Het Boek. Serie 2. Jaargang 28

[p. 171]

Voorbereiding van een bibliographie der Nederlandsche taal- en letterkunde tot 1800

Commissarissen van het Frederik-Muller-Fonds hebben besloten de uitgave voor te bereiden van een Bibliographie der nederlandsche taal- en letterkunde. In overeenstemming met het doel van het Frederik-Muller-Fonds wordt dit plan beperkt tot de in druk verschenen werken tot aan het jaar 1800. De tijdsomstandigheden zijn ongetwijfeld niet gunstig voor het volbrengen van een dergelijke taak. Verkeersbeperkingen en veiligheidsmaatregelen belemmeren het onderzoek en de noodzakelijke uitwisseling van gegevens. Desondanks leek het raadzaam met het aanvatten van den arbeid niet te wachten en juist thans het vele noodzakelijke voorbereidende werk ter hand te nemen.

Aan de beschrijving der eigenlijke letterkundige werken zal voorafgaan een afdeeling: werken over taal- en letterkunde. Deze wordt verdeeld in drie onderafdeelingen: 1. Taalkunde, spraakkunst, spelling; 2. Woordverklaring, uitdrukkingen, spreekwoorden; 3. Stijl, welsprekendheid, dichtkunde. In elke rubriek zal bij de uitwerking de historische volgorde worden toegepast; de werken van eenzelfden schrijver en de verschillende uitgaven en herdrukken komen bijeen.

Als begin van het voorbereidend werk geven wij een korte titellijst van de eerste rubriek. Deze is uit praktische overwegingen in alfabetische volgorde opgesteld. Het doel van deze voorloopige lijst is, dat zij gemakkelijk te vergelijken zal zijn met catalogi en bestaande verzamelingen, ter opsporing van de gewenschte aanvullingen en van de aanwezige exemplaren.

Bij de samenstelling van deze lijst kon dankbaar gebruik worden gemaakt van reeds eerder verzamelde gegevens. Eensdeels zijn deze bijeengebracht in catalogi, waarvan ik als voornaamste noem: Catalogus der bibliotheek van de Maatschappij der nederlandsche letterkunde te Leiden, 1e deel 2e ged. Leiden 1884; Catalogus van boeken in Noord-nederland verschenen... samengesteld

[p. 172]

door de Tentoonstellings-commissie der Nationale tentoonstelling van het boek Juni-Augustus 1910, V. Taal en letterkunde, 's-Gravenhage 1911; voorts belangrijke boekhandelscatalogi. Anderdeels is dit philologische vakliteratuur, zooals de Naamlijst door E. Zeydelaar geplaatst achter zijn Nederduitsche spraakkonst, Amsterdam 1791, de verschillende opstellen op dit gebied van Prof. Dr. C.G.N. de Vooys in de Nieuwe Taalgids, herdrukt in zijn Verzamelde taalkundige opstellen, dl. I 1924, en de lijst van spraakkunsten in het proefschrift van Dr. W. Gs. Hellinga, De opbouw van de algemeen beschaafde uitspraak van het Nederlands, Amsterdam 1938, blz. 36-40. De beide laatstgenoemde geleerden verplichtten mij bovendien door verschillende nog niet gepubliceerde aanvullingen. Op een der grensgebieden gaf Dr. K.J. Riemens een belangrijke bijdrage in de bibliographie achter zijn Esquisse historique de l'enseignement du Français en Hollande du 16e au 18e siècle, Leyde 1919.

Bij de bepaling van wat wel en wat niet behoort te worden opgenomen doen zich als steeds grensgevallen voor. Boeken over algemeene taalkunde komen alleen in aanmerking, indien zij zich ook in het bijzonder met de nederlandsche taal bezig houden; soms zijn dit dus alleen bepaalde in de Nederlanden verschenen bewerkingen of uitgaven van die boeken. Ook enkele in het buitenland verschenen werken, die opzettelijk de nederlandsche taal tot onderwerp hebben, worden opgenomen. Evenzoo leerboeken voor de fransche scholen en voor het Engelsch en Hoogduitsch, voorzoover zij tevens de spraakkunst van het Nederlandsch behandelen. Daarbij sluiten ook enkele woordenboeken aan die taalkundige beschouwingen van beteekenis bevatten. School- en leerboeken over nederlandsche taal en spelling zijn mede opgenomen; niet echter de abecedaria en leeslesjes voor eerstbeginnenden. De grens van het jaar 1800 wordt alleen overschreden voor herdrukken van reeds eerder verschenen geschriften.

Taalkundige werken in handschrift, die in den tijd van hun ontstaan niet werden uitgegeven, kunnen later zooveel mogelijk bij de behandeling van geschriften van dezelfde auteurs of hun kring worden vermeld. In deze voorloopige lijst vinden zij geen plaats als afzonderlijke titels.

