De Brakke Hond. Jaargang 7

[p. 32]

Danilo Kiš
Een verhaal om van te blozen

Vertaling: Reina Dokter

Danilo Kiš (1935-89) werd geboren in Subotica (Joegoslavië), vlak bij de Hongaarse grens. Hij wordt beschouwd als een van de belangrijkste hedendaagse Middeneuropese schrijvers. Het onderstaande verhaal komt uit de bundel Kinderleed, dat een onderdeel is van Kiš' autobiografische trilogie. De twee andere delen heten Tuin, as (een roman) en Zandloper (ook een roman). De drie boeken gaan over de verschillende levensfases van Andi Sam en zijn vader die (net als de vader van Kiš) tijdens de Tweede Wereldoorlog in Auschwitz werd vergast. Kinderleed speelt op het Hongaarse platteland waar Danilo Kiš tijdens de oorlog woonde. Andi Sam leeft er in een arm gezin met een lieve, beschermende moeder, een joodse vader en een plaagziek zusje. De onderwerpen van de verhalen zijn weinig spectaculair, er gebeurt weinig in, maar door de melancholieke ondertoon en de impliciete manier van vertellen hangt Kiš een scherp beeld op van het Hongaarse plattelandsleven van rond de oorlog, Kinderleed verschijnt in het voorjaar bij De Bezige Bij in een vertaling van Reina Dokter. Ze vertaalde eerder al Zandloper.

Een nacht op open zee, in de buurt van de koraalbanken. Ik voel voor de zekerheid of mijn pistool onder mijn kussen ligt. Ja, alles in orde. Voor het geval dat de bemanning aan het muiten slaat of de mannen van Big Joe het schip enteren. Alleen nog de patrijspoort wat verder open zetten: het is een broeierige tropische nacht. Je hoort het gekrijs van de meeuwen. Ik moet goed uitslapen. Morgen wacht me een zware dag.

‘Hé Sám, wat heb jij van je opstel gemaakt?’

[p. 33]

‘Weet ik veel. Het zal wel goed zijn.’

‘Wat moet je daar nou over schrijven? Zo'n stom onderwerp. Waar heb jij over geschreven?’

‘Hoe mijn moeder naar Baksa gaat, ik wacht haar op bij de rivier, mijn buik rammelt als die van een hongerige wolf. En dan komt ze eraan. Dat is alles. Ik heb de glimlach van het brood in haar mand beschreven.’

‘Sám, jij fantaseert altijd maar wat. Wat is dat nou weer, een brood dat glimlacht? Wat bedoel je daar nou mee?’

‘Zomaar wat. De geur van het brood misschien. Maar waar heb jij dan over geschreven?’

‘Hoe je brood bakt. Hoe mijn moeder naar de zolder gaat om meel te halen, je weet wel, hoe ze de broden in de oven stopt en ze er later weer uit haalt. Dat hebben wij allemaal geschreven. Alleen jij hebt weer iets bijzonders.’

‘Gal, ik moet zo nodig, maar ik ben te lui om op te staan. Ik lig zo lekker hier in de schaduw, ik heb geen zin om naar het toilet te gaan.’

‘Ik moet ook. Nog even en ik doe het in mijn broek. Maar wat doe jij weer deftig. Het toilet! Dat heet plee of w.c., of: waar ook de keizer te voet gaat.’

‘Straks gaat de bel en dan doen we het in onze broek. Dat zal je zien. Ik tenminste wel.’

‘Draai je om en doe het hier. Achter mij.’

‘Dat was ik al van plan. Maar stel je voor dat er een meisje aankomt. Ik denk niet dat het me hier lukt.’

‘Jij moet je natuurlijk weer aanstellen. Maar dat geeft niks. Hier, geef me je hand, en probeer op te staan. Denk niet dat ik je help omdat ik je enige vriendje hier op school ben, het is dat ik zelf ook zo nodig moet. En als de bel gaat, dan zijn we verkocht.’

‘Sám, je pist als een paard. Ik geloof dat je al een uur bezig bent.’

‘Is de bel al gegaan?’

‘Nog niet, maar dat is vast een vergissing. Misschien is juffrouw Rigó nog met iets belangrijks bezig. Of misschien is hij

[p. 34]

wel gegaan, maar hebben wij hem niet gehoord.’

‘Waar zijn de anderen? Zie je iemand? Hoor je stemmen?’

