Bzzlletin. Jaargang 4

[p. 13]

Brief van Jef Geeraerts
aan Ward Ruyslinck

Knokke, 15 februari 1968

Beste Ward,

Weer eens in Knokke met het vaste voornemen, te werken. Er zijn twee perioden per jaar die in dat opzicht wel bijzonder gunstig lijken: de tweede helft van november en de eerste helft van februari. Ik weet niet waarom. Misschien heeft het iets te maken met vallende bladeren, sneeuwvlokjes of bloeddruk. Dus ben ik alvast naar hier gekomen. Mijn hart is vol vertrouwen. Op U Heer, blijven wij hopen. Heb je de laatste slogan op de nationale kerken gezien? GEEF (in grote drukletters) en er zal u gegeven worden (in veel kleinere letters). Toen ik verleden jaar na twee maanden Zweden naar het vaderland terugkeerde, was het eerste dat mij in België stoorde, het feit dat kerken opvallend schaamteloos slogans droegen. Zweden is in dat opzicht vrij van smet. Daar praat men ook niet over verdraagzaamheid. Every man is an island. Het is hier vochtig en er staat een stijve oostenwind. Can spring be far behind?

Een badplaats in de winter heeft een zeer eigenaardige sfeer, bijna onwezenlijk. Ik houd er wel van. De meeste stoere kapitalistenbuildings op de dijk werden veilig gesloten met witte luiken die afgevreten zijn door de zoute wind. Een hoop winkels vertonen briefjes met de vermelding dat de eigenaars helaas een maand vakantie nemen. Om uit te rusten van de zware zomervermoeienissen. Als ze hun deuren dan opnieuw voor het publiek openstellen, lachen ze je toe met ontspannen, chocolade bruine gezichten. Waarschijnlijk Zermatt of Tenerife. De modeplaat(s)jes van de tevreden burger.

Ook de zee is anders nu. Er is geen horizon, alles impressionistisch grijs, soms als versteend, het geruis klinkt veraf, gedempt, bij laag tij drogen de plassen niet op, de golfbrekers blijven gevaarlijk glad. Meeuwen op één poot bekijken je en bewegen zich niet als je ‘Dag Emma’ zegt, alleen hun zwarte oogjes observeren je aandachtig en ze verwachten dat je tenminste brood zou meebrengen. (Dan moet ik altijd denken aan ‘Gevederde vrienden’ van Jan Wolkers, volgens mij een kostelijk verhaal. Het beeld van de Italiaanse ijsjes als hij na twee dagen de koelkast opent.... Dat zal hem leren met een dikke vrouw te trouwen. Nijpend probleem voor vele Vlamingen).

Het hout van de banken is ijskoud, geen kat op de dijk behalve dan achter de aquariums van de sjieke café's: de rijke Brusselse fossielen op drie poten, het laatste stadium. (Het feit dat bijna uitsluitend afgetakelde mensen van het leven kunnen ‘genieten’ revolteert mij altijd. Het beste gedeelte van de bevolking slooft zich dagelijks af in onze economisch geconditioneerde bourgeoissamenleving, die wel gemaakt lijkt om iemand in zijn meest natuurlijke verlangens te frusteren).

Op het strand enkele zeldzame eenzame wandelaars in anoraks, waarschijnlijk halve gekken of kunstenaars, vergezeld van blaffende, tegen de wind op rennende honden die zich zichtbaar gelukkig voelen. Verhoogd jodiumgehalte van de lucht, aangewakkerde schildklierfunctie, geactiveerde stofwisseling, verlaagde drempelwaarde der sexuele prikkels, noem maar op.

(Er begint een klok te luiden. Dat maakt me altijd vreselijk nerveus, ik weet niet waarom. Met Kerstmis was ik hier ook, ik was om acht uur gaan slapen en klokslag middernacht werd ik uit mijn slaap opgeschrikt door geweldig klokkengelui. Ik heb het feest van de vrede ingezet met een reeks vloeken).

