menten meer, vloeien als vanzelfsprekend samen tot een literair werk dat allerlei interessen tegelijk kan bevredigen, door middel van het bij uitstek kunstzinnige instrument - de schrijverspen van Tsjechov.
Sachalin, foto van Tsjechov
Tsjechov geeft een feitelijk verslag van een reeks feitelijke belevenissen en observaties. Maar hoe zoiets door een persoonlijke toets meteen op een ander niveau komt blijkt hopelijk uit het volgende citaatje (het hele incident is te lang om over te nemen, het gaat om een ongeluk met postkoetsen waarna de koetsiers ontzettend ruzie gaan maken): ‘Aan de toon te oordelen kon het wel eens op een vechtpartij uitdraaien. Op dit nachtelijk uur, tegen de dageraad, temidden van deze wilde, scheldende troep, met vlakbij en in de verte de vuren die het gras verschroeien maar die de ijzige nachtlucht geen greintje warmer maken, bij die nerveuze, koppige paarden die tegen elkaar staan op te dringen en luid hinniken komt er een gevoel van verlatenheid over me, dat ik onmogelijk kan beschrijven.’ Tsjechov maakte de reis naar het verbanningseiland Sachalin in 1890. De autoriteiten moesten hem wel bepaalde vergunningen toestaan maar deden dat met tegenzin, en men probeerde hem ook weg te houden van al te flagrante wantoestanden. De hele klimatologische situatie alleen al waar Tsjechov zelf hevig van te lijden heeft is zo erbarmelijk, om niet te spreken van gebrekkige voeding en huisvesting etcetera, dat het verslag van Tsjechov groot opzien baarde (nadat men publicatie eerst door middel van de censuur had trachten te verhinderen, maar tenslotte tevergeefs). Gelukkig bleef het niet bij opzien alleen. Na Tsjechov zelf trokken vele journalisten naar Sachalin, en in binnen- en buitenland werden de toestanden daar meer bekend hetgeen ook reële hervormingen tengevolge had.
In Nederland doet de mismoedige kreet, ‘dat literatuur nergens toe dient’ nog steeds opgang. Harry Mulisch heeft eens terecht opgemerkt dat wij wel zo ongeveer alles mogen schrijven wat we willen maar dat niemand er zich een moer van aantrekt. In Rusland is de functie van de literatuur altijd veel sterker geweest (vandaar ook nu nog de voor ons zo moeilijk te pruimen censuur en de maatregelen tegen dissidente schrijvers. Tsjechovs Reis naar Sachalin vormt een schoolvoorbeeld van literatuur van hoog niveau die een grote maatschappelijke uitwerking heeft gehad.
Het boek is met liefde en zorgvuldigheid vertaald door A.D. Ameling. Dat moet een kolossaal werk zijn geweest. Aan de eigenlijke tekst, onderverdeeld in Uit Siberië en Het eiland Sachalin zijn nog tal van noten en toelichtingen toegevoegd, waaruit duidelijk blijkt hoe dit grote werk tot stand is gekomen, en wat het heeft betekend, niet alleen voor de Russische samenleving maar ook voor de verdere artistieke ontwikkeling van Tsjechov zelf.
In een voortreffelijke uitvoering die de voortreffelijke inhoud alle eer aandoet, werd dit boek op de markt gebracht door - hee, dat is alleen maar te vinden, in kleine lettertjes, in de colophon achterin: de Erven Thomas Rap.
TSJECHOV: ‘De reis naar Sachalin’
Vertaling: A.D. Ameling
Thomas Rap 394 blz. 35.- |
Auteursrechtelijk beschermd
