De Brakke Hond. Jaargang 11

[p. 4]

[nummer 45]

In memoriam
Paul van Hool
redacteur van De Brakke Hond
29.12.1968 - 20.11.1994

Istvan Vancsa
Het Zwitsers mes

vertaling uit het Engels: Lieve de Beek

Ik heb mezelf een Zwitsers mes cadeau gedaan - het was een beetje duur maar meer dan de moeite waard -, want een Zwitsers mes is goed voor alle doeleinden: het heeft vijf verschillende soorten schroevendraaiers en ook een lineaal (metrisch en Engels), tangetjes, een vergrootglas, een kogelpen, een ivoren tandenstoker, buigtangen en zelfs een paar verschillende messen (maar kijk niet al te verbaasd indien ze die er eventueel vergeten in te steken zijn). Je kan werkelijk alles doen met een Zwitsers mes, dat gaat van draad snijden tot het schoonmaken van vis, sinaasappels schillen (het heeft het geschikte gereedschap voor elk karweitje), maar je kan het ook gebruiken om een computer uit elkaar te halen (en die vervolgens weer ineen te steken zodat hij werkt), een haarlok weg te snijden, een deur in tweeën te zagen (ik hoef hier niet te vermelden dat er verschillende zagen zijn voor metaal en hout), de koffiemachine, de televisie en de mixer te herstellen, een gat te boren of te kerven in een plank. Natuurlijk wil niemand al die dingen doen met dat Zwitsers mes; ik bijvoorbeeld heb geen zin om een gat te boren of te kerven in een plank, alhoewel ik het natuurlijk apprecieer dat ik één van deze karweien alsnog zou kunnen uitvoeren indien mijn verlangens als heer dat zouden eisen. Tussen haakjes, het merkwaardige aan zo'n Zwitsers mes is niet dat het al deze werktuigen bezit, maar dat ze écht nog werken ook. Ik heb de houtzaag geprobeerd en beslist dat je er hout mee kan zagen, net zoals je metaal kan zagen met de metaalzaag. Het klein mesje heeft iets van een scalpel en kan ook als dusdanig worden gebruikt. De schaar is scherp

[p. 5]

en kan alles knippen of snijden wat je normaal kan knippen en snijden met een schaar, en de kogelpen, hoewel klein, schrijft effectief.

Het Zwitsers mes kan met één woord worden omschreven: perfect.

Maar aangezien niets volmaakt is, is het bestaan van een Zwitsers mes hoogst onwaarschijnlijk.

Probeer je een wereld voor te stellen die is opgebouwd als een Zwitsers mes. In zo'n wereld zou alles werken; de garagist zou m'n auto kunnen herstellen, de chirurg zou geen half-uitgelezen pornografische romannetjes in m'n buik achterlaten, vrijheid zou hetzelfde als vrijheid betekenen, een tijdperk, het woord ‘politicus’ zou geen beelden oproepen van een stommeling of van een razende gek, maar van een persoon die niet met theoretische fysica bezig is of met het trainen van honden of met het handelen in kunst, maar wel van iemand die bezig is met politiek en uiteraard een expert is daarin, want indien hij of zij dat niet zou zijn, zou hij of zij bedanken voor de job en parelduiker worden.

Het voorwerp dat ik nu aanduid als een Zwitsers mes zou onbekend zijn in zo'n wereld.

Maar het Zwitsers mes is noodzakelijk omdat de wereld niet volmaakt is, en alles wat kan breken ook zal breken, terwijl de enige zaken die niet kunnen breken bezig zijn met stuk of failliet te gaan - alhoewel zo'n zaken meestal geen probleem hebben met nog meer te breken - want de dingen zijn niet wat ze beweren te zijn, omdat soft-drink-flessen niet geopend kunnen worden en de bijna-nieuwe draaistoel waarop ik nu zit al driemaal ineengezakt is onder mij (net zoals tussen haakjes, de computer ook al helemaal uiteen zou zijn gevallen indien ik hem niet op tijd met m'n Zwitsers mes had hersteld, want hij was slechts half geassembleerd in de fabriek), omdat alles rond mij - rond ons -

[p. 6]

alleen maar de waardeloze afval van een post-industriële maatschappij opeenhoopt, omdat ik me wat écht goed is niet kan veroorloven, en omdat zelfs dat wat perfect lijkt overhevig is aan de wet van Murphy (die ons dan weer herinnert aan één van de laatste uitspraken van Boeddha dat alles wat eens ontstaan is ook weer voorbij zal gaan).

De wet van Murphy heeft een onmiskenbaar Boeddhistisch geurtje.

Het Zwitsers mes is, voor mij tenminste, geen verzameling van werktuigen maar een voorwerp ter meditatie, getuigend van het feit dat je altijd op alles moet zijn voorbereid omdat deze chaotische, onvoorspelbare en absurde wereld ieder moment weer op je hoofd kan ineenstorten. Nu heb ik nog een job en een dak boven m'n hoofd, er is vrede en ik lijd aan niets, heb zelfs geen tandpijn, één kleine schok is er slechts nodig en de hele zaak gaat naar de verdoemenis, m'n werkgever kan failliet gaan, een kernraket van waar ook afgevuurd kan m'n huis wegvegen, mij achterlatend onder de blote hemel, en het zou kunnen dat ik m'n bovenste derde linkse snijtand met de buigstangen van m'n Zwitsers mes uittrek en de beitel van dat mes in de plaats steek om die te gebruiken wanneer ik mezelf ergens een hutje moet snijden omdat je toch moet verdergaan met leven - ik kan niet zomaar op m'n zwaard vallen want ik heb geen zwaard, alleen maar een Zwitsers mes en dat is net iets te kort voor die klus.