Bunker Hill. Jaargang 4 (nrs. 12a-15)

[p. 37]

Rob van Essen
Vrienden maken (en vlug wat)

Laat ik één ding duidelijk stellen: van aandachttrekkerij was geen sprake. Tot het moment dat ik in bad mijn polsen doorsneed had ik geen idee dat mijn overburen vanuit hun woonkamer konden zien wat er zich bij mij in de badkamer afspeelde.

Ik was net mijn rechterpols aan het opensnijden, wat nog lastig genoeg was omdat mijn linkerpols al open lag, toen ik opeens uit het niets: ‘Doe het niet! Doe het niet!’ hoorde roepen. Nu weet ik dat het de overburen waren, maar op het moment zelf had ik geen idee waar die kreten vandaan kwamen. Aanvankelijk dacht ik dat het de stem van mijn geweten was, die op de valreep nog even zijn zegje kwam doen, maar toen er vervolgens geschreeuwd werd dat ze de politie gebeld hadden zag ik al gauw de onhoudbaarheid van die hypothese in.

Achteraf gezien had ik die opmerking over de politie natuurlijk moeten opvatten als een aansporing om in de tijd die mij nog restte zoveel mogelijk aderen door te snijden, maar in plaats daarvan stapte ik uit bad, bond om elke pols een handdoek en liep naar beneden om de voordeur van het slot te halen, zodat de heren van de politie hem niet zouden hoeven intrappen. Helaas verloor ik halverwege de trap het bewustzijn, zodat ik naar beneden viel en mijn linkerbeen op twee plaatsen brak, waarna de agenten genoodzaakt waren de deur alsnog in te trappen. Als ze geweten hadden dat ik vlak achter de deur op de grond lag waren ze waarschijnlijk wel iets voorzichtiger te werk gegaan, alhoewel je daar nooit echt zeker van kan zijn, en ze zijn ook niet langs geweest, zodat ik het ze niet heb kunnen vragen.

*

Met mijn verbonden polsen, mijn in gips verpakte been en een ten gevolge

[p. 38]

van vallende deurpanelen zwaar gekneusde schouder voelde ik mij de afgelopen weken als de archetypische loser uit een melige film. The Man Who Couldn't Even Kill Himself. Ik had de indruk dat op sommige momenten de verpleegsters hun lachen maar nauwelijks konden inhouden, maar wie ben ik om ze dat kwalijk te nemen. Ze bedoelen het goed, ze schijnen oprecht verheugd te zijn over mijn snelle herstel, en als ik mij op krukken door de gangen beweeg knikken ze mij bemoedigend toe. Een arts riep gisteren zelfs: ‘Volhouden maar, hè!’ Dat ging mij net iets te ver. Dezelfde arts vertelde mij eerder dat ik, als ik weer helemaal hersteld was, ‘er met iemand over zou moeten praten’. Ik heb daar geen bezwaar tegen. Er moet in deze stad een aantal psychiaters zijn wier spreekkamer ik nog niet van binnen heb gezien. Misschien tref ik deze keer eindelijk een psychiater aan met ingelijste diploma's aan de muur, zoals in cartoons en erotische thrillers.

*

Als er geen bezoekuur bestond zou het hier wel uit te houden zijn. Twee keer per dag verschijnen er mensen aan mijn bed die vragen hoe het met mij gaat. Nou, tussen de bezoekuren door gaat het heel redelijk, dank u. Mijn bezoekers praten veel over het weer, waarbij ze het woord ‘depressie’ zorgvuldig vermijden. Doorvragen durven ze niet, zelfs niet nu sinds een paar dagen de verbanden van mijn polsen zijn verwijderd. Het litteken op mijn rechterpols vertoont een vreemde uithaal aan het eind. Waarschijnlijk ben ik uitgeschoten op het moment dat de overburen begonnen te schreeuwen dat ik het niet moest doen.