Indien de eerste voorloopige lijst in dezen vorm wordt afgedrukt, wil dit niet zeggen dat de bewerker alle thans bereikbare hulpmiddelen volledig meent te hebben uitgeput. Hij meent

[p. 173]

echter nu zooveel te hebben bijeengebracht, dat een algemeen overzicht is verkregen en dat de belangstelling ook van anderen hierop kan worden gericht. Bij het verder verzamelen en aanvullen der gegevens kan een gedrukte lijst als deze van onschatbaar nut zijn, omdat zij het gebied bepaalt en daardoor tevens het ontbrekende gemakkelijker doet uitkomen. Namen van uitgevers en jaartallen van herdrukken zijn nog vaak onvolledig; soms missen wij juist de oorspronkelijke 1e uitgave. Ongetwijfeld zullen er ook nog werken van soortgelijken aard geheel ontbreken, die naar wij hopen na het bekend maken van het reeds gevondene eerder onder onze aandacht kunnen worden gebracht. Indien de verwachtingen in deze opzichten niet worden teleurgesteld, zal er wellicht spoedig aanleiding zijn een tweede voorloopige lijst te laten verschijnen.

Rotterdam, Mei 1943.

F. Kossmann.

Eerste voorloopige lijst

(Taalkunde, Spraakkunst, Spelling)

Aanleiding tot de nederduitsche taal. zie: Nyloë, J.

Aanmerkingen over den oorsprong en verderen voortgang der nederduitsche taale [door E. Wassenbergh?]. Franeker 1780.

Aenmerkingen de nederd. tael aengaende. zie: Burman, F.

Amman, J.C. Surdus loquens seu methodus qua qui surdus natus est loqui discere possit. Amstelaed. 1692.

- Surdus loquens... op wat wijse doof-geborene sal konnen leeren spreken. Haerlem 1692.

- Verhandeling om de doof geboorene te leeren spreken [achter: F.M. van Helmont, Korte afbeelding van het hebreuwse A B C]. Amsterd. 1697.

- Dissertatio de loquela. Amstelaed. 1700.

- -. 1702.

- -. 1708.

- Surdus loquens sive dissertatio de loquela. Lugd. Bat. J.A. Langerak 1727.

- - Lugd. Bat. 1740.

[p. 174]

Ampzing, S. Nederlandsch tael-bericht [voor: Beschrijvinghe ende lof der stad Haarlem]. Haarlem A. Rooman 1628.

- Taelbericht der nederlandsche spellinge, door Chr. vander Heulen oversien. Wormerveer W. Sz. Boogaert 1649.

Anonymus batavus. Idea. zie: Verwer, A.

Attevelt, J. van. zie: Letterklank, Nederduytsche.

Ballieu, J. Nederduytsche spel- en spraekkonst, Antw. 1792.

- Bijvoegsel van nadere bemerkingen op de grondregels der nederduytsche spel- en spraekkonst. Antw. 1792.

Belle, J. van. Korte wegwijzer ter spel-, spraak- en dichtkunden; in nederduitse dichtmaate. Haarlem Iz. van der Vinne 1748.

- Korte schets der nederduitse spraakkonst... Haarlem Chr. H. Bohn 1755.

Belleghem, P.J. van, en D. Waterschoot. Deure oft ingang tot de nederd. taele. Brugge 1773.

- - Brugge z.j. [omstr. 1780].

Belleghem, P.J. van. zie ook: Janssens, B.

Berch, P. zie: Montanus, P.

Berd, P. de. Nederduytsche letterkonst. Middelburg 1588.

Berlaimont, Noel van. Die coniugacien in franchoys ende in duytsch oft in vlaems om alderhande verba ende redenen te leeren veranderen in diversche manieren, tijden, ende met diversche personen... Les coniugations en franchoys et en baz alleman ou flameng... Antw. Hans de Laet 1545.

- - Antw. Andr. Luberts [1552].

- - Antw. J. van Waesberghe [1569?].

Beyer, Guill. La vraye introduction des trois langues la française, l'anglaise et la flamande. Dordrecht 1661.

- - Dordrecht 1681.

Blaauw, W. zie: Verhandelingen.

Bolhuis, L. van. Aanleiding tot de nederduitsche taal. Groningen J. Oomkens 1787.

- Beknopte nederduitsche spraakkunst. Leiden 1793 (uitg. der Maatsch. tot nut v. 't alg.)

- - 2e dr. Leiden, Deventer 1799.

- - 3e dr. Leiden 1803.

Bolhuis, L. van. zie ook: Rudimenta. en Stijl, K.

Bolognino, G. Niuwe noodeliicke ortographie, tot het schrijven en 't drucken van onse neder-duytse tale. Antw. J. Mesens 1657.

[p. 175]

Born, H. van den. Historie en taalkundige verhandeling over de letter Q... Zwolle 1772.

Bouwens, Chr. Arcana linguae teutonicae... Leodii Chr. Ouwerx Jun. 1629.

Boxhorn, M.Z. Antwoord... gegeven op de vraaghen, hem voorgestelt over de bediedinge van de afgodinne Nehalennia, onlancx uytghegeven, in welcke de ghemeyne herkomste van der Griecken, Romeynen ende Duytschen tale uyt den Scythen duydelyck bewesen ende verscheiden outheden van dese volckeren ontdeckt ende verklaert worden. Leiden W. Chr. van der Boxe 1647.

- Dissertatio de graecae, romanae, et germanicae linguarum harmonia. Lugd. Bat. 1650.

Brender à Brandis, G. zie: Schutz, J. Chr.

Broer Knelis. zie: [Rabus, P.]

[Burman, F]. Eenige aenmerkingen de nederduitsche tael aengaende. Utr. W. en W.H. Kroon 1757.

- - Utr. 1758.

- - Utr. 1768.

