Bunker Hill. Jaargang 5 (nrs. 16-18)

[p. 19]

Paulo van Vliet
Werkvloer

Ik had hardnekkig pogingen ondernomen om te stoppen met roken, en uiteindelijk was het gelukt. In de lente lurkte ik soms nog aan mijn waterpijp, de Multi Trance, een kreng dat gemeen in de strot bijt maar een fabelachtig effect heeft. Aan het eind van de zomer zat ik op een dagelijks gemiddelde van twee flessen wijn, een pluk wiet en om het af te maken wat glazen witte rum. Niet dat ik er vrolijker van werd. In de herfst was ik, zoals in iedere herfst, gewoon weer depressief.

Maar er waren lichtpuntjes: mijn vriendin en mijn baantje. Ik was in dienst van een onafhankelijk onderzoeksbureau proefbrieventussenvoeger bij tnt postgroep. Dat wil zeggen dat ik drie dagen per week vier uur aan een tafeltje zat te smachten naar een sigaret. Eén keer in het uur kwamen er rolcontainers langs met plastic bakken vol post en daar moest ik dan de proefbrieven tussen steken. Mijn voorganger was gek geworden. Ik bracht een schrift met lijntjespapier en een pen mee. Ik beschreef wat ik om me heen zag en dat overdreef ik dan enigszins. Een meisje, een Irakees meisje bijvoorbeeld dat op de afdeling wat bekijks had, werd eerst verkracht, en vervolgens doodgemarteld. Inderdaad, uiteindelijk was niets van het materiaal bruikbaar. Maar dat gaf niet. Geleidelijk aan kwam ik in vorm.

Ik voltooide nieuwe verhalen, en sommige leken mij geschikt voor publicatie.

Als je iets opstuurt naar een literair tijdschrift, al of niet op verzoek van de redactie, kan het lang duren voordat dit resulteert in plaatsing. Een redacteur verzint smoesjes en geeft pas na driekwart jaar schoorvoetend te kennen dat hij de uitdraai in de trein heeft laten liggen. Een tijdschrift verandert van uitgeverij en de verhuisdozen worden nooit meer uitgepakt. Op het laatst had ik vier, vijf verhalen uitstaan waarvan werd

[p. 20]

beweerd dat ze de volgende maand of de maand daarop, maar in ieder geval voor de feestdagen in druk zouden verschijnen. Het is geweldig als je iets hebt om naar uit te kijken. Dat motiveert enorm.

Via mijn vriendin bleef ik op de hoogte van hoe het er in Nederland op een beetje kantoor aan toe kan gaan. Zij was de navelstreng waardoor ik werd gevoed met informatie over de wereld van ambitieuze, werkende mensen. Vrouwen die hun nagels naar elkaar uitslaan. Verfijnd maar snoeihard. Sommigen werden weggepromoveerd, anderen structureel genegeerd. Allianties kwamen tot stand, er speciaal op gericht iemand fysiek, emotioneel en mentaal tot de grond toe af te branden. Materiaal voor eindeloze bespiegelingen aan de eettafel.

Mijn inbreng was een melange van de ongein die op de werkvloer van de voormalige ptt ontstond uit geestelijke overcapaciteit - en die waarschijnlijk al zolang er gesjouwd wordt met stenen, kisten en dozen ook op alle overige werkvloeren van de wereld doorgaat voor humor - en de avonturen van mijn moeder in haar functie van vrijwillig verzorgster in een bejaardentehuis, die ze mij telefonisch doorseinde. Verder had ik eens stoned naar een natuurfilm gekeken over een meertje waaruit in tijden van droogte het water langzaam aan totaal verdampte. Het was de enige drinkplaats in een gebied van honderden vierkante kilometers. Er verzamelden zich dieren van alle soorten en maten. De nijlpaarden waren het machtigst maar zij trokken op een bepaald moment weg om, naar later bleek, elders onder de felle zon hun einde af te wachten. De krokodillen groeven zich in en lagen bewegingloos onder de modder totdat een zebra of chimpansee, wanneer dorst het won van angst, zich aan de oever waagde. Een aapje werd uit de handen van een moederchimpansee gegrist. Een jonge antilope werd het water in getrokken en uit elkaar gerukt. Enkele maanden later lag de hele omgeving bezaaid met half ontbonden kadavers. De krokodillen, die de scherpste tanden en de grootste bekken hadden, waren zelf ook omgekomen van uitdroging.

Ik ging soms mee naar theatervoorstellingen die mijn vriendin had verkocht, als onderdeel van haar werk. Ze berispte mij als ik op premières de schaaltjes leegat en vette handen had wanneer ik werd voorgesteld. ‘Dat jij nu toevallig last hebt gehad van eetstoornissen wil niet zeggen dat iedereen die heeft,’ zei ik dan. Nu kon ze van mij gelukkig soms nog wel iets hebben. Niet overigens toen ik haar in mijn geestdrift een onder-

[p. 21]

hemd van het lijf scheurde dat van haar overleden oma was geweest.

De enige manier waarop mijn vriendin kon werken was hard en zorgvuldig. Haar perfectionisme keerde zich soms tegen haar. Ze putte zichzelf uit. Maar ze vierde haar chagrijn niet bot op mij. Ze vond dat ik goed aan de weg timmerde.

Ik had zitten borrelen in een dranklokaal aan de Nieuwmarkt, waar een vriend van mij achter de bar staat. Ik laat me daar graag vollopen als ik van mijn werk kom. Op het moment dat ik het huis binnenkwam ging de telefoon. Een goede kennis liet mij weten dat ze zojuist een stuk van mij in de krant had gelezen. Het ging om een stuk dat ik pas anderhalve week daarvoor had opgestuurd.

