Logo DBNL
Den boom der gierigheyt, met sijn vruchten, d'welck gemaeckt is op de vrage wat gierigheyt is ende wat haer vruchten zijn (ca. 1600)

Den boom der gierigheyt, met sijn vruchten, d'welck gemaeckt is op de vrage wat gierigheyt is ende wat haer vruchten zijn

(ca. 1600)–Anoniem Boom der Giericheyt in Rijm is dit Boecxken ghenaemt, Den–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Uerklaeringhe van het beginsel der Heerschappye ende ghewelt,

ende den oorspronck der Koninghen deser Weereldt, ende hoe Israel een tijdt Koninghen uyt haere Broeders ghekooren hebben, teghen den raedt ende wille des Heeren, ende hoe den Scepter en de Heerschappije van Israel weder ghenomen was, ende den Heydenen ghegheven, iae alle Heerschappije onder den Hemel, tot op Chtisti Gheboorte, ende tot op de dagh van heden: ende hoe Christus een eeuwigh Koninck, Heere, Vorst ende Prince is over zijn Volck, ende hoe hy op David zijns Vaders Soel sit, nu ende inder eeuwigheyt, volkomelijck inden Gheest nae der Figueren. Oock is hier in verklaert, hoe de Overheyt onder alle natien een Dienaresse Godts is: met groote neerstigheydt uyt der H. Schriftuere ghenomen, met de Aenwijsinghen op de kant ghestelt, daer den Leser selve breeder in den Bybel van soecken ende lesen magh.

Ghestelt in veertien Clausulen in Rethorijcke, op seeckere Stock-reghels.

[OCh ick vinde my inwendigh soo seer ghedronghen]

 
OCh ick vinde my inwendigh soo seer ghedronghen,
 
Om uyt der Schrift te verklaren voor oude en jonghen,
 
Hoe de heerschappye inde wereldt eerst heeft begonnen,
 
Midts dat daer vele ghesproken is en ghesonghen,
 
Dat alle Overheydt, van alle Natien en Tonghen,
 
Een Dienersse Godts is, die 't Sweert hebben ghewonnen:
 
Niet alleene Israel heeft Godt dat willen jonnen, +
 
Die een konincklijcken Scepter hebben ghedraghen, +
 
Maer oock Heydenen, die Godt niet en konnen, +
 
Noemt Godt oock zijn Dienaers nae Ieremieas ghewaghen: +
 
Iae Paulus en Petrus nu in dese laetste daghen, +
 
Bewijsen dat oock ghenoeghsaem, in aller manieren: +
 
Want de Ioden die nae Christus niet en vraghen, +
 
Heeft Godt 't ghewelt benomen, door hun quaedt bestieren, +
 
Iae van den Stoel gheworpen, en moesten logieren +
 
Onder de Heydens, want die besaten hun Landt en Steden, +
 
En moesten hun onderdanigh zijn, en den Scepter vieren, +
 
Langhe voor Christi gheboorte, jae noch den dagh van heden: +
 
Nu om dat te bewijsen met klare korte reden,
 
Soo wil ick beginnen door des Heeren ghenade, +
 
Die de Schrift Godts Dienaers noemt, om 't Landt te houden in vreden,
 
Om te beschermen de goede, en te straffen de quade. +
 
+ MAer Godt heeft altijdt Rechter gheweest over de zijne,
 
+ Iae voort begin des wereldts, een Coningh devijne
 
+ Zat hy op een Koninghlijcken Stoel in zijn tresorye:
 
+ De Enghelen die daer sondighden in zijn aenschijne,
 
+ Heeft hy met ketenen ghebonden, en bewaert tot pijne.
 
