Het Boek. Serie 3. Jaargang 37

[p. 77]

M.E. Kronenberg
Nog een onbeschreven incunabel (Alexander de Villa Dei, Doctrinale I. Deventer, Rich. Pafraet, 20 april, 1497)

Ternauwernood waren mijn More contributions and notes to a new Campbell edition hier in deel XXXVI versehenen, of daar kwam weer een onbekende Nederlandse incunabel te voorschijn, dit keer uit de Bibliothèque de la Ville de Laon. Indirect dank ik de vondst aan mevrouw E. Cockx-Indestege van de Brusselse bibliotheek, een speurster uit duizenden. Zij was zo vriendelijk me twee samengebonden onbeschreven Nederlandse post-incunabelen in de Laonse bibliotheek te signaleren. Voor mij aangevraagd door onze Kon. Bibliotheek, bleek de band (met sign. 140. 8^o) ook nog een niet bekende incunabel te bevatten. Naar het schijnt heeft Pellechet die niet opgemerkt. Bij Reichling en in de GW. ontbreekt hij eveneens. De reden dat de uitgave te Laon aan de aandacht ontsnapt is kan zijn omdat ze bij een wat vluchtig onderzoek misschien als één geheel uitmakende met de erachter gebonden Pars II is beschouwd, gedrukt te Antwerpen, in foro prope aureum mortareum (Adr. van Berghen) op 18 April 1502, en de eigen colophon, zonder naam van plaats of drukker, over het hoofd werd gezien. Het is echter geen Antwerpse, maar een Deventer druk, van het Doctrinale.

Van dit soort uitgaven ken ik geen ander Nederlands voorbeeld. Wel stemt de aanhef van de titel overeen met die van GW. 1180, eveneens gedrukt door Pafraet, in 1495, en beider slot (Explicit...) vertoont ook gelijkenis. Maar in het nu gevonden exemplaar is de titel heel wat langer, de colophon daarentegen korter. Bovendien is GW. 1180 veel beknopter, ‘stark gekürzt’, zoals daar vermeld wordt. De commentaar is er met vraagteken aan Alexander Hegius toegeschreven.

Drukken van het werk schenen in Deventer veel gevraagd te worden. Op 18 October van hetzelfde jaar 1497 heeft Pafraet alweer het eerste

[p. 78]

deel van de Doctrinale doen verschijnen (CA. 122, Reichling 131, GW. 1148). Gelijk van omvang aan de ed. van 20 April, maar verschillend geredigeerd en nu met een commentaar van Synthen.

Tot slot volgt hier een beknopte beschrijving van de vondst, die ik in mijn handexemplaar van de Contributions als CA. no. 131c heb ingelast.

Alexander de Villa Dei, Doctrinale sive Grammatica cum commento. Pars I. (Deventer, Rich. Pafraet), 20 April 1497.

1a: Prima pars grammati || ces regulis r exēplis earū || dem at vocabuloɲ expositione ad nouellorū || nō curiosoɲ in grāmatica incipiētium fectum || perlucida: quā quis paruo labore. pene sine p̅- || ceptore discere posset: in qua siq' se oblectauerit || et exercitauerint. ad secūdam partē que de regi-|| mine et cōstructio ne (sic) oīm partiū est solidissimū || sibi fundamētum percipiēt || maria || Iesus Ioannes || discipul⁹ || 1b□. 2a: Prefatio. || 10a: Mater verbigenę: cōfer mihi scribere recte. || Alexandri prima pars. nō est minima ars || ... 143b r. 35: ... Diuertor keren tot eenē || anderen wech. Liceor werderen. || 144a r. 16: Explicit Prima pars grāmatices || elegātissima sub anno domini Mil-|| lesimo quadringentesimo nonagen-|| simoseptimo. Vicesima Aprilis || 144b□.

4^o. 144 bll., a-y^8.4 z⁸ ƶ⁴, goth. typen 3, 5, 6, rr. verschillend (2b: 39).

Laon Bibl. de la Ville (in band 140.8^o).

's-Gravenhage, Nov. 1964.

Summary

Description of an unknown incunabulum at the Bibliothèque de la Ville, Laon.