Het Boek. Serie 3. Jaargang 34

[p. 229]

M.E. Kronenberg
De drukker van het Freeska Landriucht

Lang heeft er een dichte sluier gehangen om de drukkerij van het Freeska Landriucht. Wel hadden reeds Holtrop en Campbell vijf uitgaven ervan bijeengeplaatst, maar eerst vele jaren later is p. Dr. Bon. Kruitwagen het geval opnieuw gaan onderzoeken, en dan speciaal op typologische grondslag. Daarbij heeft hij gemeend aan de groep een zesde druk te moeten toevoegen, de Casus longi cum casibus brevibus. Exemplaren ervan zijn te vinden in de Librye van de Sint Walburgskerk te Zutphen en in de bibliotheek van het Gymnasium te Wessel. Aan het onderzoek danken we een van Kruitwagen's zeer goede, suggestieve opstellen¹. Door hem hiertoe opgewekt heeft daarna de huidige Rijksarchivaris van Friesland, Dr. M.P. van Buijtenen, zich in het onderwerp verdiept. Zo kon deze reeds in 1949 een doorwerkt artikel bijdragen tot het Huldeboek, aan p. Kruitwagen aangeboden². Nadat hij andere weloverwogen, mogelijkheden heeft behandeld, komt hij tot de voorzichtige veronderstelling, dat Hildebrand Goffredus a Doengieterpo³, na omzwervingen door Duitsland pastoor in Huizum geworden, de stuwende man achter de Friese drukkerij zal zijn geweest.

Het is verblijdend, dat de heer Van Buijtenen, blijkbaar geboeid door het onderwerp, zijn onderzoekingen heeft voortgezet. Daaraan is

1 B. Kruitwagen, De Freeska Landriucht-drukkerij [Friesland?, omstreeks 1485-1490] in Koninklijke Bibliotheek. Gedenkboek 1798-1948 ('s-Grav. 1948), 45-69. Mede opgenomen in dit tijdschrift XXIX. 213-237. - De Casus longi, etc. waren ook reeks aan de Friese drukker toegeschreven in GW. 6180; vgl. Kruitwagen's critiek op hetgeen daar een ‘irreführende Schlusstitel’ wordt genoemd in zijn opstel, resp. 66 v. en 234 v.

2 M.P. van Buijtenen, De ‘auctor intellectualis’ van de Freeska Landriucht-Drukkerij (Friesland? omstreeks 1485-1490) in Huldeboek Pater Dr Bonaventura Kruitwagen, enz. ('s-Grav. 1949), 73-88.

3 Een kleine honderd jaar geleden is deze reeds door Holtrop in de Monuments typographiques, p. 119 genoemd als verzamelaar der Statuta provincialia Traiectensia, uit dezelfde drukkerij.

[p. 230]

thans een nieuwe publicatie te danken, dit keer handelend over de drukker van het Freeska Landriucht¹. Nu dit opstel is opgenomen in een feestbundel, die niet onder de ogen van alle belangstellenden zal komen, leek het me gewenst er hier de aandacht op te vestigen.

Meer dan ooit mist men Kruitwagen's ongeëvenaarde typenkennis bij het beoordelen van de resultaten, die de heer Van Buijtenen heeft bereikt. Hoewel ik met heel wat minder bevoegdheid spreek dan p. Kruitwagen, durf ik toch te zeggen, dat deze scherpzinnige studie een grote kans van waarschijnlijkheid bezit. De conclusie ervan luidt, dat de drukkerij gevestigd zou zijn geweest in het klooster van de Moderne Devotie, anno 1483 te Berlikum in Friesland geïnstalleerd. Ook de veronderstelling lijkt aannemelijk, dat misschien de genoemde Casus, ten dele met de toevoeging van een andere type, niet meer in Friesland, maar elders, soms door de Collaciebroeders te Gouda? zouden zijn gedrukt. Na de opheffing van het klooster te Berlikum, hebben dezen (of anderen?) mogelijk een deel van het materiaal overgenomen.

Een grafische voorstelling met een overzicht van de verspreiding der ‘Fraterheren’ en hun drukkerijen in Duitsland en Nederland is aan dit zeer belangrijke opstel toegevoegd.

's-Gravenhage, Oct. 1960.

1 M.P. van Buijtenen, De drukker van het Freeska-Landriucht. [Collegium S. Anthonii torn Gnadesberg Berlikum (Fr.)? 1483-1491?] in Fryske Studzjes oanboan oan Prof. Dr. J.H. Brouwer (Assen 1960), 99-123.

Summary

A recent study of Dr. M.P. van Buijtenen offers plausible suggestions for solving the problem where the Freeska Landriucht and some other books have been printed.