+ Alle dinghen heeft hy gheschapen tot zijn heerschappye,
 
+ En sette den mensche een Heere, sonder partye,
 
+ Over alle Dieren, om den Lust-hof te bewaren:
 
+ Maer door den raedt der boose Enghelen, vol hoovaerdey,
 
+ Heeft hy zijns Koninghs ghebodt onachtsaem laten varen:
 
Daerom strafte hem de Heere met groot beswaren,
 
+ Met een swaer Vonnisse, maer trooste hem in desen:
 
+ En doen Cain Abel versloegh, naer Schrifts verklaren,
 
Godt heeft hem als een Rechter zijn misdaedt bewesen:
 
+ Door Enos en Noach, soo wy klaerlijck lesen,
 
+ Liet desen Coningh eerst Prediken tot zijnder eeren:
 
+ Maer 't Volck geloofden zijn woort niet, maer hebben 't mispresen,
 
Daeromme liet hy het Water over hun vermeeren,
 
+ En dede alle Vleesch te niet, om ons te leeren:
 
Maer de vroome bewaerde ghy voor alle schade;
 
+ Want Godt was doen alleene Rechter, een Heere der Heeren,
 
+ Om te beschermen de goede, en te straffen de quade.
 
MAer doen den Sundtvloet eenen tijd voor by was ghegaen, +
 
Is daer weder een boosen aerdt van Volck opghestaen: +
 
Nemroth begonde 't ghewelt eerst tot hem te trecken,
 
Iae maeckte hem selven een Heere, naer Schrifts vermaen,
 
Als een gheweldigh drijver, en heeft ghedaen
 
Dat hy Regeerde Landen, Steden ende Vlecken,
 
't Begin zijns Rijcks was Babel, en meer ander plecken, +
 
Soo dat de heerschappyen voort komen uyt den Heyden.
 
Nae desen stond Assur op, ick moetet ontdecken, +
 
Die hem selven oock een name wilde verbreyden, +
 
En boude Ninive, meer Steden verscheyden:
 
Maer onder hun was niemandt die nae Godt vraeghde,
 
Soo dat zy een Godtloos Vleeschelijck leven leyden:
 
Godt liet hun de Aerde Regeeren, soo't hun behaeghde,
 
Soo dat de ghewelt-drijvers als d'onvertsaeghde,
 
Hun selven tot Koninghen ende Princen hebben ghestelt, +
 
Iae d'een Heydensche Koningh den anderen plaeghde, +
 
En hebben malkanderen verdreven met ghewelt:
 
Als de Koninck Adama, met meer Koninghen ghetelt, +
 
Die niet dan heerschappyen en sochten vroegh noch spade:
 
Maer zy en streden niet voor den vroomen in't Veldt, +
 
Om te beschermen de goede, en te straffen de quade.
 
+ MAer Godt vergat den vroomen niet in dien tijden,
 
+ Verloste Loth met zijn Volck, door een wonderlijck strijden,
 
+ Abraham en zijn Zaedt wilde Godt oock ghedincken,
 
+ Die langhe in Egypten woonden naer Moyses belijden,
 
Dien de Egyptenaren verdruckten ende benijden,
 
+ Godt sagh hun van de boose Rechters t'onrecht krincken:
 
+ Doen liet Godt 't Sweerdt van Iustitie over hun blincken,
 
Iae verloste 't Volck door Moyses met een stercke handt,
 
En liet alle Boose Rechters in de Zee verdrincken,
 
+ Maer zijn Volck ginck daer onbeschadight deur op 't Zandt:
 
Desen Koninck begaefde Moyses met wijs verstandt,
 
+ Die sat van 's morghens tot 's avondts om 't Volck te rechten:
 
Maer Ietro, Moyses Sweer, uyt der Madianiten Landt,
 
+ Sprack tot Moyses: Ten doogh niet, soo ghy doet met u Knechten:
 
Ghy kondt alle tweedracht tusschen het Volck niet slechten,
 
Maer verkiest Mannen uyt het Volck die vol wijsheydt branden,
 
En set die tot Rechters over 't Volcks lastigh plechten:
 
Maer wat sware saecken zijn, neemt die in u handen:
 
Dan vraeght den Heere raedt in diepe verstanden.
 
Dat behaeghde Moyses wel doende, nae zijn rade,
 
+ En sette wijse Rechters over 't Volck in de Landen,
 
+ Om te beschermen de goede, en te straffen de quade.
 