Ik ben hier nu al tien dagen en heb nog geen woord op papier gezet. Misschien daarom schrijf ik je een brief. Een aanloop? Wie weet. Heb jij dat ook soms? Je totaal leeg voelen, ik bedoel creatief. Je denkt niet meer in zinnen, je bouwt geen paragrafen meer op die je daarna letterlijk neerschrijft. Je voelt je onrustig. Ik noem dit gevoel creatieve angst: denken dat het nooit meer zal gaan. Vroeger weet ik het aan de afwezigheid van een vrouw. Maar als er een vrouw is, dan komt die andere onrust, nòg slechter om te werken. Het enige dat je dan kunt doen: de bioscoop, teevee, wandelen, vrienden bezoeken, eten, drinken, slapen (de laatste twee fataal).

Tegen de gewoonte spelen ze hier alleen films die een duidelijk merkbaar morbiede belangstelling (angst?) bij het publiek moeten opwekken voor de gevaren van de prostitutie. De plaatjes zijn zo hypocriet mogelijk uitgezocht, met zwarte strepen over bustehouders, je kent dat. Ik walg van dergelijke vertoningen, ze zijn een rechtsteeeks gevolg van de gangbare moraal, die

[p. 14]

al zoveel generaties ongelukkig heeft gemaakt. Ofwel ga je radicaal naar de hoeren ofwel slaap je met de vrouw van het ogenblik, maar voyeur spelen lijkt me altijd een beetje misselijk, vooral als het met schijnheiligheid gemengd is.

Inzake teevee ben ik alleen nog in staat om gedurende meer dan een uur de Latijnse vlotheid van de ORTF te smaken, maar al twee dagen zijn hun programma's even vlak als die van de nationale kanalen. Nergens een goede film om in te ontsnappen. Om naar Brugge of Oostende te rijden heb ik geen zin. Waar is de tijd dat we met een dronken bende honderdtachtig kilometer afrausden op bar slechte wegen voor een (meestal onbenullige) film. Het aantal stommiteiten vermindert onrustbarend. De jaren beginnen te wegen. On se range.

Vorige avond heb ik bij Paul De Wispelaere in zijn rustig huis in Damme doorgebracht. Het was er fijn zoals altijd. Pannekoeken gegeten, besproeid met oude Bols. Heerlijk. Probeer dat eens. Natuurlijk over literatuur gepraat. En over vrouwen, onze twee ziektes, het een sluit onmiddellijk aan bij het ander. Een onuitputtelijk gespreksonderwerp. Gelukkig zijn we op dit gebied een beetje tevreden (ik bedoel hier niet de literatuur). Geluisterd naar goede jazzplaten van Will Roggeman. Een herademing na Bach die ik practisch altijd beluister als ik in Antwerpen ben, bij het wijfje dat mijn beste kameraad is.