- Eenige nieuwe aenmerkingen de nederduitsche tael en verscheidene oudheden aengaende. Utr. W. Kroon enz. Amst. A. van der Kroe 1761.

Bijdragen, Tael- en dicht-kundige, 1759-1762. Leiden J. le Mair 1760, 1762, 2 dln.

Clignett, J.A. zie: Mengelingen, Taelkundige.

Cramer, B. De geldersche trap der jeugd, of grondige en nauwkeurige fundament-legger der nederduitsche spel-, lees- en taalkonst. 3e dr. Deventer J. de Lange 1777.

- De geldersche trap der jeugd, in onderscheiding van die door C. de Gelliers te Leeuwarden eertyds opgesteld. 4e dr. Amst. Wed. A. Salembien z.j.

- - 6e dr. Amst. A. Meijer z.j. [1787?].

- Geheel vernieuwde en verbeterde geldersche trap der jeugd. Deventer J.H. de Lange 1793.

- - 15e dr. Amst. A. Meijer. [1798?].

- - 25e dr. Leeuw. H. Suringar 1874.

Crocus, C. Absolutissima grammaticae institutionis propaedeumata. Antw. M. Hillenius 1537.

Cuno, J.C. zie: Grammatica, Neue holländische.

Dafforne, R. Grammatica ofte leez-leerlings steunsel. Amst. J.E. Kloppenburgh 1627.

[p. 176]

Denkbeelden, Nieuwe, of leerregels over de spraakkunst, de welspreekendhyd, de digtkunde en de wysbegeerte, uyt het Frans vertaalt door Jan Sinkel... vermeerdert met... eene verdediginge voor de letter Y tegen de Heer B. Huydecoper. Amst. J. Schuring [1761].

Des Pepliers, J.R. zie: Pepliers, J.R. des.

Desroches, J. zie: Roches, J. des.

Dhuez, N. Instruction et prononciation de la langue françoise et flamande. Leyde 1671.

Dobben, J. van. Korte schets der nederd. spel- en taalkunde. Leiden 1798.

Driel, E. van. zie: Verwer, A.

Dulces ante omnia musae. zie: Proeve.

Duijkerius, J. Schouburgh der neederduytsche letter-, spel- en leeskonst. Amst. J. Bakker 1696.

E.C.P. zie: Ontwerp van eene nederd. spraekkonst.

Eglentier, De. zie: Twe-spraack.

Elzevier, K. Drie dichtproeven... benevens een proef van een nieuwe nederduitsche spraekkonst. Haerlem J. Bosch. 1761.

Ende, Casp. van den. Bedenking op 't gewoonlijk onderrecht der eerster beginselen der letternoeming, spelling, lees- en schrijfkonst... [met de Lettertafels en de] Uytlegging der lettertafelen. [voor den 1en druk van: Le gazophylace de la langue francoise et flamende... Schatkamer der nederduytsche en francoische tale...] Rotterd. J. Naeranus 1654 [niet herdrukt in de uitgaven 1669, 1681, 1695; herdr. door A. de Jager in zijn Arch. voor ned. taalkunde dl. 2 blz. 17-36. Amsterd. Portielje 1849].

Engelen, C. van. zie: Michaëlis. J.D.

Exercitium puerorum grammaticale. Antw. G. Leeu 1484-85.

- - Antw. K. Leeu. 1488.

- - Deventer [R. Paffraet] 1489.

Folqman, C. Portugeesche en nederduitsche spraakkonst. Grammatica hollandeza... Lisboa 1742.

- - Lisboa 1804.

Fondamenten ofte grondregels der nederduytsche spelkonst... door P.B. Antw. 1757.

- - Antw. z.j. [omstr. 1780].

- - Nieuwe druk, merkelijk verbeetert. Leuven 1820.

Fondamenten. zie ook: Grondregels. Leuven 1807.

[p. 177]

Forma teutonizandi casus nominum, pronominum et verborum tempora. Coloniae M. de Werdena 1506.

Forme, Eene, ende maniere der coniugatien... zie: Zuttere, P.A. de.

Fransoys, J. Korte onderwyzinghe des fondaments der nederduytscher orthographie. 's Hertogenb. 1591.

Geesdalle, J.F. van. Le parallele de la grammaire des deux langues francoise et flamande. Gand M. Graet 1700.

- - Gand M. van der Ween 1712.

Gelliers, Carel de. Trap der jeugd ofte perfecte maniere om de jonge kinderen en oude personen met fondament te leeren lezen en schrijven. Leeuwarden 1640.

- - Leeuwarden J. Seydel 1791.

- - Amsterd. Wed. J. Ratelband en J. Bouwer [1799].

Gelliers, C. de. zie ook: Cramer, B.

Gemeenschap tusschen Gottisch en Nederd. zie: Kate, L. ten.

Gherwen, A. van. Voor-loperken inhoudende een kort onderricht der letterkunst, dat is 't wel-spellen des nederduytschen taals [in: De ghulde Fonteynader]. Gouda 1624.

Gilbert, J.J. zie: Marin, P.

Goropius Becanus, J. Origines antwerpianae. Antw. Chr. Plantin 1569.

- Hactenus in lucem non edita. Antw. Chr. Plantin 1580.

Gosens van Helderen, J. Kortschrift boek, waer in een niewe vont van schrijven onderwezen wort... insgelijks een neerduitse spelkonst... Amst. 1683.