MOyses heeft doen Gods rechten door Gods raet beschreven, +
 
Op dat de vroome in vrede souden moghen leven: +
 
Om te straffen al die Bloedt-vergieten tweedrachtigh, +
 
Dat hun Bloedt vergoten soude zijn beneven: +
 
Van alle misdaden heeft Godt hun Rechten ghegheven,
 
Daer mochten zy af noch toe doen, spreeckt Godt Almachtigh: +
 
Gheen vreemdelinghen mochte zy beswaren verachtigh, +
 
Noch giften nemen, want die verblinden der Wijsen Ooghen, +
 
En doen verkeeren der Armen saecken waerachtigh: +
 
Want Samuels Soonen hebben daer mee 't Volck bedrooghen,
 
Die door gaven Godts Rechten hebben ghebooghen, +
 
Waer door 't Volck van Godt weeck te dien stonden, +
 
Iae begheerden daerom een Koninck te verhooghen, +
 
Ghelijck de Heydenen hadden, nae Schrifts vermonden, +
 
En verlieten Godt hunnen Koninck, soo 't is bevonden, +
 
Die hun oock een Koninck gaf in zijn grammen Tooren,
 
Die hy daer toe gheroepen heeft door des Volcks stonden, +
 
Zijn Rechten liet Godt hem weten en hooren, +
 
Om dat hy soude beschermen zijn uytverkooren, +
 
Als een Dienaer van den Heer sonder schade: +
 
Want Godt gaf hem het Sweerdt om 't Recht t' oorbooren, +
 
Om te beschermen de goede, en te straffen de quade. +
 
+ MAer doen dit Volck eenen langhen tijdt regierden,
 
+ En lieten boose Rechten schrijven die zy versierden,
 
+ Bedreven ghewelt, en hebben het Recht verlaten,
 
+ Iae namen gheschencken van die onrecht hantierden,
 
+ En gaven recht in't oordeelen den onghemanierden,
 
Verdruckende den vroomen Armen door eyghen baten,
 
+ Daerom sprack Esaias tot hun Ondersaten;
 
U Vorsten zijn afvallighe, en der Dieven ghesellen,
 
+ Zy heerschen in hun Offitien, het recht zy haten:
 
+ De Godtloose beschermen zy, de Vroome zy quellen,
 
+ Iae dooden de Mannen die hun Godts Recht vertellen,
 
Daer Micheas vele af schrijft, jae alle Propheten:
 
+ Hoort ghy Hoofden in den Huyse Iacobs ghy rebellen,
 
Ghy soudt immers billicks zijn die het Recht soudt weten:
 
+ Maer ghy bemindt het onrecht, Godts Recht hebt ghy vergheten,
 
Iae verkeert het Vonnisse om seer kleene gaven,
 
+ Daerom heeft hy sulcke Rechters van den Stoel gesmeten,
 
Hun Scepter wech ghenomen en ghemaeckt tot Slaven,
 
+ Onder den Koninck in Babel ghestelt met Lijf en Haven,
 
+ En moesten onderdanigh zijn den Heydenschen Zade,
 
Den welcken Godt zijn Dienaer noemt met Princen en Graven,
 
+ Om te beschermen de goede, en te straffen de quade.
 
