Bunker Hill. Jaargang 3 (nrs. 9-12)

[p. 54]

*{ Rob van Essen
Zweedse meisjes

(fragment uit Troje)

Hij voelde zich niet als een vakantieganger. Hij voelde zich als een lastige getuige die door quasi-behulpzame en doortastende handen razendsnel van de plaats van de misdaad was weggewerkt.

Om halfvier in de ochtend kwam hij in Skipsvall aan. Het bleek een kleine stad tussen twee bergwanden die in een uitwaaierende v-vorm naar de Finse Zee afliepen. Hij stapte in een taxi. De chauffeur reed een van de met dennenbomen begroeide bergwanden op. De jeugdherberg lag boven op de berg. Thomas stapte uit. Hij betaalde de chauffeur, pakte zijn tas op en keerde zich om. Het eerste wat hij zag was een vuurtoren.

De vuurtoren was anderhalve meter hoog en stond in het midden van een grote, ondiepe speelvijver die door een blauwgeschilderde opstaande rand van beton werd omsloten. In het water lag een rij genummerde en in vrolijke kleuren geschilderde bootjes, die nog het meest leken op botsautootjes zonder wielen. Dat verklaarde de om de voet van de vuurtoren aangebrachte stukken autoband; vier stukken, een rubberen klaverblad, van waaruit de vuurtoren wit en kalm omhoogrees.

De speelvijver bevond zich in het midden van een pleintje waaromheen donkerbruin gebeitste blokhutten waren gegroepeerd. Om de vijver heen was het plein betegeld, maar verder bestond het uit met zandpaadjes doorsneden gras. Ook was er een midgetgolfbaan. Tussen de blokhutten stonden struiken en dennenbomen.

Een van de blokhutten had een veranda die vol stond met bloeiende planten in grote aardewerken potten. In de veronderstelling dat dat de blokhut van de Zweedse Meisjes was liep Thomas ernaar toe. Op de deur hing een door de Zweedse Meisjes ondertekende brief, waarin ze hem welkom heetten en hun excuses aanboden voor het feit dat ze niet voor hem waren opgebleven, en als hij wilde slapen moest hij naar hutje 12 gaan.

[p. 55]

De deur van hutje 12 was open. Er paste niet veel meer in dan een bed, maar het bed was opgemaakt. Hij kleedde zich uit en ging liggen. Het was vier uur 's ochtends en klaarlichte dag.

Hij werd wakker van het geluid van spelende kinderen. Hij kleedde zich aan en trok de deur van zijn blokhut open. Kleurige bootjes schoven over het zonovergoten water van de speelvijver. De kinderen die de bootjes bestuurden schreeuwden opgewonden naar elkaar, en naar hun ouders die aan de rand van de vijver stonden te kijken. De bootjes liepen op accu's. Zo nu en dan viel er een bootje stil. Dan pakte een vader de stok met een haak die op de tegels naast de vijver lag en trok het bootje naar de kant. Alle kinderen wilden nog een keer, en nog een keer, en zeurden om meer muntjes. De vuurtoren in het midden van de vijver blikkerde in de zon.

Thomas liep naar de hut van de Zweedse Meisjes. Ze zaten net aan de lunch. Ha die Thomas. Ga zitten, eet mee. Zelfgebakken brood. Kersentaart. Zoete koffie. Roodwit geblokt tafelkleed. Zon door de ramen. Hoe is het. Beetje overspannen hebben we gehoord. Doe maar rustig aan. Hutje 12 is voor jou, als je wat lichte werkzaamheden wilt verrichten verzinnen we wel wat. Je kan nergens beter tot rust komen dan hier, kijk maar. Ze lieten hem de krant van de vorige dag zien, en ze vertaalden het voor hem: Skipsvall was uitgekozen tot de saaiste stad van Zweden. Neem nog wat taart, ga anders straks nog maar wat slapen, het is een hele reis zo met de trein, niet?

Thomas sliep nog wat bij, hij liep wat rond, hij keek naar de kinderen in de speelvijver, hij praatte met hun ouders, hij at mee met de Zweedse Meisjes. De eerste dagen gleden voorbij. Hij bood aan het gras bij de midgetgolfbaan bij te werken. Geen slecht idee, Thomas, het gereedschap ligt in het schuurtje, straks hebben we zelfgemaakte bessenlimonade met ijs.

