Het Boek. Serie 2. Jaargang 32

[p. 166]

Varia

Notities over Leidse boekenveilingen uit de zeventiende eeuw

De Zwitserse student in de theologie Johann Heinrich Ott¹⁾ (1617-1682) die vanaf juli 1638 tot maart 1641 in Nederland vertoefde en in Groningen en Leiden studeerde, heeft tijdens zijn verblijf in het buitenland een dagboek gehouden dat aardige détails, vooral over Nederlandse toestanden, bevat. Naast berichten over musea (b.v. over de verzameling van Paludanus te Enkhuizen), kerken, het universiteitsleven en algemene merkwaardigheden (b.v. ‘ein wagen, der von sich selbs geht, von dem vrwerch’), spreekt hij over de boekenveilingen te Leiden, die klaarblijkelijk veel indruk op hem gemaakt hebben. Zo schrijft hij den 24 mei 1640:

Auctio fuit per 5 dies, in qua plurima et rarissima scripta orientalia Elichmanni²⁾, cujus catalogus, ut et aliorum, penes me. Ita autem auctiones instituuntur, librarius quispiam imprimi curat catalogum suo sumtu, distribuit 8 praeter propter dies, die constituto ad officinam suam ipse licet sive indicat singulos libros, qui venditorum plurimum licetur, huic tertia vice addicit. Vel solvit recta, vel statim post, quem consignat scriba assidens. Frequentes valde hîc sunt auctiones, non tantum accipitur damnum a professoribus sive haeredibus, quantum Tiguri et alibi, commodum simul emtoribus. Filius licet juvenis superstes sit, saepe tamen venduntur libri, quando enim adolevit, tales simili modo rursus comparare sibi potest: reditus interea in suum usum confert. Politici etiam seu jurisconsulti et docti alii sunt, quorum librorum pretium excurrit ad 10 000, 20 000 vel etiam 30 000 fl.³⁾

Nog in latere jaren, wanneer hij al lang professor linguarum orientalium in Zürich is, herinnert hij zich de koopgelegenheden in Nederland en vraagt om catalogi van de voornaamste veilingen, die hij door de bemiddeling van jonge Zwitsers hoopt te krijgen, die te Leiden studeren. Zo schrijft⁴⁾ zijn jonge neef Johannes Conradus Kellerus hem den 18/28 september 1665 uit Leiden:

1) Het dagboek en een brievenboek van J.H. Ott zijn in het bezit van het French Hospital te Horsham in Kent. Over Otts correspondentie vgl. Proceedings of the Huguenot Society of London, XIX.1 (1953) blz. 65 vlg. Brieven uit het brievenboek werden gepubliceerd in Euphorion Bd. 47 (1953) blz. 390 vlg. (briefwisseling van Ott met Philip von Zesen); Slavonic and East European Review, XXXII (1954) blz. 475 vlg. (briefwisseling met J.A. Comenius); Basler Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde, LIII (1954) blz. 215 vlg. De correspondentie en het dagboek zullen in de Publications of the Huguenot Society of London in druk verschijnen. Over J.H. Ott vgl. ook Historisch-Biographisches Lexikon der Schweiz, V, blz. 365.

2) Over de orientalist Johannes Elichmann vgl. Nieuw Nederlands Biographisch Woordenboek, I, blz. 801.

3) Ott Papers, Diary, blz. 96.

4) Ott Papers, Letters, blz. 993. Joannes Conradus Kellerus Tigurinus werd 11.8. 1665 in Leiden ingeschreven, vgl. W. Du Rieu, Album Studiosorum Academiae Lugduno-Batavae, Den Haag 1875, col. 523. Zijn oom Rudolf Keller van Zürich predikant aan de Franse Kerk in 's Hertogenbosch, overleed 19.2.1667 aldaar en noemde in zijn testament (kopie Ott Papers, Letters blz. 1003) ‘Hans Coenradt Keller sijns broeders Soone tegenwoordich Student in Theologie tot Leyden.... voor sijnen eenigen en universeelen erffgenaem’.

[p. 167]

Ne tamen Cl.D. Cognati [d.w.z. Ott zelf] injuncta et inculcata oblivioni tradidisse videar, quod ad Catalogos librorum venalium nescioqua commoditate possent transmitti, nam 1^o. antequam catalogi reciperentur a vobis libri jam essent venditi et distracti, 2^o. in auctionibus majoribus veluti Janssonij et aliorum tantae sunt amplitudinis et magnitudinis ut per Tabellarium transmittere non liceat.

Drie jaar later schrijft Kellerus dat het hem spijt dat hij de catalogus van de bibliotheek van de beroemde Leidse orientalist Golius¹⁾ niet aan Ott heeft kunnen sturen omdat hij zelf te laat van Groningen naar Leiden teruggekomen was; hij schrijft 31 mei 1668:

Aegre sane fero quod non parum citius has oras accesserim, potuissem namque optima occasione per Dn. Esslingerum²⁾ transmittere Tibi Catalogum rarissimorum Di. Golii p.m. librorum sub hasta 4 Junii st.n. vendendorum, unum tandem adhuc mihi restat solatium, quod et ipse Esslinger Catalogum huncce secum ad Lares patrios transportarit, qui utique lubentissime illum tecum communicabit.³⁾

Daaruit blijkt dat, hoewel het niet mogelijk was op die veiling een koopje te doen, de catalogus zelf van waarde was, vooral voor Ott als orientalist, en wel als bibliographisch hulpmiddel. Zie hierover Archer Taylor, Renaissance Guides to Books, University of California Press, Berkeley 1944, blz. 22 vlg.

Londen

Leonard Forster

1) Voor Jacobus Golius, wiens colleges J.H. Ott tijdens zijn studie te Leiden gehoord had, vgl. Nieuw Nederlands Biographisch Woordenboek, X, blz. 287.

2) Rudolphus Eslingerus Tigurinus werd 25.2.1668 in Leiden ingeschreven; Du Rieu col. 543.

3) Ott Papers, Letters, blz. 1039.