MAer alle letterlijcke dinghen tot op Christi tijden, +
 
Zijn ons tot Figueren gheschiedt naer Paulus belijden,
 
Als Besnijdenisse, Offerhanden voor den besmetten, +
 
De Stadt van Ierusalem, en het Tempel Wijden, +
 
Het Levijtsche Priesterschap, en het Vleeschelijck strijden, +
 
Iae den Konincklijcken Stoel Davids nae Moyses Wetten, +
 
Daer den Vader zijn Soone heeft willen op setten, +
 
Niet letterlijck, maer gheestelijck nae der Figueren: +
 
Soo Godts Enghel tot Maria sprack, wilt hier op letten: +
 
Het Kindt dat van u ghebooren wordt nae der Schriftueren,
 
Sal worden Godts Soone ghenaemt, en 't sal ghebueren, +
 
Godt sal hem en Sleutel Davids gheven tot dien, +
 
En sal op Davidst Stoel sitten, 't welck eeuwigh sal dueren: +
 
Maer sprack dat niet van de vleeschelijcke heerschappien, +
 
Doen zy Christus koninck wilden maecken wilt dit insien,
 
Verborgh hem voor haer, en wedersprack 't met reden: +
 
Mijn Rijcke is van der Wereldt niet, was zijn belien,
 
Ick ben van boven, maer ghy zijt van beneden: +
 
Dus sit Christus op den Stoel, een Koninck in vreden, +
 
Alle dinghen heeft hy vernieuwt door zijn ghenade: +
 
Maer den Keyser liet hy regeeren Landen en Steden, +
 
Om te beschermen de goede, en te straffen de quade. +
 
+ MErckt hoe de Koninck David besat een Aerdtsche Rijcke,
 
+ Zijn Knechten dienden hem met ghewelt nae blijcke,
 
+ Iae beschermden hun Lijf ende goedt met den Swaerde:
 
Maer Christus, den rechten David (hier in) niet ghelijcke,
 
+ Sat op Davids zijns Vaders Stoel sonder pracktijcke,
 
+ Zijn Knechten dienden hem sonder ghewelt op d' Aerde,
 
+ Gheen heerschappye mochten zy hier aenvaerde,
 
Want hun Koninck dat in zijn Rechten verbiedt, daer hy vertelt:
 
+ De Koninghen der Aerden die daer rijden te Paerde,
 
Heerschappen over hun Volck, ende hebben ghewelt,
 
+ Setten hun hooghe Namen en Tijtels op hun Ghelt,
 
+ Iae worden oock gheheeten ghenadighe Heeren:
 
Maer onder u-lieden sal't soo niet zijn ghestelt,
 
+ Wie onder u den grootsten is, sal hem verneeren,
 
+ Om den kleynsten te dienen ende te eeren;
 
Want ick, uwen Koninck, hebbe my soo verkleent,
 
+ U een Exempel ghelaten waer ghy sult verkeeren,
 
+ Mijn Vyanden hebbe ick niet ghedoodt, maer beweent:
 
+ Ick gaf oock den Keyser Tribuyt al was hy versteent,
 
+ Die sult ghy niet wederstaen, al soud' men u braden,
 
+ Want de macht is hem van den Vader verleent,
 
+ Om te beschermen de goede, en te straffen de quade.
 
HIer uyt is 't klaer dat de Heydens zijn Godts Dienaren, +
 
Die oock de heele Weereldt regeerende waren, +
 
Doen Christus ghebooren was ter selver spatie: +
 
Want Godt hadde het Ioodtsche Volck vele Iaren +
 
De heerschappye benomen, en de Heydensche scharen +
 
Over hun laten regeeren, al was 't hun turbatie: +
 
Want zy verloochenden hun Koninck met blamatie, +
 
Voor Pilatus den Heyden, doen hy sprack voor haer: +
 
Sal ick den Coninck Kruycen, van u Ioodtsche Natie? +
 
Maer zy riepen, Wy en hebben gheenen Coninck openbaer,
 
Meer dan den Keyser, 't welck was een Heyden voorwaer: +
 
Maer dese Coninck ontfermde hem over de sonden,
 
En verkoos een Volck dat hem soude volghen naer, +
 
Die de Weereldt verlieten, en zijn woordt doorgronden, +
 
Heeft hy van de slavernye des Wets ontbonden, +
 
Uyt der Weereldt ghetrocken, ende dat verkooren, +
 
Hun een Exempel ghelaten tot allen stonden, +
 
Hoe zy hem moeten nae volghen, en zijn stemme hooren: +
 
Maer de Heydenen liet hy het Sweerdt oorbooren, +
 
En de Weereldt regeeren, die niemandt en versmade;
 
Dat heeft Godt voor noodt inghesien langhe te vooren, +
 
Om te beschermen de goede, en te straffen de quade. +
 
+ SVlcke Rechten heeft desen nieuwen Coninck ghegheven,
 
+ Hoe zijn Knechten sullen wandelen, ghelooven end' leven,
 
+ Contrarie de Rechten van Moyses Wetten,
 
+ Daer Mattheus seer vele af heeft beschreven:
 
