De Boomgaard. Jaargang 1

[p. 307]

Nota's over literatuur

Over Ina Boudier-Bakker's ‘Armoede’, familie-roman, 2 deelen.

Een familie-roman is dit nieuwe boek van de zeer menschkundige schrijfster - verklaarde niet nog onlangs Marcellus Emants, onze groote psycholoog, haar bizonderlijk te vereeren? - een familie-roman is het m.i. niet geworden, ja zelfs eigenlijk in het geheel geen roman, in den zin tenminste dien ik gewoon ben aan dat woord toetekennen, n. 1.: een verhaal waarin zekere persoonlijkheid of groep van personen, onder den drang zoowel van inwendige evoluties als van ‘omstandigheden’, een nieuwe levensphase bereikt. Immers dit gebeurt hier niet; wij verlaten de familie-in-kwestie, ondanks den dood des vaders, zooals wij haar ontmoet hebben; wij leerden de leden dezer familie kennen, góed kennen - méér is er eigenlijk niet. Wat men tevens allicht geneigd zou zijn te zoeken in een verhalend prozawerk van dezen omvang, een tijd-beeld, een boek waarin een vorm onzer steeds veranderende samenleving, een moment onzer kultuurhistorie zich als 't ware weerspiegelt - ook dit ontbreekt in Ina Boudier's ‘Armoede’; de burgelijk-voorname familie Terlaet schijnt zich zelve genoeg te zijn, haar verhouding tot het overig menschdom

[p. 308]

blijft haast geheel in 't duister, en ook worden ons van de leden dezer familie bijna uitsluitend de onderlinge gevoelsverhoudingen geschetst, niet dat andere, toch ook zoo groote en invloedrijke gedeelte van hun bestaan, dat wij, zeer algemeen, met hun ‘werk’ plegen aanteduiden en waaruit, mét, allicht eenigermate, hun zielsarmoede, mét, in elk geval, hun materieele rijkdom, ook wel degelijk heel wat van hun innerlijke bestaanskracht zou kunnen worden verklaard. Wanneer ik u nu buitendien nog verzekerd heb, dat dit boek volstrekt geen specifiek hollandsch karakter draagt, dat niet alleen de tijd, doch ook de plaats, Amsterdam, er noch door lijn of kleur, noch door stemming of atmosfeer in leeft, terwijl ook de personen wel haast even goed Belgen of Franschen zouden kunnen zijn, dat aan de taal nu niet bepaald veel zorg schijnt besteed...., dan heb ik u, geloof ik, wel ongeveer opgesomd wat ge in dit werk vergeefs zoudt kunnen zoeken, dan weet ge alvast wat mevrouw Boudier's ‘Armoede’ niét is, en rest mij dus u het boek te schetsen in zijn toch zeer werkelijk bestaan en met minder werkelijke waarde.

Hoe komt het, dat ik niet aarzel dit boek, ondanks zijn onweersprekelijk groote gebreken, mooi te noemen en voltehouden dat het behoort tot de litteratuur? Dat komt - als toch eigenlijk altijd, niet waar? - door de diepe innigheid waarmee het geschreven, door de liefdevolle, de ziels-warme scheppings-lust, die het heeft voortgebracht.

‘Armoede’ is een schoone reeks zeer fijne schetsen en episoden van huiselijk leven, tezamen vormende het waarschijnlijk beeld eener uitgebreide familie, maar waarvan de gezamenlijke, de verbindende idee, ook door den titel uitgesproken, niets met het familieleven als zoodanig te maken heeft. Het is de idee, dat wij allen, oud of jong, welgesteld of behoeftig, toch dikwijls

[p. 309]

niets meer dan arme stumpers zijn, reikhalzend naar bevrediging van verlangens, naar ‘geluk’... ‘Er schuilt een armoede in ieder menschenstaan’. (bl. 269).

Deze haar smartelijke overtuiging met treffende voorbeelden te hebben gesteund, maar vooral toch, ons, zoodoende, het getrouwe en innige beeld van eenige waarachtige menschenlevens te hebben gegeven is mevrouw Boudiers groote verdienste. Haar werk is een, betrekkelijk klein maar lief, deel van den grootschen arbeid aller oprechte realisten: ons menschen aan elkander te doen kennen, door elkander te doen begrijpen, broederschap te stichten - niet de politieke, de van buiten-af opgelegde, maar de échte, die in het hart geboren wordt - het gevóel van broederschap onder de menschen. Er is humor, er is geest en levendige verbeelding, maar er is toch vooral hart in dit boek, er is een algemeene menschelijkheid en onpartijdige menschenliefde, een bijna volstrekt gemis aan sentimentaliteit en idealiseering, die bizonder treffen in een auteur.... van het vrouwelijk geslacht.

Wie Ina Boudiers mooien bundel ‘Kinderen’ kent zal zonder twijfel vermoeden, naar menschen van welken leeftijd het hart dezer schrijfster het allergretigst uitgaat. Die aardige jongen, Berry, en zijn niet veel minder kinderlijke ‘grootpa’ zullen, zoo houd ik er voor, wel in de eerste plaats de glorie blijken van dit, trouwens door zoo menige prachtig-fijne bladzijde diep in ons lezershart levende, dit innig lieve boek.

Herman Robbers.