‘Ik zou het niet weten. Volgens mij zijn ze al naar binnen. Godallemachtig Sám, je weet van geen ophouden. Gewoon afknijpen. De kraan dichtdraaien. Als ik sta te pissen en er komt iemand aan, dan doe ik gewoon alsof ik iets zoek in de struiken of achter de boom, en als die iemand voorbij is, draai ik de kraan weer open tot ik klaar ben. Is dat jou nooit overkomen? Je staat te pissen en een van de meisjes komt eraan. Of juffrouw Rigó. Of wie dan ook.’

‘Gal, ga jij maar vast. Ik kan zo niet de klas in. Ik moet eerst gedaan maken, ik kan er niks aan doen.’

‘Sám, kun je de rest echt niet ophouden?’

‘Ga jij maar. Kijk, de stortvloed neemt nu af, geloof ik. Maar volgens mij ben ik nog steeds niet klaar. Hé, wat een opluchting.’

[p. 35]

Plotseling dringt tot mijn grote schrik iets tot mij door: IK DROOM DIT, IK DROOM DIT, en ik voel een warme vloeistof langs mijn dijen stromen. Mijn God, wat zal mijn moeder wel zeggen. En anders Anna wel! Een maand lang zal ze me ermee plagen en wie weet vertelt ze het zelfs aan iemand. Eerst eens kijken hoe nat ik ben. Misschien zijn de lakens nog droog. In dat geval ben ik gered. Dan trek ik mijn broek aan over mijn natte onderbroek en droogt het op school wel. Steunend op één elleboog richt ik me een beetje op en betast met de vrije hand de lakens. Wat een ramp! Ik lig in een enorme plas die steeds groter wordt. Hoe vaak heb ik al niet tegen mezelf gezegd dat het me niet meer zou overkomen. En het is me altijd gelukt om op het laatste moment wakker te worden. Bijna altijd. En nu is het weer mis gegaan. Ik zou me werkelijk moeten schamen. Hoe is het mogelijk dat ik het niet door had. Belachelijk. Een uur lang pissen op het schoolplein. Een kind van twee zou begrijpen dat het een droom was. Het komt natuurlijk van die verdomde bittere thee die we gisteren de hele dag gedronken hebben.

Ik buig me over naar mijn moeder en fluister haar in het oor, zachtjes, zodat Anna het niet hoort:

‘Mama, ik heb in mijn broek geplast.’

Zij wordt langzaam wakker, niet meteen begrijpend wat ik zeg.

[p. 36]

‘Ik droomde dat ik op school op de w.c. zat en toen heb ik in mijn broek geplast.’

Zij voelt, langzaam, nog half in slaap, aan de lakens onder mij en als ze de natte plek gevonden heeft, begint ze te glimlachen. Ze pakt de wekker van het nachtkastje en houdt hem aan haar oor om te kijken of hij niet is blijven staan.

‘Je moet schoon ondergoed aan’, fluistert ze op samenzweerderige toon. ‘Het is tijd om je klaar te maken voor school.’

En dan stapt ze uit bed, voorzichtig, om Anna niet wakker te maken, doet de kast open en geeft me schoon ondergoed. Een grauwe herfstmorgen, vochtig en somber, dringt langzaam onze kamer binnen. De gedachte aan opstaan, aan regen, aan school heeft een rampzalige uitwerking op mij. Dat plotselinge ontwaken uit mijn slaap, die schande waarmee de slaap me wilde bespotten, alsof hij op wraak uit was, maakt me nog neerslachtiger. Ik ga met moeder naar de keuken en zij giet uit een pannetje wat water over mijn handen, daarmee was ik neus en ogen. Dan gaat het al een stuk beter. Ik heb de troebele, lauwe rivier tussen slaap en leven zonder kleerscheuren overgestoken. Ik voel een soort dierlijke warmte door mijn lichaam stromen en ik zie mezelf al op blote voeten naar school rennen, naar binnen gaan en doorweekt en verkleumd bij de kachel gaan zitten, zwijgend, groeiend in het besef van het medelijden dat mijn blote voeten en mijn doorweekte plunje zullen opwekken. En straks, als ik droog ben, en als ik op mijn plaats zit (dan zie je mijn voeten niet, en mijn handen zien niet meer vuurrood, het is alsof ik witte handschoenen heb aangetrokken), zal ik weer het aureool krijgen van de eerste van de klas, en met die kroon zal ik zitten, onbewogen als een wijze uil, terwijl juffrouw Rigó het beste opstel voorleest (het mijne), op verheven toon en met zangerige stem en dan zal er een stilte vallen in de klas, tot juffrouw Rigó weer bekomen is van de opwinding en meedeelt dat ze dit opstel zal laten opnemen in De Goede Herder, omdat het zo leerzaam en bezielend is.