+ Moyses Wet was Ooghe om Ooghe hier beneven,
 
+ Maer nu sult ghy u teghen den quaden niet setten,
 
Ghy sult goedt doen die u haten, wilt hier op letten,
 
Iae ghebenedijden die u vloecken ende haten:
 
+ Loont doch niemandt quaet met quaet, oft ghy soudt u besmetten,
 
+ Maer doet goedt die u quaedt doen, och! dat sal u baten,
 
Want 's Weereldts Coninghen, Vorsten en Prelaten
 
+ Sullen u vervolghen, gheesselen en verkleenen,
 
Iae als de Weereldt vrolijck sal zijn met al haar Staten,
 
+ Sult ghy dickmaels bedroeft zijn, jae schreyen en weenen:
 
+ Maer zijt goedts moets mijn Kinders, ick sal u kracht verleenen,
 
+ Want ick hebbe u ghestelt tot een Licht der Blenden:
 
+ Met sulck een versmaedt Volck wil desen Coninck ver-eenen,
 
End' niemandt lasteren, wederstaen noch schenden:
 
+ De Overheydt ghehoorsaem zijn aen allen enden,
 
+ In als dat teghen Godt niet en is, anders waert schade:
 
Want Godt heeft hun daer toe beschickt, en willen senden,
 
+ Om te beschermen de goede, en te straffen de quade.
 
PAulus een Knecht des Heeren, in de Schrift ervaren, +
 
Schrijft aen den Broederen die te Roomen waren: +
 
Dat zy de Overheydt daer zy waren woonachtigh, +
 
Ghehoorsaem souden zijn, al waren 't Heydensche scharen, +
 
Nochtans noemt hy de Rechters Godts Dienaren: +
 
Want waer een Overheydt is schrijft hy voordachtigh,
 
Die is van Godt gheordineert soo krachtigh:
 
Wie die wederstaet, sal van Godt gheoordeelt wesen, +
 
Want zy is een Dienersse van Godt almachtigh,
 
Om te straffen de quade, soo ghy meught lesen,
 
U ten goeden, jae seere van noode tot desen;
 
Daerom dat Paulus aen Timotheum doet vermaen: +
 
Vermaent den Broederen soo wordt ghy ghepresen,
 
Te bidden voor de Coninghen, dattet hun wel magh gaen, +
 
En voor alle Overheydt, die niemandt magh wederstaen,
 
Op dat wy onder hun moghen leyden een stille leven: +
 
Want zy zijn weerdigh dobbel eere aenghedaen,
 
Die de goede beschermen, ende hier beneven +
 
De quade straffen, die ghewelt hebben bedreven:
 
Die medelijdigh zijn over hun misdaden, +
 
Dat zijn Godts Dienaers, daer Paulus af heeft gheschreven, +
 
Om te beschermen de goede, en te straffen de quaden. +
 
+ MAer een Overheydt die niet en wil ghehinghen
 
+ Datmen Godts Woordt sal beleven, lesen noch singhen
 
+ En laten teghen Godt uyt-gaen quade Placcaten,
 
+ Die moetmen niet ghehoorsaem zijn in sulcke dinghen,
 
Want Godts Ghebodt moetmen voor al volbringhen,
 
+ Al soudt ghy Goedt, Bloedt, jae 't leven daeromme laten;
 
Want doen Godts Volck in Babel ghevanghen saten,
 
+ Moestens' hem onderdanigh zijn ten dien stonden:
 
Maer doen hy een Beeldt oprechtede met al zijn Staten,
 
Gaf een Ghebodt uyt, wie onder hun was bevonden,
 
Die't Beeldt niet wilde aenbidden, nae zijn verkonden,
 
Die soud' men stracks werpen in een gloeyenden Oven;
 
Maer drie Ionghelinghen vreesden sulcke sonden,
 
Versmaden 't ghebodt, en eerden Godt hier boven.
 