Gottsched, J.C. zie: Zeydelaar, E. Hoogd. spraakmeester.

Grammaire françoise et hollandoise. Amst. v. Waesberge 1674.

Grammaire pour apprendre le Flamand... [door J. des Roches?] Brux. 1757.

Grammaire, Nouvelle, pour apprendre le Flamand... Anvers A. Grangé z.j.

- - Anvers 1817.

- - nouv éd. revue par des Roches. Brux. 1821.

Grammaire, Nouvelle, flamande, contenant les règles et les fondemens solides... Nieuwe nederduitsche spraakkonst... Amsterd. P. Mortier 1688.

Grammatica, Neue holländische... Nieuwe hollandsche grammatica... [door J.C. Cuno]. Amsterd. Z. Romberg 1741.

Gronden, Algemeene, der nederduitsche taal- en spelkunde, ge-

[p. 178]

volgd naar de Rudimenta der Maatsch. tot nut v. 't alg. [door P.H. Yserman]. 2e dr. Amst. 1803.

Grondregels der nederduytsche spelkonst [herdruk van: Fondamenten ofte grondregels]. Leuven 1807.

Grue, Phil. la. Nouvelle gramaire flamande. Nouv. éd. revue. Amsterd. 1701. [Eerste uitgave 1684?].

- Grammaire flamande... Nouv. éd. rev. par G. Sewel. Nederduytsche spraak-konst. Amsterd. 1744.

- Grammaire hollandoise... Nouv. éd. revue par G. Sewel. Nederduytsche spraak-konst. Amsterd. 1762.

- - 6e éd. corr. et augm. par un grammarien hollandais. Amst. 1806.

Grue, Thomas la. Grammaire françoise et flamande [omstr. 1712].

Gucht, A. vander. Vlaemsche orthographie. omstr. 1569.

Gulpen, T. van, Nederduytse en franse spraakkunst. Rotterd. Obreen 1740.

- - Rotterdam Wed. P. van Gilst 1740.

Haes (de jonge), F. de. Nederduitsche spraekkunst [achter: Nagelaten gedichten]. Amst. P. Meyer 1764.

Hakvoord, B. Opregt onderwijs in de letterkonst... Deventer 1702.

- - Utrecht W.J. Reers 1743.

- - Amst. Erve Wed. J. van Egmont. z.j. [omstr. 1760].

- - Van nieuws overzien. Amst. 1770.

- - Amst. Erven J. Ratelband en J. Bouwer 1786.

- - Nieuwe dr. Ruremonde G. Gruyters 1791.

- - Utrecht 1798.

- De nieuwe nederduitse spel-, lees- en schrijf-kunst. Dezen laatsten druk verm. en verb. Deventer A. van Wezel 1746.

- - 19e dr. Groningen 1800.

Helderen, J.G. van. zie: Gosens van Helderen, J.

Heugelenburg, M. Klein woordenboek zijnde een kort en klaar onderwijs in de nederlandze spel- en leeskonst. [1e uitg. 1727?].

- - Amsterd. Wed. J. Ratelband en J. Bouwer 1768.

- - Amsterd. A. Meijer z.j. [omstr. 1780].

Heuiter, P. de. Nederduitse orthographie. Antw. Chr. Plantijn 1581.

Heule, Chr. van. De nederduytsche grammatica ofte spraeckonst. Leiden D. Roels 1625, 1626.

[p. 179]

Heule, Chr. van. De nederduytsche spraec-konst ofte tael-beschrijvinghe. Leiden J. Roels 1633.

Heule, Chr. van. zie ook: Ampzing, S.

Hexham, H. Het groot woordenboeck: gestelt in 't Nederduytsch ende in 't Engelsch... verrijckt met een korte ende bondige nederduytsche grammatica. A large netherdutch and english dictionarie... with a compendious netherdutch grammar... Rotterdam A. Leers 1658.

- Dictionarium ofte woordenboek, begrijpende den schat der nederd. tale, met de engelsche uytlegginge. Verrijckt met eene nederduytsche grammatica. Van nieuws oversien, verbeterd ende vermeerderd door D. Manly. Rotterd. 1678.

Hilarides, J. Nieuwe taalgronden der neederduytsche taal, weegens het gebruik der voorleedekens... voor D. v. Hoochstraaten... opgesteld. Franeker J. Horreus 1705.

Hinlopen, N. zie: Huydecoper, B.

Holtrop, C.W. zie: Spel- en spraakkunst.

Hooft, P.C. Waernemingen op de hollandsche tael. omstr. 1638 [in: D. van Hoogstraten. Aenmerkingen over de geslachten der zelfstandige naemwoorden]. Amst. F. Halma 1700; herdr. Rotterd. 1711.

- - [in: L. ten Kate. Aenleiding tot de kennisse van het verhevene deel der nederduitsche sprake]. Amst. R. en G. Wetstein 1723. deel 1.

Hoogstraten, D. van. Aenmerkingen over de geslachten der zelfstandige naemwoorden. Amsterd. F. Halma 1700.

- - 2e dr. merkelijk verbetert... Hier komt bij een brief van A. Moonen aan den opsteller dezer aenmerkingen. Rotterd. 1710, 1711.

- Lijst der gebruikelijkste zelfstandige naemwoorden; met een brief van A. Moonen en het antwoord op denzelven. 3e dr. Amst. G. Onder de Linden 1723.