Na een paar dagen kwam er een brief van Jennifer. Hé Thomas, een brief uit Amsterdam. Hij had haar nog niet geschreven. Hij had besloten te wachten tot zij schreef. (Je zou de indruk kunnen krijgen dat het goed met hem ging.) Misschien had ze helemaal niet moeten schrijven, maar vooralsnog was het een aardige brief. Hij moest haar alles vertellen, hoe Zweden eruitzag, in wat voor stad hij zat, hoe het met hem ging, en hij hoefde zich niet ongerust te maken over zijn etage, ze pasten er goed op,

[p. 56]

ze lazen zijn boeken maar ze waren er erg voorzichtig mee, en iedereen in De Nachtwacht vroeg naar hem.

Hij schreef haar dezelfde dag nog terug. ‘Het eerste wat ik zag toen ik hier aankwam was een vuurtoren.’ Hij beschreef hoe de kinderen in trage elektrische bootjes om de vuurtoren voeren. Hij schreef over Skipsvall. Toen de eerste brief klaar was begon hij meteen aan de tweede. Algauw schreef hij haar elke dag. Als hij uit hutje 12 het bos inliep kwam hij na een paar honderd meter bij de rand van de berg. Vlak voor de afgrond stond een picknicktafel. Daaraan zat hij te schrijven. Hij keek uit over de stad. Vanaf de picknicktafel zag Skipsvall eruit als de stad van een modelspoorbaan. Op het kleine station stopte zo nu en dan een trein. Over de bergwand aan de andere kant van de stad liep van boven naar beneden een brede, onbegroeide strook, alsof een reusachtige tondeuse alle bomen had weggeschoren. Op de top van de berg stond een roodwit geschilderd radiobaken, met een rood knipperlicht erbovenop. Pas na een paar dagen begreep hij dat de onbegroeide strook een skipiste was. Wat hij voor telegraafpalen had gehouden waren de pilonen van de skilift. Dat schreef hij haar. En dat je aan het einde van de stad de Finse Zee kon zien liggen, en een paar eilanden voor de kust. En dat je via een steil paadje vanaf de picknicktafel naar de stad kon lopen. En dat Skipsvall goed schoongehouden werd, en dat de mensen door de winkelstraten wandelden met lichtelijk geamuseerde uitdrukkingen op hun gezicht, alsof ze inwendig nog steeds tevreden grinnikten vanwege de verkiezing tot saaiste stad van Zweden. ‘Het zou me niet verbazen,’ schreef Thomas, ‘als het winnen van zo'n verkiezing hier als een onderscheiding wordt gezien.’

Op het met hoge, schaduwrijke bomen omzoomde plein midden in het centrum stond een grote, donkergroen geschilderde gietijzeren fontein, met drie niveaus en veel waterspuwende kikkers. Thomas beschreef uitgebreid hoe de fontein in elkaar zat. ‘En de drank is duur en wordt verkocht in staatsapotheken.’ De enveloppen die hij van Jennifer had gekregen raakten snel op, en hij bedacht dat hij binnenkort nieuwe enveloppen zou moeten kopen als hij in deze frequentie doorschreef. Ook probeerde hij over henzelf te schrijven, over wat er gebeurd was, maar het bleven opzetjes die niet tot brieven wilden uitgroeien. Het liet zich niet samenvatten. Het beeld dat hij van haar had bestond uit tegenstrijdige fragmenten. Hij vroeg of ze de groeten wilde doen aan de volstrekt grijze kat, en beschreef een paar episodes uit diens negenhonderd levens. Hij hield van de pick-

[p. 57]

nicktafel waaraan hij zat te schrijven, maar als hij dacht aan het bankje op de hoek van de Grijsburgwal en de Amstel, en hoe op late zomeravonden het daglicht zich in het water verzamelde om langzaam naar de bodem te zakken, dan voelde hij zich verbannen.

Soms zat hij bij de haven en keek naar de grote veerboten die naar Finland vertrokken. 's Avonds keek hij tv bij de Zweedse Meisjes. Ze vertaalden voor hem als het nodig was. Gelukkig waren de films ondertiteld, en niet nagesynchroniseerd.

Vooralsnog schreef ze niet terug. Hij had geen idee hoe lang zijn brieven onderweg waren. Elke dag reed de postbode in een kleine bestelwagen het terrein van de jeugdherberg op om een flinke stapel post af te leveren. Thomas zat meestal op een stoeltje aan de rand van de bootjesvijver te lezen. Na een paar dagen begon de postbode Thomas vriendelijk te groeten.

