De Boomgaard. Jaargang 1

[p. 225]

Peinsbeelden

Leugen, als ze eene vreugde is, is eene ijdele.

Ons leven wordt ons gegeven in een schamel kleedeken, een kleedeken van bleeke grauwheid, van naakt kanefas. En onze ziele is zij die 't kleedeken dragen moet en 't zelve met siersels bestikken. En zoo doet ze, en den loop onzer dagen met, in donkerte of klaarte, den strijd van uur tot uur schrijft ze er op. Het zijn festoenen van alle kleuren, grillige striksels en steken, harde lijnen die diep staan getrokken en heel dunne draadslingerkens die geen oog meer ontdekken kan. Maar tusschen de allen zinrijke teekens zijn de tuilen juweel-sterren, omzweefd van een heimelijk onkenbaar luister-gesching: de vreugd. En dat luister-licht en kan de harde Tijd niet dompen en eeuwig blijft het een rijkdom voor de ziele die 't won. En zielen die kunnen het verkennen en die komen met hunne eigene schatten. En verdubbeld laait de jubelende straling van meêgedeelde vreugde.

[p. 226]

Schoon is de mensch om zijne veroverde vreugde. Rijk is hij alléén met dien rijkdom.

Doch op 't kleedeken van ons leven komen blikkeren, met een toovergeschemer phosphorig, bliksempaars, bloedrood, zwaard-blauw, de vuurbloemen van Leugen. Overweldigend staar-blikt de bekoring naar ons en we weten 't niet als reeds de bedwelmende streeling over ons voorhoofd glijdt en ons windt in de webbe van bijsternis. - Broos is het valsche gesteente en, als uit doode oogen, gaan er uit de spelende vonken. En op den duur wordt het iets onzeglijks, iets akeligs, verschrompeld onder zwarten uitslag, doorkorven en verbrand...

Zoo'n afschuwelijk onding is geworden de schoone zongele bloemenkroon als wij ze, na den Winter, weervinden op 't kerkhof.

Heerlijk van volkomene gaafheid, van schitter-reine helheid, geel, trots geel, keizerlijk geel in het dons van duizenden tijloozekens dicht bijeengedrongen tot den weidschen dikken straalring van sterrekens. Zoo was de kroon vóor dat de Winter kwam, de wreedste der krachten van Tijd, die lachte met de tijloozekens en ze opvrat. Dan bleef er liggen dit belachelijk gruwelding, die dodde met koorden omwonden van kleurloos, dood, voos, rot stroo.

[p. 227]

Van vreugde is leugen maar een schijn.

Leugen zijn de pauweveeren van de gaai en de leemen voeten van den reus.

Leugen is de sterkte van de zwakken en de zwakte van de machtigen.

Als een vrouw, 's nachts in een donker portaal, zoo staat ze u te wachten. 't Is onverwachts dat gij ze ziet, en een vale glans van verre lichten beeft om hare blozende wangen. Onwezenlijk schoon is ze. In hare vragende oogen sluimer-leeft het mysterie van 't stil gevonk van parels en opalen. Zwarter dan den nacht zelf kroont haar heur haar, en de mond roert als eene lispelende vlamroos, als eene liefdewonde vol wijn. Schoon is ze zoodat u de hartslag schier breekt en de hielpezen verlammen, alsof gij voor een bloedloos heerlijk beeld met de innige wonne van lange bewondering gestaan had en zaagt plots in de marmerkoude leden een zacht-inkarnaten gloed rijzen, eene ziel in dat lichaam zich ontzwachtelen en achter dat starre gelaatsmasker de fleuring der gedachten openslaan... Zóo is ze schoon als ge uit hare onzichtbare oogen de blikken om u voelt waren. Schoon is ze in den nacht die den adem inhoudt om haar, in de duisternis die dood-stil vlokt als roet en asch van de uitbrandende hemelvuren.

[p. 228]

En voorbij zult ge gaan, niet als een die vreest in hare woning te treden waar wacht hem goede warmte en licht en de gezelligheid van vertrouwde meubelen, maar als iemand die weet hoe wreed-snerpend haar afscheidswoord hem op 't brein als een schaamte letter zal geprent staan als hij weer door den nacht gaat; niet als een die zich harnast met den overmoed van ijzige verachting, maar als iemand die 't gedenkt niet altijd te hebben overwonnen en wien 't bekend is dat hem weinig verder misschien de faling wacht.

Toen de eerste menschen den boom van Weten ontdekt hadden en bemachtigd, was Jahwe verbolgen. Zijne hand ging over de vruchten. En de menschen wisten niet meer wat de boom van Leugen was of de boom van Waarheid.

Een oud woud van dikke duisternis zoo wordt 't bestaan ons voorgetooverd en ontsloten. Ons omsingelen stomme stammen en 't boos gewriemel van gewortel en gestruik, en om en om moeten we keeren als we zoeken de goede wegen. Niets leidt de strompelende voeten en geen zeker licht dat de verten wijst.

En 't onbekende wezen dat er, gevangen, woont, gij hoort het weenen bijwijlen of de klankbloemen van een zang in de stilte strooien, maar zien en zult

[p. 229]

gij haar nimmer. Vreezig is ze om onze wreede zwakheid, om onze wilde blindheid, en, kunnen wij haar niet genaken, zij is de verholen zangster die roept verwittigend, smeekt zonder verpoozen: ‘Langs hier! langs daar niet!’ Maar welke brallende dwaasheid heeft ooren voor die stemme? welke over zich zelf jammerde ijdelheid of hoogmoed die de ijzige verveling ter neer drukt?

En op eens steigeren uwe stappen. Plots straalt open de wijdte voor u. De omstrikking van verglijdende jaren doorgeworsteld schrikt ge van de wijdte, wijdte van doorzichtige waaiende frischheid, van lachende ontzaglijkheid...

Maar dan zijn uwe oogen al toegebliksemd, - en 't is het einde.

Edmond van Offel.