Eind februari gaan we weer eens voor een paar weken naar de Italiaanse Riviera. De winter is een beetje te grijs geweest en we kunnen niet zonder zon. Als ik denk aan de lamsboutjes die we daar klaarmaakten, gebraden met die bolronde Italiaanse uitjes, knoflook en paprika, met vers Frans brood en koele witte Macon en daarna een Capucine op het terras onder de paImbomen in de zon, de zee vlak voor ons, het schurend geluid van de branding op de keien, hetzelfde geluid als toen Caesar hier oorbijkwam, of Karel V of Napoleon.....Ik hoop dat de zon ons zal helpen met de creativiteit. Voor het ogenblik is het de dood in de pot, althans wat mij betreft. Paul heeft een ontsnappingsmogelijkheid in essayistisch werk, die ik uiteraard niet heb. Ik heb gewoon geen zin om te werken. Alleen-drinken is te gevaarlijk en hoewel de koelkast vol lekkere rommel zit, beperk ik me vooralsnog tot de traditionele roereieren met boerenbrood en te sterke koffie. Paardrijden in zo'n kou zegt me niets, ik voel graag de teugels met de blote hand en de paarden zijn lui en nerveus tegelijk. Eergisteren ben ik ten einde raad wat boeken gaan kopen. Een voorwendsel om er eens tussenuit te zijn. Over de dijk slenteren. Voor de uitstalramen van juweliers en likeurwinkels blijven hangen (een zwak). Ten slotte bij Corman belanden. Alles eerlijk betalen. Niets pikken: ze hebben een vernuftig systeem met spiegels geïnstalleerd want de zaak ging langzaam failliet. ‘Chaminadour’ van Jouhandeau. Na een kwartier heb ik het teleurgesteld terzijde gelegd. Kleinkunst. Geen adem. Men raakt er niet in. Gratuit. ‘Oscar Wilde, his Life and Confessions’ van Frank Harris. Voor het ogenblik lees ik nog het liefst biografiën van belangrijke mensen. Die van Wilde heeft me bijzonder geboeid. Vooral het gedetailleerd verslag van zijn proces. Hier en daar een beetje pathetisch, maar voor 1910 helemaal niet zo kwaad. Als je bedenkt wat ze bij ons dan schreven (behalve Elsschot en Streuvels).... Dan nog ‘Sex and Racism in the United States’, een studie van Calvin C. Hernton, in de Grove Press. Revelérend! Ik heb zijn stellingen uitgebreid en heb opeens een oplossing gevonden voor problemen die me tot dan toe een beetje duister waren gebleven. Het laatste dat ik (gelukkig) heb gekocht is ‘A Moveable Feast’ van papa Hemingway. Ik kan het niet helpen, maar die vent blijft me boeien. Misschien omdat hij schrijft over dingen die hij zeer goed kent op een koele, objectieve, gedepouilleerde manier die een sterke geladenheid verbergt. Zijn belevenissen met Scott Fitzgerald deden me soms denken aan dat vreselijke boek van Henry Miller ‘A Devil in Paradise’, volgens mij het zuiverste dat hij heeft geschreven na ‘Quiet Days in Clichy’ waar ik het meest van houd. Je wordt er niet geïrriteerd door lange tirades die het ritme onderbreken omdat ze autonoom worden. Na het lezen van ‘A Moveable Feast’ heb ik weer die onweerstaanbare drang gevoeld om een paar maanden in Parijs te gaan wonen, waar je totaal in de anonimiteit kunt onderduiken. Bovendien is Parijs een stad waar je je ondanks alles goed voelt. Maar telkens als ik op het punt sta het te doen, bedenk ik dat Parijs ieder jaar slechter wordt op ieder gebied, zoals alles in dit Tijdperk der Grote Versnelling, en om te werken is vooral stilte en eenzaamheid nodig, en vierentwintig uur op de vierentwintig uur beschikbaar zijn.

Ik mis nu het fijne gevoel van de laatste weken van december, toen ik hier was en het goed ging met de creativiteit, misschien te goed. 's Avonds was er dan de voldoening dat je iets gedaan had, dan kon je rustig een fles wijn drinken, naar de bios gaan, achteloos, ontspannen door de avond wandelen. En nu.... Ik was naar hier gekomen om weer eens alleen te zijn, maar ook om een verhaal te schrijven dat al lang ligt te wachten of om voort te werken aan de roman die nu al drie jaar is blijven liggen. Het gaat eenvoudig niet. Ik doe niets dan lezen en slapen. Vroeger raakte ik dan altijd in paniek. Nu heb ik geleerd te wachten. Het zal terugkomen. Maar intussen moet ik me inhouden, niet iedere dag die ik hier werkloos doorbreng, als totaal verloren te beschouwen. Maar we leven, Ward, dat is het voornaamste. Leef jij ook zo graag?

Je toegenegen

Jef Geeraerts