Elke avond haalde Thomas de accu's uit de bootjes en bracht ze op een platte, lage kar naar de schuur waar ze 's nachts opgeladen werden. 's Morgens reed hij ze terug om ze weer in de bootjes te hijsen. Kon hij dan eigenlijk ook niet 's avonds de geldlaatjes van de bootjes legen en de opbrengst opschrijven? Ja hoor, geef de sleutel maar. De Zweedse Meisjes zetten een comfortabele ligstoel aan de rand van de vijver. Voor hem, om in te lezen. Als het erg warm was zat hij op de blauwgeschilderde betonnen rand van de vijver met zijn voeten in het water. De kinderen maakten er een sport van om zo dicht mogelijk langs zijn benen te varen. Dan legde hij zijn boek neer (het was sowieso geen goed idee geweest om Lady Chatterley's Lover mee te nemen) en keek ze met gespeelde dreiging aan. Hij werd de opzichter van de vijver. Ouders bleven bij hem staan om een praatje te maken. Ze vroegen waar hij vandaan kwam, en of hij wist hoe lang het mooie weer aan zou houden. Soms waren er mensen bij die de moeite waard waren om mee te praten, maar de meeste zag hij liever gaan dan komen. Zonder ouders was het beter. Een ingeworpen kroon liet een bootje twee minuten varen. Als een bootje midden op de vijver stilviel omdat de tijd om was werd hij door de kleine bestuurder aangeroepen. Dan stapte hij in het water, waadde naar het bootje en trok het naar de kant. De stok met de haak, die er speciaal voor was om de bootjes naar de rand van de vijver te trekken, liet hij liggen. Als Thomas zich 's morgens aankleedde rolde hij alvast zijn broekspijpen op. De kinderen von-

[p. 58]

den het leuk om door hem getrokken te worden, maar hij deed het alleen als het nodig was, want het waren zware bootjes. Soms vielen bootjes stil voordat de twee minuten om waren. Het waren altijd dezelfde bootjes die problemen geven. Terwijl hij deed alsof hij zat te lezen keek Thomas over zijn boek heen en volgde de probleemnummers (3, 7 en 11). Zodra hij een bootje zag haperen waadde hij ernaar toe, trok het kind er uit en zette het achter het stuur van een onbezet bootje. Daarna haalde hij een van de speciaal voor dit doel meegenomen kronen uit zijn zak, stopte het in de gleuf en zag het kind tevreden wegvaren. Als alle bootjes bezet waren en er een rij stond zette hij het kind aan het begin van de rij en maakte de andere wachtende kinderen duidelijk dat dit kind het eerst mocht, omdat zijn bootje stilgevallen was. Hij maakte hiervoor gebruik van de internationale taal die door alle kinderen wordt verstaan, waar ze ook vandaan komen, en waarvan hij niet wist dat hij die sprak.

Soms stond hij midden in de vijver glimlachend tegen de vuurtoren geleund en duwde met zijn voet de bootjes die op hem af kwamen terug. De kinderen voeren dan meteen weer op hem af, met vrolijke, gemene grijnsjes en hun kleine handen om de stuurwielen geklemd. Als het druk was liep hij door het water om het verkeer te regelen. Het gebeurde regelmatig dat drie, vier bootjes in een hoek van de vijver op elkaar invoeren en onbeweeglijk bleven hangen. Die trok hij dan uit elkaar.

De meeste ouders vonden een, twee bootritjes wel genoeg, hoe hard hun kinderen ook om nieuwe kronen jengelden. Als Thomas 's avonds, als de kinderen sliepen, de geldlaatjes van de bootjes leegde legde hij op de bodem van een paar bootjes een of twee kronen. De volgende dag zag hij hoe ze gevonden werden, en de gelukkige bestuurder in staat stelden tot een extra ritje. Op een ochtend zag hij hoe een Engels jongetje aan de rand van de vijver klappen kreeg van zijn moeder, die hem vroeg hoe hij aan die extra kroon kwam, en schreeuwde dat hij met zijn vingers uit haar portemonnee moest blijven. Ze sleepte het huilende jongetje bij de vijver vandaan en Thomas keek hen verlamd na, en pas toen hij 's avonds in bed lag zag hij zichzelf op rustige toon de situatie uitleggen. Vanaf die dag legde hij geen kronen meer in bootjes, en ook rolde hij 's ochtends zijn broekspijpen niet meer op. Hij hield de stok met de haak bij zich, en alleen als een bootje zo verweggedreven was dat hij er met de stok niet bij kon liep hij het water in. Hij zette zijn stoel niet meer klaar, hij stond met zijn handen in zijn zakken te kijken en liet zijn functie overnemen door

[p. 59]

toevallig aanwezige ouders. Hij was blij dat de Engelse familie de dag na het incident was vertrokken, ook al betekende het dat hij het niet meer goed kon maken.

Het werd kouder en er was minder zon, en ook kwamen er minder gezinnen met kinderen langs. Hij begon lange wandelingen door het bos te maken. Toen de Zweedse Meisjes dat doorkregen gaven ze hem emmers mee, en elke middag kwam hij terug met een emmer zwarte bessen en een emmer cantharellen, die door de Zweedse Meisjes in het avondeten werden verwerkt. Maar er liepen steeds meer mensen met emmers in het bos, en algauw deed hij of hij niets meer kon vinden.