Die overburen zijn uiteraard ook langs geweest. Ze hadden mijn leven gered, dus ze konden moeilijk wegblijven. Ik had nooit eerder met ze gepraat, en veel hadden wij elkaar niet te vertellen. Gelukkig zat die avond ook mijn onderbuurman aan mijn bed, en die kenden ze wel, zodat er toch nog een levendige conversatie ontstond. Het was alleen jammer dat ik geen kant uit kon, want ik mocht toen mijn bed nog niet uit.

*

‘Vandaag is de eerste dag van de rest van je leven!’ Dat roept de man in het bed naast mij elke ochtend zodra hij ziet dat ik wakker ben. Ik vind dat niet prettig. De man raakte zwaar gewond toen hij onder een bus kwam,

[p. 39]

maar telkens als hij erover wil vertellen doe ik alsof ik in slaap val. Zojuist vroeg hij wanneer ik naar huis mag. ‘Zeker snel, hè?’ ‘Ja hoor,’ zei ik. ‘Ik dacht al,’ zei hij, ‘je bent zo vrolijk de laatste tijd.’

Ik ben inderdaad vrolijk. Ik ging gisteren met de lift naar beneden, en ontdekte dat ze in het winkeltje in de hal scheermesjes verkopen. En dat terwijl ik er niet eens naar op zoek was, want ik scheer mij elektrisch. Ik heb de rest van de dag lopen lachen, en ook vandaag kon ik zo nu en dan een glimlach niet onderdrukken. ‘Het gaat goed, hè?’ roepen de verpleegsters. Ja nou. Scheermesjes! Badkamers hebben ze hier ook. Ik wist niet dat het zo eenvoudig was. Het betekent niet alleen dat ik hier nooit meer weg hoef, maar ook dat ik hier nooit meer terug hoef te komen. Het idee om hier ooit weer te belanden begon mij de laatste dagen steeds meer te benauwen.

*

Een zwaargewonde buurman is meer dan genoeg. Daarom ben ik blij dat ik aan het raam lig. Ik kijk uit over een wijk met flats van drie hoog. Er wordt veel televisie gekeken. Van de week was er een voetbalwedstrijd, en toen zag je overal tegelijk het beeld verspringen. Verder zijn er veel bewoners die er een gewoonte van hebben gemaakt om bewegingloos naar buiten te staren. Ik kan hun gelaatsuitdrukking niet onderscheiden, maar ik neem aan dat ze niet vrolijk kijken. Je zou eigenlijk hun telefoonnummers moeten hebben. Als je dan iemand zelfmoord zag plegen zou je hem kunnen bellen om te vertellen dat hij het niet moest doen, gewoon, om te pesten.

*

Ik ben net weer met de lift naar beneden gegaan. Ik kwam een dokter tegen die ‘Recht zo die gaat!’ riep. Die heeft zeker een bootje. Ik liep het winkeltje binnen om te kijken of de scheermesjes er nog steeds lagen. Ze lagen er nog. Scheermesjes! Het is om je dood te lachen.

*

Natuurlijk, het is een zwaktebod. Het zou veel mooier zijn om in je slaap te overlijden. Maar dat valt zo moeilijk te organiseren.

[p. 40]

(Er schijnen mensen te zijn die het geen leuk idee lijkt om in hun slaap te overlijden, omdat je dan geen afscheid van je dierbaren kan nemen. Als je bij die mensen hoort moet je je die afscheidsscènes maar eens proberen voor te stellen. Nee, ik zou het wel weten. Wie je gaat vinden, en wanneer, en wat er in de tussentijd allemaal door het matras op het zeil is gelekt, dat zal jou toch verder een rotzorg wezen?)

*

Mijn buurman vroeg een paar minuten geleden wat ik toch allemaal zat te schrijven. Zijn letterlijke woorden waren: ‘Wat zit je toch allemaal te kriebelen en te krabbelen?’ Ik zei hem dat het een brief aan de ziekenhuisdirectie was, waarin ik om een eenpersoonskamer verzocht. ‘Die krijg je nooit,’ zei mijn buurman, ‘je zit toch in het Ziekenfonds?’ Hij is nog te dom om mijn opmerking persoonlijk op te vatten.