- - 4e dr. met bijvoegsels van G. Outhof. Amst. A. Wor en erve G. Onder de Linden 1733.

- - 5e dr. aangevuld uit de bijvoegselen van G. Outhof, vermeerderd en opgehelderd door A. Kluit. Amst. P. Meyer 1759.

- - 6e dr. Amst. P. Meyer en G. Warnars 1783.

Hoogstraten, D. van. zie ook: Hilarides, J. en Hooft, P.C. en Nyloë, J.

Hubert, A. de. Noodige waarschouwinge aan alle liefhebbers der

[p. 180]

nederduijtze tale [voor: De Psalmen des Propheeten Davids]. Leiden P. Muller 1624.

Huydecoper, B. Proeve van taal- en dichtkunde, in aanmerkingen op Vondels vertaling der Herscheppingen van Ovidius. Amst. E. Visscher en J. Tirion 1730.

- - 2e dr. verm. door F. van Lelyveld en N. Hinlopen. 4 dln. Leiden A. en J. Honkoop 1782-91.

Huydecoper, B. zie ook: Denkbeelden, Nieuwe.

Hyperphragme, P.A. zie: Zuttere, P.A. de.

Idea linguae belgicae. zie: Verwer, A.

Inleyding tot de grondregels der vlaemsche spraek- en spelkonste, aentoonende de verwarring, verschillig gebruyk en misbruyk dezer taelbeschrijvers. Dendermonde wed. J. Ducaju 1785.

Iperen, J. van. Proeve van taalkunde, als eene wetenschap behandeld. Amsterd. G. Rijkman 1755.

- - Amsterd. 1773.

- Proeve van heilige taalkunde als eene wetenschap behandeld ...Leiden 1786.

J.B. zie: Janssens, B.

J.D.V. zie: Verpoorten, J.D.

Janssens, B. Verbeterde vlaemsche spraek- en spelkonste, waer in onzydig de gevoelens tegengesproken worden van Richelet, des Roches, J.B. en van Bellegem. Suivi d'une grammaire francoise. Brugge z.j. [omstr. 1757??].

- - Brugge 1775.

Jungius, J.H. zie: Tuinman, C.

[Kate Hzn., L. ten]. Gemeenschap tusschen de gottische spraeke en de nederduytsche. Amst. J. Rieuwertsz 1710.

- - Amst. 1720.

- Aanleiding tot de kennisse van het verhevene deel der nederduitsche sprake. Amst. R. en G. Wetstein 1723. 2 dln.

- Aenmerkingen op de Nederduitsche spraekkonst van A. Moonen [in: Godgeleerde, historische, philosophische... vermakelijkheden... door M. Schagen dl. 1, 151, dl. 2, 717, 740]. Amsterd. 1732.

Kate Hzn., L. ten. zie ook: Hooft, P.C.

Kern, Volmaakte en nuttige, der fransche en nederduitsche talen. 4e dr. Amst. S.J. Baalde 1755.

Kern der fransche en nederduitsche talen. 5e dr. Amst. S.J. Baalde 1776.

[p. 181]

Kluit, A. zie: Hoogstraten, D. van.

Kok, A.L. Ontwerp der neder-duitsche letterkonst, uit de natuur der taal, de redelijke ghewoonte en 't ghebruik der ghoede schrijvers... Amst. I. Troost 1649.

Kramer, M. Kurzgefasste nider-teutsch- oder holländische Grammatica. Nürnberg 1716.

- Neue holländische Grammatica... vor die Hochdeutschen... Nieuwe hollandse grammatica... Amst. E. van Belkom 1755.

- Vollkommene niederdeutsche oder holländische Grammatik... verm. u. verb. von A.A. von Moerbeek, Leipz. 1774.

Kunst wordt door arbeid verkreegen. zie: Spraekkunst, Nederduitsche.

Kuyper, K. Nederduytsche spellinge... Amst. J. Kannewet z.j.

Laconis Flandri Presbyteri Lingua teutonica. Hulst 1666.

La Grue. zie: Grue, la.

Lambrecht, J. Nederlandsche spellijnghe. Gent 1550.

Lelyveld, F. van. zie: Huydecoper, B.

Le Pescheur, G. zie: Pescheur, G. le.

Letterklank, Nederduitsche [door J. van Attevelt]. Utrecht 1682.

Letter-schik, Nederduytschen, of korte en grondige bemerkingen op de uytspraek en spelling van de nederduytsche woorden. Leuven F. Michel z.j.

Leupenius, P. Aanmerkingen op de neederduitsche taale. Amst. H. Donker 1653.

- - Amst. H. Donker 1659.

- Naaberecht gedaan op J. v. Vondelens Noodigh berecht over de nieuwe nederduytsche misspellinge. Amst. H. Donker 1654.

Linden, C. v.d. Rabies rabidi Rabi, anders rabbelary van de rabbelende P. Rabus. Leiden F. Haring 1698.

Linden, C. v.d. zie ook: Rabus, P.

Maatschappij der nederlandsche letterkunde. zie: Plan, Beredeneerd.

Maatschappij tot nut van 't algemeen, zie: Bolhuis, L. van. en Gronden, Algemeene. en Rudimenta. en Spel- en leesboekjen. en Trap der jeugd. 1787. en Verhandeling onderwijs spellen.