Hij schreef minder. Je kon niet blijven schrijven aan iemand die niet terugschreef. Een van de Zweedse Meisjes gaf hem haar bibliotheekkaart. Ze vertelde dat de bibliotheek in Skipsvall een Engelstalige afdeling had. Het leek hem sterk, maar ze had gelijk. De bibliotheek was gevestigd in een tot cultureel centrum omgebouwde oude havenloods. Ook de plaatselijke oudheidkamer had er onderdak gevonden. Het topstuk van de verzameling was een in een vitrine tentoongestelde opgezette haas met het achterlijf van een haan. Voor zover Thomas de begeleidende tekst kon ontcijferen was het ergens in de vorige eeuw in elkaar gezet door de plaatselijke onderwijzer die wilde bewijzen dat de oude streeklegendes waarin het vreemde wezen al sinds mensenheugenis optrad op waarheid berustten. Nou ja, elke plaats heeft wel wat, maar toen Thomas van de vitrine wegliep bedacht hij dat je het ook kon zien als het resultaat van een mislukte platonische zoektocht. In de museumwinkel kocht hij er een ansichtkaart van. Voor zichzelf, niet om te versturen.

De Engelstalige afdeling van de bibliotheek hielp hem de laatste weken door. Hij kwam er nooit iemand anders tegen. De avonden werden grijs, en de nachten werden donker. Hij daalde de berg af en liep door verlaten straten. De Zweden zaten achter hun dichtgeschoven gordijnen te drinken. Langzaam werd het herfst. De avonden werden te koud om aan de picknicktafel te gaan zitten schrijven, en bovendien, hoeveel brieven had hij al geschreven, en er was er nog niet een teruggekomen. Hij zat op de picknicktafel en keek naar de mist die vanaf de Finse Zee over Skipsvall trok. Op de tegenoverliggende berghelling knipperde het rode licht van het radiobaken. Eindelijk kwam er een brief voor hem. Maar hij was van

[p. 60]

Crispin. Het lijkt me veruit het beste dat je zolang mogelijk wegblijft, schreef hij. Je moet niet vergeten dat je daar 's winters kan langlaufen. De routes worden met gekleurde lampjes afgezet. Heb ik je de foto's van verleden jaar niet laten zien? Er hangen hier genoeg mensen rond aan wie ik je kamer zou kunnen onderverhuren, mocht je een jaar of langer willen wegblijven. Jennifer en Kevin krijgen steeds meer logés uit Ierland. Het barwerk is toch iets minder eenvoudig dan ze dacht. Laatst liep ze tegen mij te klagen dat ze het zo druk had met alles ‘en dan schrijft Thomas ook nog eens elke dag’. Je zou bijna ruzie met haar krijgen. Als ik jou was bleef ik in ieder geval weg tot na Kerstmis. Misschien kom ik tegen die gezegende tijd ook wel die kant op, dan kunnen we samen langlaufen. Verder denkt iedereen hier dat je zwaar depressief bent. Ik hoorde Schuursponsje laatst zelfs vertellen dat je op het punt stond om in de gracht te springen. Ik heb haar maar in de waan gelaten (de waan dat er in Zweden grachten zijn, bedoel ik). Er zijn vage plannen voor een gezamenlijk te ondertekenen beterschapkaart, maar je weet hoe die dingen gaan. Vrolijk Pasen, skol, en bedankt voor je vriendelijke kaart die blijkbaar onderweg door de posterijen is zoekgemaakt.

De bootjesvijver werd leeggemaakt om de eerste nachtvorst voor te zijn.

De bootjes werden opgeslagen in de accuschuur.

Thomas zat op de picknicktafel en keek naar de lichten van Skipsvall die sterk genoeg waren om door de mist heen te dringen. Er klonken misthoorns vanaf de Finse Zee.

Zijn geld was bijna op. Hij had nog net genoeg voor de terugreis. De Zweedse Meisjes vonden het jammer dat hij vertrok, maar op een zonnige ochtend stapte hij op de trein naar Stockholm. De trein reed met een rustige snelheid door het niet veranderende landschap met de eeuwig zwijgende bossen. Stockholm, Denemarken, Amsterdam. Het ging niet snel, maar hij had geen haast. Ze had lopen klagen dat hij te veel schreef, Het was onbelangrijk. Hem kregen ze niet. Hij voelde zich gruizig, als een ruw bewerkte steen. Het was geen onaangenaam gevoel.