*

Daarnet kwam de vriendelijke dame met het boekenkarretje langs, en toen maakte ik zelf een domme opmerking. Ik vroeg of ze een boek had met de titel: Hoe Te Overlijden In Uw Slaap. Ze zei dat ze nooit van die titel had gehoord, en dat het haar helemaal geen leuk boek leek.

Ik ben bang dat het tot de taak van de vriendelijke dame hoort om door patiënten gestelde vragen door te spelen aan de artsen. Daarom ga ik nu maar snel naar het winkeltje in de hal, voor ze mij onder permanent toezicht plaatsen. Bovendien kan ik dan nog ruimschoots voor aanvang van het avondbezoekuur klaar zijn; tenzij alle badkamers bezet zijn, natuurlijk.

*

Ik ben weer terug van beneden, ik heb mijn boodschappen gedaan, en ik moet zeggen, ik voel mij beter dan ooit. Ik begin steeds meer medelijden te krijgen met jullie, angsthazen en schijtluizen die oud en gebrekkig zullen worden, en in ziekenhuizen zullen sterven. Ik heb jullie voorland gezien, en geloof me, er spelen zich daar dingen af die je niet wilt weten.

Jullie denken nu aan pijn, en aan aftakeling. Ja, dat is misschien alle-

[p. 41]

maal ook niet zo prettig, maar het wordt pas echt ondraaglijk in combinatie met het bezoekuur.

Mijn methode om daar voor altijd mee af te rekenen zal ik jullie niet aanraden, dat is nog strafbaar ook geloof ik, en bovendien is er nog een andere manier. Ik heb nog nooit in mijn leven iemand goede raad gegeven, en dat zou zo gebleven zijn als de dichtstbijzijnde badkamer momenteel niet bezet was door mijn buurman die een grote beurt krijgt, maar laat ik je dan in afwachting van het moment dat mijn buurman weer schoon geschrobd en wel naast mij ligt de bij uitstek voor angsthazen en schijtluizen geschikte methode aan de hand doen waarmee je dreigende voorland is te vermijden.

*

Je moet vrienden maken. Je moet mensen hebben die om je geven. Niet om het leven draaglijker te maken, al zou dat een aardig neveneffect zijn, nee, het gaat mij alleen om de tijd die je straks in ziekenhuizen door gaat brengen.

Je denkt nu: ja, je moet vrienden hebben omdat er anders niemand langs komt. Nee. Er komt altijd iemand langs. Ook al snij je als je nog gezond bent alle banden door, zodra ze horen dat je in het ziekenhuis ligt komen ze toch, op welke onbeschofte wijze je die banden ook doorgesneden hebt.

Wie weet hoe hulpeloos je er straks bijligt. Ouder en zieker dan ik ooit zal worden lig je aan infusen verankerd terwijl er slangetjes verdwijnen in lichaamsopeningen waarvan je de meeste nog niet had toen je het ziekenhuis binnenging. Je ligt dood te gaan, je kan geen kant op - en twee keer per dag bezoekuur.

Twee keer per dag anderhalf uur. En als je dood gaat mogen ze misschien wel wat langer blijven. Al die mensen die je tijdens je leven al grenzeloos verveelden zitten op volgorde van binnenkomst om je bed. Als ze nu nog een voor een zouden komen, dan kon je tenminste zonder nadenken telkens hetzelfde verhaal afdraaien, zo nu en dan wijzend naar een infuus of een slangetje dat op dat moment een rol in het verhaal speelt, maar nee, ze komen niet tegelijk. Net als je de eerste zit te onderhouden - en daar komt het op neer, je moet ze onderhouden, uit zichzelf zeggen ze niet zoveel - komt de tweede binnen, drie minuten later

[p. 42]

gevolgd door nummer drie en vier, die met elkaar meegereden zijn. Je kan ze niet stuk voor stuk apart nemen, daar is geen ruimte voor. En je kan ze ook niet allemaal tegelijk toespreken, je bent tenslotte geen patriarch die zijn kinderen gaat vertellen hoe ze het familiebedrijf moeten voortzetten. Ze hebben je in de tang. Als je iets onvriendelijks tegen ze zegt komt het door de medicijnen, die hebben je karakter veranderd. Dat hoor je ze op de gang tegen elkaar zeggen, als ze eindelijk weggaan. En ze gaan niet weg omdat ze jouw gedachten raadden, nee, ze gaan weg omdat een verpleegster kwam vragen of het bezoek afscheid wilde nemen.