Manly, D. zie: Hexham, H.

Marin, P. Nouvelle méthode pour apprendre les principes et l'usage des langues française et hollandaise. Amst. P. Sceperus 1694.

[p. 182]

- - 2e ed. Amst. 1702.

- - Amst. 1705.

- - Deventer 1710.

- - 3e ed. Amst. 1718.

- - Zutphen 1719.

- - Zutphen z.j.

- - Amst. van Eyl(?) 1729.

- - 15e ed. Deventer M. de Vries 1751.

- - Amst. 1752.

- - Amst. 1762.

- Spraakkonst. Amst. G. de Groot Keur z.j.

- Nieuwe fransche en nederduytsche spraakwijze, vermeerderd met een uitvoerige syntaxis... Laatste druk... door J.J. Gilbert. Amst. H. Botter 1775.

- - Amst. H. Botter 1790.

- - Amst. H. Botter 1800.

Marnix, Ph. van. Waerschouwinge aen den christelijcken leser [voor: de Psalmen Davids]. Antw. 1580.

- - Middelburg R. Schilders 1591.

Mauricius, J.J. Onledige ouderdom... behelzende taallievende en historische uitspanningen... 2 dln. Amst. G. de Groot en Zn. en P. Schouten 1765-66.

Mengelingen, Taelkundige, uitgegeven onder de zinspreuk Linguae patriae excolendae amore [door J. Steenwinkel en J.A. Clignett]. Leiden 1781-85. 6 stn.

- Herdruk onder den titel: Schatkamer der taalen... bevattende veele uitleggingen van verouderde nederduitsche woorden ...Amst. 1794.

Mestingh, D. Verhandeling over den oorsprong en de natuur der taalen in het gemeen beschouwd. Gron. 1771.

Meurier, G. Coniugaisons, regles et instructions... pour... apprendre François, Italien, Espagnol et Flamen. Antw. J. v. Waesberghe 1558.

- Conjugaisons flamen-francoises... Conjugatien in Nederduytsch ende Fransois. Rotterd. J. v. Waesberghe 1608.

- - Antw. H. Aertssens 1618.

- - Antw. H. Aertssens 1637.

- - Delft 1639.

- - Delft J. Pz. Waalpot 1641.

- - Antw. M. Verhulst 1655.

[p. 183]

- - Antw. R. Sleghers 1670.

Meyer, L. zie: Verhandelingen.

Michaëlis, J.D. Prijsverhandeling over den wederkeerigen invloed van de aangenoomen begrippen onder een volk op de nationale taal en van de taal op de nationale wyze van denken, vert. en verm. door C. van Engelen. Harlingen F. van der Plaats 1771.

Middel, Het eenigste en tot nu toe onbekend, om aanstonts en voor altoos uit den weg te ruimen de zwaarigheden die zig opdoen, noopende de geslagten van sommige zelfstandige naamwoorden, als ook in het spelden... 's Gravenh. 1765.

- - Z. pl. 1769.

Moerbeek, A. Az. van. Neue vollkommene holländische Sprachlehre. Leipz. 1791.

- - neue Aufl. Leipz. 1804.

Moerbeek, A.A. van. zie ook: Kramer, M. en Zeydelaar, E. Hoogd. spraakmeester.

Montanus, P. [P. Berch]. Bericht van een niewe konst, genaemt de spreeckonst. Delft J. Pz. Waalpot 1635.

Moonen, A. Nederduitsche spraekkunst ten dienste van in- en uitheemschen. Amst. Fr. Halma 1706.

- - 2e dr. Amst. G. Onder de Linden 1719.

- - Amst. A. Wor enz. 1740.

- - 5e dr. Amst. P. Meijer z.j.

Moonen, A. zie ook: Hoogstraten, D. van. en Kate Hz., L. ten. en Sewel, W. en Spelling, De. en Verwer, A.

Mostart, Dav. 't Licht der neder-duytsche schryfkonst... Amst. 1612.

Myle, A. van der, Lingua belgica. Leiden Commelin 1612.

Najer, K. zie: Verschillen, De voornaamste.

Natura et arte. zie: Verklaring, Korte.

Niervaert, C. Dz. van. Onderwijs in de letterkonst. omstr. 1600.

- - Delft A. Dissius 1676.

- - Breda P. Seldenslach 1701.

- - Purmerend P. Jordaan 1743.

- - Amsterdam Abr. van der Putte [omstr. 1750?].

- - Rotterdam Ant. van Zwaamen [omstr. 1775].

Nil volentibus arduum. zie: Verhandelingen van der letteren affinitas.

Nijland, D. zie: Trap der jeugd, Het nieuw verbeterde.

[p. 184]

[Nyloë, J.] Aanleiding tot de nederduitsche taal, om goedt en zuiver Nederduitsch te spreken of te schrijven, door een Liefhebber dezer tale. Amsterdam 1703.

- - 2e dr. [met naam van den schrijver]. Leeuwarden H. Nauta 1707.

- - nu vermeerdert met een vervolg. Leeuwarden H. Nauta 1711.

- - 3e dr. Amst. G. Onder de Linden 1723.

- - 4e dr. Amst. P. Meyer 1746.

- - 5e dr. met voorwoord van D. van Hoogstraten. Amst. P. Meyer 1751.

