this is what a novel can be, this is the real thing’ en tenslotte ‘this book is a masterpiece’.

Hoe dan ook, Viking is de uitgave van een tweede boek van Geeraerts aan het voorbereiden, vastbesloten de auteur als auteur te pousseren en over enige tijd zal de paperback in vele tienduizenden exemplaren de wereldmarkt overstromen. Laten we hopen dat Jef die aandacht krijkt die hij verdient.