Nou, dat wilde het bezoek wel! De verpleegster is het excuus dat ze nodig hadden. Nu kunnen ze met goed fatsoen gaan. Op geen enkele verpleegster wordt zo ongeduldig gewacht, zelfs niet door patiënten die binnen tien seconden een dodelijke val uit hun bed zien aankomen, dan op de verpleegster die het einde van het bezoekuur aankondigt. Dat heb je dan nog met je bezoekers gemeen.

Maar het volgende bezoekuur zitten ze er weer. Door middel van onschuldige vragen proberen ze uit te vinden hoe vaak de anderen komen, om daar hun eigen bezoekfrequentie op af te stemmen. Ze zullen niet voor elkaar onder willen doen. Er hoeft er maar één bij te zitten die elke dag komt. Eigenlijk zou je elke ochtend van kamer moeten veranderen, zodat ze in elk geval telkens weer even naar je moeten zoeken. Maar dat gaat niet, en daar zitten ze dan. ‘Hoe is het eten hier?’ ‘Zorgen ze een beetje goed voor je?’ En je gaat jezelf nog inspannen om het gesprek gaande te houden ook. Misschien dat je door die inspanning je sterfbed met een paar dagen bekort. Dan haal je er in ieder geval nog iets uit.

Ze kennen elkaar ook nauwelijks. Je stelt ze aan elkaar voor - je ziet ze knikken: o, ben jij dat nou - in de hoop dat er een geanimeerde conversatie onstaat, zodat jij zelf langzaam in slaap kan vallen. Misschien ontstaan er diepe vriendschappen om je heen, die te zijner tijd andere sterfbedden draaglijker zullen maken.

Was je nu maar lang geleden in je slaap overleden, hè? Maar ondertussen ben je hulpeloos aan ze overgeleverd. Ze brengen tekeningen van de kinderen mee. Of de kinderen zelf, als ze ergens hebben gelezen dat dat goed voor ze is - of goed voor jou.

Je zou voor je het ziekenhuis ingaat een advertentie moeten plaatsen met: geen bezoek, geen bloemen. Nu heeft het nog zin. Straks maakt het niet meer uit.

[p. 43]

En daarom heb je goede vrienden nodig. Om de anderen de weg naar je sterfbed te versperren. Ze komen er niet door, je hebt al bezoek, waar je op zachte toon mee praat. Ze kunnen je niet eens verstaan vanaf het voeteneind waarnaar ze verbannen zijn. En omdat je al bezoek hebt kunnen zij rustig een keer overslaan. De goede vrienden zijn dus ook voor hen een uitkomst.

Maar geef toe, je hebt ze niet. Als je goede vrienden had zou je genezen weer naar buiten willen lopen. Maar je ligt dood te gaan, en kijk eens wie er vandaag weer aan je bed zitten? Je hebt geen idee wat je tegen ze moet zeggen. En zelf weten ze het ook niet. Er zitten ook iets te veel mensen bij die vroeger, als je een plaat opzette terwijl het verkeerde toerental stond ingeschakeld, riepen: ‘Nee, laat staan, dat is leuk!’ Je ligt op je sterfbed en vraagt je af waarom je ze ooit naar jouw muziek hebt laten luisteren.

*

Als ik jou was rende ik nu naar de bibliotheek om het boek Hoe Maak Ik Vrienden te lenen. Misschien bestaat het. Misschien wordt het momenteel geschreven. Ik ga daar niet op wachten, mijn buurman heeft zojuist de badkamer verlaten, maar voor jou is er nog hoop. En als ik tot slot zeg dat ik graag aan je sterfbed had gezeten moet je dat niet verkeerd opvatten. Als vriend, bedoel ik, als vriend.