+ Petrus was oock verbonden te Preecken en Godt te loven,
 
Maer hy sprack; lieve Mannen acht ons niet voor Sot,
 
+ Oordeelt oft het recht is in der Coninghen Hoven,
 
+ Datmen den Mensche meer ghehoorsaem sal zijn dan Godt,
 
Wy en konnen niet laten te houden zijn Ghebodt:
 
+ Maer zy waren ghehoorsaem alle Weereldtlijcke Mandaden,
 
+ De macht is hun ghegheven in's Weereltds slot,
 
+ Om te beschermen de goede, en te straffen den quaden.
 
DUs en heeft niemandt in't Euangelio ghelesen, +
 
Dat de Christenen, die Christum nae volghen in desen, +
 
De Weereldt gheregeert hebben in Dorpen oft Steden, +
 
Maer waren Rechters vernieuwt in't Hemelsche wesen,
 
Van Godt begaeft met zijnen Gheest, van nieus verresen, +
 
In het nieuwe Ierusalem, een Stadt van vreden, +
 
Daer alle Borghers Rechters zijn nae Paulus reden: +
 
Maer met gheen vleeschelijcke Swaerden, dan met Godts Woort
 
Straften zy, nae de waerheydt, die onrecht deden; +
 
Maer die grouwelen bedreven, diefte, ghewelt, of moort, +
 
Dat bevalen zy Godts Dienaers, die 't waerdt oorboort,
 
In alle Steden waer dat zy oock verkeerden; +
 
Want Paulus den Romeynen schrijft, soo 't is ghehoort, +
 
Dat recht was, dat zy de Overheydt der Heyd'nen eerden:
 
Petrus zijn Broeder onder den Heyd'nen oock soo leerden, +
 
En dat zy de Kudde Christi recht souden weyden, +
 
Niet als die heerschappye hebben, Godts prijs hy verbreyden,
 
Maer leydt een kuysschen wandel onder de Heyden: +
 
Vreest Godt, eert den Koninck, soo sal u lof verbreyden,
 
Straffen zy u om wel doen, by Godt vindt ghy ghenade, +
 
Die een recht Rechter is, en zijn tijdt wel magh verbeyden, +
 
Om te beschermen de goede, en te straffen de quade. +
 
TEn lesten ghy naevolghers Christi nu ten tijden,
 
Eph.6.10 Zijt u Conincks naevolghers, soo sult ghy verblijden,
 
1.Pet.4.1 Want hy en dreyghde niet doen hy was ghesleghen:
 
Ephe.5.1 Och lieve Kinderen! Ghy en hebt niet te strijden
 
Eph.6.12 Teghen Vleesch noch Bloedt, nae Paulus belijden,
 
Esa.59.7 Maer teghen de Vorsten die 't ghewelt hebben verkreghen,
 
Teghen de Regenten des Weereldts in alle weghen,
 
Eph.6.12 Die in duysterheydt (schrijft hy) de Weereldt Regieren,
 
Iae teghen alle boose Gheesten, soo Christenen pleghen:
 
Ro.8.36. Want ghy zijt als Slacht-schapen alle quartieren,
 
1.Cor.2.4.9 Iae een gaepsel der Menschen, min gheacht van de Dieren,
 
Ps.44.23 Een spot der Lieden die alle Menschen verachten:
 
1.Pet.4.4 Want het gheeft hun vreemt, dat ghy hun manieren
 
Niet en wil naevolghen, noch doen als hun gheslachten,
 
Eph.6.13 Daerom verspreecken zy u, door hun quade ghedachten:
 
Hierom doet aen het Harnas Godts, ghy hebt veel Vyanden,
 
Esa.49.2 En den Schildt des Gheloofs grijpt aen met krachten,
 
Heb.4.12. Iae het Sweerdt des Gheests neemt kloeck in u Handen,
 
2.Corint.10.3 Daer mede kondt ghy wederstaen alle quade verstanden:
 
Maer schouwt alle uytterlijcke Sweerden ghy Christi Zaden,
 
Ro.13.3. Laet die des Landts Regeerders ghebruycken in allen Landen,
 
Om te beschermen de goede, en te straffen de quaden.

  D.V.P.


Vorige Volgende