Ontwerp van eene nederduytsche spraekkonst voornamelijk voor het landschap van Vlaenderen... door E.C.P.... Meenen Th. vanden Eynden 1713.

- - [Gent omstr. 1760?].

Ontwerp... nederd. woordenboek. zie: Plan Beredeneerd.

Outhof, G. Bijvoegsels, behorende tot D. van Hoogstratens Lyst der gebruikelijkste zelfstandige naamwoorden, betekent door hunne geslachten. Amst. A. Wor en Erve G. Onder de Linden 1733.

Outhof, G. zie: Hoogstraten, D. van.

Overblijfsels, De, van het Moesogotthisch en Angelsaxisch als grond onzer talen (Overdruk). Leiden 1776.

P.A.H.G. zie: Zuttere, P.A. de.

P.B. zie: Fondamenten ofte grondregels.

P.H.P. zie: Spelling, De, van A. Moonen.

Palm, Korn. van der. Nederduitsche spraekkunst voor de jeughdt. 4 stukjes. Rotterd. R. Arrenberg 1769.

- - 2e dr. Rotterd. 1774.

Pels, A. zie: Verhandelingen.

Pepliers. J.R. des. Nouvelle et parfaite grammaire royale françoise et hollandoise. Amsterd. 1777.

- - 3e dr. Amst. W. Holtrop 1789.

- Nieuwe volmaakte fransche en hollandsche spraakkunst. Amst. S. van Esveld z.j.

- - Amst. W. Holtrop z.j.

Pescheur, G. le [W. de Visscher]. Het fondament van wel spellen ende lesen. Amst. A. Biestkens 1626.

Piélat, B. L'anti-grammaire of d'oude spraek-konst verworpen, seer bequaem voor alle spraek- en schoolmeesters en alle lief-

[p. 185]

hebbers der talen om de fransche en nederduytsche tale te leeren. Amst. J.J. van Waesberge 1673.

- - Amst. Wed. J.J. v. Waesberge en Soonen 1681.

- - Amst. 1700.

- - Amst. J. Rykhof 1741.

- - Amst. 1748.

Pieterson, H. Aanmerkingen over het misbruik der letter V. Amst. Wed. A. Pruis 1768.

- Verhandeling over de scheid- en onscheidbare voorzetsels van de werkwoorden der nederduitsche taale benevens een aanhangsel over de zelfstandige en bijvoeglijke naamwoorden... Amst. A.D. Sellschop en P. Huart 1774.

- Rhapsodia van nederduitsche taalkunde benevens een geslachtlijst der zelfstandige naamwoorden. Amst. A.D. Sellschop en P. Huart 1776.

- Geslachtlijst der zelfstandige naamwoorden... 3e dr. Haarlem 1803.

- - 4e dr. Haarlem 1808.

- - 8e dr. Haarlem Wed. A. Loosjes Pz. 1826.

- - 10e dr. Haarlem Wed. A. Loosjes Pz. 1836.

- Vier verhandelingen over eenige gedeelten van de nederduitsche taale. Amst. Is. de Jong 1772.

- - Amst. 1782.

Plan, Beredeneerd,... van een algemeen omschrijvend woordenboek der nederlandsche tale door de Maatsch. der ned. letterk. te Leyden [1773]. Bijvoegsels en aenmerkingen [1773]. Ontwerp van de Maatsch. d. ned. lett... [1774]. Taalkundige vragen voorgesteld aan de leden van de Maatsch. met 3 bijlagen [1775]. Naamlijst van aucteuren en woordenlijst A - Hits [1786]. Ontwerp... van een nederduitsch omschrijvend woordenboek. 1791.

Plemp, C. Gz. Speldwerk, of waerschouwinge an den neerduitschen schrijver van de spelding. Haarlem A. Hoflant 1632.

- Orthographia belgica, in qua etiam obiter de latina & graeca. Amst. H. Laurentius 1637.

Poeraet, P. zie: Spelling, De, van A. Moonen.

Proeve van oudheid-, taal- en dichtkunde door het genootschap Dulces ante omnia musae. Utrecht A. v. Paddenburg, J. v. Schoonhoven 1775.

Rabus, P. Griekse, latijnse en neerduitse vermakelijkheden der taalkunde. Rotterd. B. Bos 1688.

[p. 186]

- - 2e dr. vermeerdert. Rotterd. P. van der Slaart 1692.

[Rabus, P.] De schaamloose leidschendamsche Broer Knelis of de vuile lasteraer Kornelis vander Linden... in zijn Rabbelboek door hem zelven ten toon gesteld... Rotterd. P. van der Slaart 1698.

Rabus, P. zie ook: Linden, C. v.d.

Reland, A. zie: Verwer, A.

Richardson, E. Anglo-belgica... behelzende de grammaticale regelen... 2e dr. 3 dln. Amst. Wed. S. Swart 1689.

Richelet, zie: Janssens, B.

Roches, J. des. Nieuwe nederduytsche spraekkonst. Antw. 1761.

- - Antw. 1776.

- - 3e dr. Antw. J. Grangé, 1812.

Roches, J. des. zie ook: Grammaire. en Janssens, B.

Rooy, A. de. Taal-, oudheid- en oordeelkundige mengelstukjes. Dordrecht P. van Braam 1774.

Rudimenta of gronden der nederduitsche spraake [door G. van Varik?]. Leiden, Deventer enz. 1798, 1799 (uitg. der Maatsch. tot nut v. 't alg.).