Mijn vriendin zou rond halftien thuis zijn. Dan kunnen we toasten, dacht ik. Ik had mijn jas nog aan. Ik ging meteen terug naar buiten, naar de tijdschriftenhal aan de Leidsestraat. Daarna kocht ik een fles Turkse rode wijn bij de avondwinkel.

Ik had ter illustratie bij het artikel een familiefoto gevoegd. Daarop stonden mijn ouders en mijn zus, die toen pas drie was, als een voorbeeldig Nederlands emigrantengezin in Australië voor het huis dat mijn vader al half had afgebouwd. Mijn zus leidt tegenwoordig als zendeling in het buitenland een afgeschermd bestaan. Zij zou nooit weten dat dit kiekje op grote schaal verspreid was bij een verhaal dat zij van haar levensdagen niet zou lezen. Ik vroeg me af wat mijn moeder zou zeggen en kreeg de slappe lach. Tegelijkertijd liep een dunne stroom tranen over mijn wangen. Al dat tomeloze geploeter van mijn vader in dat godvergeten achterlijke land had uiteindelijk ergens toe geleid. Ik was ervan overtuigd dat de foto voor de plaatsing van het artikel van doorslaggevend belang was geweest. ‘Dit,’ zei ik op straat tegen een wildvreemd geblondeerd meisje met punttieten, ‘heb ik geschreven.’ Ik tikte op het papier. ‘Dit is mijn naam.’

‘Enig,’ zei ze, en ze liep door.

In afwachting van mijn vriendin nam ik alvast een glaasje. Ik pakte mijn laptop en ging aan het werk. Geen reden om lui te worden, vond ik, we gaan op volle kracht vooruit, er moet geproduceerd worden. Om negen uur was er nog maar een staartje wijn over. We moeten straks toasten, dacht ik. Ik ging naar beneden en kocht een tweede fles. Tegen de tijd dat mijn vriendin haar entree maakte was ook die fles half leeg.

[p. 22]

Mijn vriendin was in een restaurant op het stuk gestuit. Niet te geloven. Ze had de krant stiekem meegenomen om mij te verrassen. Ze was trots.

Ik vulde de glazen. We toastten plechtig. Op de toekomst.

Ik praatte veel, overmoedig van de drank en nu pas goed duizelig van het succes.

Opeens hoorde ik haar zeggen dat ze de laatste zin niet begreep. Ik dacht dat ik het verkeerd verstond maar ze herhaalde het. Ik legde eerst rustig maar toen met aanzwellend volume uit dat die regel op zich niet belangrijk was, in ieder geval geen clou bevatte, maar een elegante manier was om het verhaal te verlaten. Waar het om ging was daarvóór al verteld. ‘De laatste zin onderstreept als het ware de bescheidenheid van de verteller,’ voegde ik er met toegeknepen keel aan toe. ‘Meer niet. Maar goed, we weten allebei dat jij niet zorgvuldig leest.’ Het was eruit voordat ik er erg in had.

Vervolgens beweerde zij dat het verhaal haar gewoon niet raakte.

Ik vroeg hypothetisch hoe het toch kwam dat ze er na al die jaren nog steeds niet in slaagde zich eens een beetje fatsoenlijk uit te drukken. Ik noemde haar in die beschouwing onder andere egocentrisch.

Ze gooide de krant in mijn gezicht.

Ik ving hem op, vouwde hem in dezelfde beweging dubbel, smeet hem terug en raakte haar hard op de slaap, nog voordat ze volledig was opgestaan. En toen was ze verdwenen, naar de tv in de voorkamer.

Ik kwam in actie. Ik ging vastberaden naar boven en haalde een deken voor de nacht, die ik in een hoek van de achterkamer legde, zodat zij hem niet kon zien.

Na een tijdje ging ze zonder iets te zeggen naar de slaapkamer. Ik liet mezelf voor de tv op de bank zakken. De wijn was op maar ik had een glas port ingeschonken, dat ik omstootte toen ik naar de waterpijp reikte. Het glas brak. Ik wilde wc-papier halen om de vlekken weg te werken. De schemerlamp viel om en ik kon het tafeltje en de waterpijp nergens meer vinden. Ik had eerder op de avond twee kipmaïsburrito's gegeten, een magnetronmaaltijd die ik onderweg bij de Albert Heijn had opgepikt. Ik ging in de wc over mijn nek en ik was verbaasd over de hoeveelheid hele maïskorrels die ik zag. Bij afgeschoten fazanten vinden jagers de maïs die in het bos wordt gestrooid om de beesten te paaien terug in de krop. Als mijn moeder doodgaat snij ik mijn polsen door, dacht ik opeens. Omdat

[p. 23]

er dan niemand, niemand meer over is. Voor jou zal ik niet blijven leven, niet voor jou.

De consequenties van deze gedachte troffen me zo diep dat een groot verdriet omhoog kwam dat al zo oud was als ikzelf. Ik begon te dreinen. Ik kon me later niet herinneren hoe lang. Ik ben knock-out gegaan.

De volgende ochtend om halfacht kwam mijn vriendin de huiskamer in gelopen. Ik stond meteen op, zocht als een zombie mijn weg naar boven en ging in bed liggen. Om halfelf kwam ik eruit. Ik moest wat drinken. Het huis was opgeruimd, op tafel lag een briefje met een verslag. Ze had de waterpijp gevonden in de hoek achter de boekenkast, samen met het tafeltje. Ik had een hele wc-rol over de vloer uitgespreid. Ik had de krant in het halletje voor het toilet in stukjes gescheurd en er balletjes van gedraaid.

Ik was me niet langer bewust van een kater. Ik voelde geen schrik. Alleen een vernietigende smart. Op het briefje, aan de onderkant, lag een scherf van de majolica tabakspot die ze had geërfd van haar oma.