Het Boek. Serie 2. Jaargang 28

[p. 226]

Albertus Pighius
(aanvulling bij p. 107-158)

De belangrijke studie van Hubert Jedin, Studien über die Schriftstellertätigkeit Albert Pigges¹⁾, reeds in 1931 verschenen, leerde ik pas na de voltooiing van mijn opstel over Pighius kennen. Had ik ze eerder onder oogen gekregen, het zou mijn werk op vele plaatsen ten goede zijn gekomen. Ter elfder ure ontleen ik thans aan Dr. Jedin, die o.a. te Rome de hss. van Pighius heeft gezien en onderzocht, enkele noodzakelijke aanvullingen; ik laat ze hier, met verontschuldigingen voor het verzuim, volgen. Voor de verdere studie van Pighius, in 't bizonder voor zijn plaats in de theologische wereld en de inhoud zijner geschriften, wordt het werk van Jedin een ieder warm aanbevolen.

bij p. 110: VIII. Brief aan Paus Paulus III, van 10 Sept. 1535, met dank voor hetverleende proostschap van S. Jan in Utrecht (Jedin, p. 151-153).

bij p. 112. 4: Te dateeren 1525 (Jedin, p. 12-13).

bij p. 112. 7: Te dateeren Oct.-Nov. 1525. Gedeeltelijk in 9 opgenomen (Jedin, p. 14-18).

bij p. 113. 9: Ook nog een uitgave Colon., Joh. Novesianus, 1551 (Jedin, p. 24).

bij p. 113. 10: Te dateeren winter 1537-1538 (Jedin, p. 22-24).

bij p. 113. 11: Klaarblijkelijk hetzelfde geschrift, dat de titel draagt Adversus academiarum quarundam de Henrici Anglorum regis cum Catharina sanct. memoriae regina et uxore eius matrimonio diffinitionem veritati et apostolicae sedi contrariam eiusdem veritatis assertio. Dateering 1538 of wat eerder? Het werk is nog niet teruggevonden (Jedin, p. 30-32).

bij p. 113. 12: Oorspronkelijk bedoeld als uitvoerig, zelfstandig werk, later tot een onderdeel, De libero arbitrio, beperkt (15; Jedin, p. 32-33). Vgl. ook volg. aanvulling.

bij p. 113. 13: Oorspronkelijk bedoeld als 1e deel van Περὶ ἀρχῶν (12). Alleen in hs. bewaard (Jedin, p. 32-34).

bij p. 113-114. 14: Herdrukt Colon., Melch. Novesianus, 1545; achter 16 (Jedin, p. 43).

bij p. 114. 15: Oorspronkelijk bedoeld als 2e deel van Περὶ ἀρχῶν (12); later omgewerkt (Jedin, p. 33 en p. 40-43).

bij p. 114. 16: Nog een druk van het 1e gedeelte (Controv. 1-9) Ingolstadt, s.n., voorrede van 7 Maart 1541, en een andere Colon., Melch. Novesianus, 1541. De uitgave Venet., 1541 bevat slechts Controv. 10-16 (Jedin, p. 34-35).

bij p. 115. 19: Door Jedin bewezen, dat dit een authentiek geschrift van Pighius is. Te dateeren winter 1523-1524. Het orig., slechts in hs., is in 't Latijn. De druk van Venet., 1543 is een Italiaansche vertaling. Ook in 't Russisch vertaald (a^o. 1836; Jedin, p. 11-12).

bij p. 115. 21: Jedin's meening (p. 47), dat de titel De immensa Dei misericordia op een misverstand berust en terug zou gaan naar een plaats in De libero hom. arbitrio (15) over ‘de immensa et aequa Dei bonitate’, deel ik niet. In de bij mij aangehaalde brief van Alardus is wel degelijk sprake van een afzonderlijk werk, De immensa Dei misericordia, dat Pighius vóór de volgende boekenmarkt gereed zal hebben.

Nog noemt Jedin, p. 46 een werk, Investigationes, en p. 47 een ander over de vrije wil, vermoedelijk niet identiek met De libero hom. arbitrio (15); beide niet teruggevonden. De geschriften, bij mij onder 5 en 22-24 besproken, vermeldt hij niet.

bij p. 117, rr. 5-7: Volgens Jedin, p. 49 is Pighius niet in Spanje geweest.

's-Grav., Juni 1944.

M.E.K.

1) In de serie Reformationsgeschichtliche Studien und Texte, Heft 55 (Münster i. W. 1931).