De Broederhand. Jaargang 2

[p. 78]

Het braziliaensche oorspronkelyk woud.
Door K.Ph.F.V. Martius.

Indien wy 't hier beproeven eene schets te ontwerpen van het binnenste eens tropisch oorspronkelyken wouds, dan durven wy niet vergeten de opmerkzaemheid te rigten op de verhouding die plaets vindt betrekkelyk de drift van zelfbehoud tusschen de afzonderlyke wezens. By zulke groote volheid van leven en zulk magtig sireven naer ontwikkeling vermag zelfs een grond, zoo vruchtbaer en weeldig als deze, niet het noodig onderhoud in betamelyke maet te reiken; deswege staen gene reusachtige gewassen in eenen bestendigen stryd voor onderling zelfbehoud, en verdringen zich meer nog dan de boomen onzer wouden.

Zelfs de reeds hoog gewassene en eener groote menigte voedingstoffen behoeftige stammen gevoelen den invloed hunuer nog magtige buren, blyven by mangel aen voedsel plotseling in den wasdom terug, en vallen dus in korten tyd ter prooi der algemeene natuerkrachten, die dezelve eener snelle oplossing overleveren. Men ziet dus de edelste boomen naer weinige maenden eens uitteerenden lydens van mieren en andere kerfdieren geknaegd, van den grond tot aen de kim door de verrotting aengegrepen, tot dat zy plotseling, ten schrik der eenzame inwooners van 't woud, onder krakend geruisch zamenstorten. Over 't algemeen maken de landbouwers de bemerking, dat stammen, welke alleenig tusschen meerdere van eene andere soort staen, gemakkelyker door de laetste worden onderdrukt. Eene regelmatige boschkweeking, waeraen zeker tot nog toe in de weinig bevolkte wouden nog niet is gedacht geweest, zal daerom hier in de toekomst niet alleen den wasdom der stammen in digte nabuerschap bevorderen, maer nog eerder moeten zorgen, dat de planten in doelmatigen afstand van elkander opwassen.

Niet minder uitmuntend dan de plant, is de dier-wereld, welke geene oorspronkelyke wouden bewoont. De natuerkundige voor 't eerste mael daerheen verplaetst, weet niet, of hy meer de vor-

[p. 79]

men, kleuren of stemmen der dieren zal bewonderen. Uitgenomen 's middags, wanneer alle schepsels der heete luchistreek schaduw en rust zoeken, en waerom dus eene statige stilte over de natuer der evenachtslyn verbreid is, die in 't zoonelicht glanst; roept elk uer des dags eene andere wereld van schepselen ten voorschyn. De morgen wordt aengekondigd door 't gebrul der huilapen, door de hooge en diepe toonen der loofvorschen en padden, door 't eentoonig sjirpen en zwerven der krekels en sprinkhanen. Heeft de opgaende zon den haer voorafgaenden nevel verwyderd, dan verheugen zich alle schepsels over den nieuwen dag. De wespen verlaten hare voetlange, van de takken afhangende nesten, de mieren komen uit hare kunstige, uit leem opgetorende wooningen, waermede zy de boomen overdekken, en beginnen de reis op de zelfgebaende straten; even zoo doen de termyten, die den grond hoog en breed opwoelen. De bondkleurigste, aen glans met de verwen des regenboogs schitterende vlinders, byzonders talryke avondvlinders ylen van bloem tot bloem, of zoeken hun voedsel op de siraten of, gezellig in afzonderlyke hoopen, op byzondere zandoevers der koele beken. De blaeuwspiegelende Menelaüs, Nestor, Adonis, Laeriës, de blauwlyk witte Idea en de groote met oogen bemaelde Eurilochus zwerven, gelyk vogels, door de vochtige valleijen, tusschen de groene boschjes henen. De met de vleugels knetterende Feronia vliegt ylig van boom tot boom, terwyl de uil, de grootste der nachtvlinders, met uitgebreide vleugels onbewegelyk aen den stam vastzit en den avond afwacht. Duizenden en duizenden der glansrykste kevers snorren door de lucht en glinsteren als edelgesteenten uit het frissche groen en uit de bloemen. Intusschen sluipen hagedissen van wonderlyke vorm, grootte en verwenpracht, duistergekleurde giftige of onschadelyke slangen, die aen glans den luister der bloemen overtreffen, uit het lover, uit de holten der boomen en des gronds en zonnen zich, aen de boomen opslingerend en op insekten of vogels spiedend.

Van nu af aen is alles vol dadelyk leven. Eekhoorntjes, kudden van gezellige apen trekken nieuwsgierig uit het binnenste der wouden naer de aenplantingen en slingeren zich pypend en fluitend van boom tot boom. De hoenderachtige Jacùs, Hoccos en de

[p. 80]

duiven verlaten de twygen, en dwalen rond op den vochtigen grond van het woud. Andere vogels van de zonderlingste vormen en van de glansendste vederen fladderen afzonderlyk of gezellig door de geurige boschaedjens. De groen, blaeuw of roodkleurige papegaeijen, op de kimmen der boomen verzameld, of naer de plantaedjes en eilanden heeavliegend, vervullen de lucht met hun krassend gebabbel. De Tucan klappert met zynen grooten hollen snavel op de uiterste takken, en roept in luide toonen naer regen. De werkzame Pirolen sluipen uit hunne langafhangende buidelvormige nesten ten voorschyn, om de volle oranjeboomen te bezoeken, en hunne uitgestelde schildwachten verkonden met luid twistend geschreeuw de nadering des menschen. De eenzaem op insekten loerende vliegenvangers slingeren zich van boomen en struiken, en vangen op rappe vlugt den beenfladderenden Menelaüs of de voorbysuissende glansende vliegen. In 't gestruik verholen, doet intusschen de verliefde lysier de vreugde haers levens in schoone melodyen kond; de babbelende pipren verlustigen zich, uit digten bosch, nu hier nu daer, in volle nachtegaeltoonen lokkend, den jager te doen dwalen. En de specht laet, indien hy de schors der stammen openknipt, zyn wydschallend kloppen hooren. Luider dan al deze wonderbare siemmen schallen van het toppunt der hoogsie boomen de metaeltoonen der Uraponga, dewelke, gelyk de klanken der hamerslagen op 't aenbeeld, naer de wending des zangers nu diechter, dan verder, den wandelaer in verwondering brengen. Terwyl dus elk levend wezen in beweging en klanken de schoouheid des dags viert, omfladderen de tedre Colibrietjes, aen pracht en glans met diamanten, smaragden en saffieren strydend, de luisterrykste bloemen. Met den ondergang der zon keeren de meesie dieren ter rusie ierug; slechts de slanke reebok, het schuwe pekkari, de vreesachtige agouti en de snuitdragende tapier weiden nog in 't rond; de neus-en buideldieren, de achterlistige katsoorten sluipen naer roof spiedend door de duisterheid des wouds, tot eindelyk de brullende huil-apen, het bulproepende luidier, de trommende vorschen en de snorrende krekels met hun droevig lied den dag besluiten, tot dat de roep des Macuc, der Capueira, des geitenmelkers en de bastoonen des pipavorsches het begin des nachis verkonden. Miljoenen glinsterende

[p. 81]

kevers beginnen nu als dwaellichten rondtezweven, en spookachtig fladderen de bloedzuigende vledermuizen door het diepe donker der tropen-nacht.