- - 2e dr. 1802.

Rudimenta of gronden der nederduitsche taal [door L. van Bolhuis?] 2 stn. Leiden, Deventer enz. 1805.

- - 4e dr. Gent 1858.

Rudimenta. zie ook: Gronden, Algemeene.

Rudiments, General, of the dutch language for the use of Englishmen... Algemeene beginselen der nederduitsche taal. Z.p.A. Johnson 1742.

Schatkamer der taalen. zie: Mengelingen, Taelkundige.

Schooloefeningen of handleiding tot de nederduitsche taalkunde, in het spellen, leezen en schrijven... Haarlem [1796].

Schrant, J.M. zie: Verhandeling op d'onacht...

Schuere, J. van der. zie: Spellinge, Nederduydsche.

Schutz, J. Chr. Proeve eener aanleiding tot de nederduitsche taalkunde door wijlen Joan Christiaan Schutz; in: G. Brender à Brandis' Kabinet I 1781 en II 1782.

Scrieckius, A. Originum rerumque celticarum et belgicarum libri XXIII; Van 't beghin der eerster volcken van Europen, insonderheyt van den oirspronck ende saecken der Nederlandren XXIII boecken. Yperen F. Bellet 1614.

- Monitorum secundorum libri V, quibus originum rerumque cel-

[p. 187]

ticarum et belgicarum opus... probat firmatque. Yperen 1615.

Scrieckius, A. Adversariorum libri IV. Yperen 1620.

Sewel, W. A large dictionary English and Dutch, to which is added a grammar for both languages... 2 dln. Amst. 1691.

- - 2e dr. 1706.

- - Amst. Wed. S. Swart 1708.

- - 1727.

- - Amst. J. ter Beek 1735.

- - 1754.

- - Amst. K. de Veer 1766.

- Compendious guide tot the low-dutch language... Korte wegwijzer der nederduytsche taal. 2d. ed. Amst. Wed. S. Swart 1706.

- - 2d. ed. Amst. Jans van Waesberge 1725.

- - 2d ed. Amst. J. ter Beek 1740.

- - 2d. ed. Amst. J. ter Beek 1754.

- - Amst. K. de Veer 1760.

- - 5th. ed. Amst. 1814.

- Aanmerkingen op het boekje genaamd de spelling van A. Moonen verdeedigd. Amst. Erfg. J. Lescailje 1708.

- Nederduytsche spraakkonst. Amst. 1708.

- - 2e dr. Amst. R. Blokland 1712.

- - 2e dr. Amst. A. van Damme 1724 (titeluitg.).

- - 3e dr. Amst. Erven J. Ratelband 1733.

- - 4e dr. Amst. J. ter Beek (K. de Veer) 1756.

Sewel, W. zie ook: Grue, Phil la.

Sexagius, A. De orthographia linguae belgicae. Leuven J. Masius 1576.

Sinkel, J. zie: Denkbeelden, Nieuwe.

Smyters, A. Schryf-kunst-boeck. Amsterdam 1613.

Spel- en Leesboekjen voor eerst beginnenden, uitg. door 't Edamsch genootsch. tot nut v. 't alg. Edam, Haarlem z.j.

- 2e dr. Amst. A. Fokke Simonsz 1786.

Spel- en leesboekjen voor eerst beginnenden uitg. door de Maatsch. t. nut v. 't alg. 3e dr. Leiden, Deventer 1789.

Spel- en leesboekjen voor de jeugd, uitgeg. door de Bataafsche maatsch. t. nut v. 't alg. Leyden 1805.

Speld-boekje, Nuttig en noodig, dienende om iemand na de hedendaagse meest geagtste spelding te onderwijzen. Rotterd. A. v. Zwaamen [omstr. 1775?].

[p. 188]

Speldeboek, Nieuw nederduitsch, door T.A.C.P. Utr. Wed. J. v. Schoonhoven 1780.

Speldeboek, Nieuw nederduitsch, opgesteld tot onderwijs der vorstelijke kinderen uit den huize van Nassauw-Weilburgh. Rotterd. R. Arrenberg z.j.

- - 3e verb. druk. Rotterdam 1780.

Spel- en spraakkunst, Nieuwe en volledige... [door C.W. Holtrop]. Amst. 1791.

Spel- en spraakkunst, Nederduitsche. Nieuwe dr. Amst. H. Gartman 1802.

Spelling, De, van A. Moonen in eenen brief verdedigt door P.H.P [P. Poeraet?]. 's-Gravenhage J. v. Ellinkhuizen 1708.

Spellinge, Nederduydsche, ofte een korte verklaringe [door J. van der Schuere e.a.]. Haarlem V. Kasteleyn voor D. de Keyzer 1612.

Spieghel, H.L. zie: Twe-spraack.

Spraakkonst, Nieuwe nederduitsche, uit verscheidene auteurs. Amsterdam 1688.

Spraekkunst, Nederduitsche, ten gebruike van het genootschap Kunst wordt door arbeid verkreegen... [Leiden 1770].

- - [Leiden 1774].

Steenwinkel, J. zie: Mengelingen, Taelkundige.

Steven, A. Nieuwen voorschriftboek, bijgevoegt eenige korte verhandelingen op de verbastering der nederduytsche tael. Tielt 1793.

Stevin, S. Uytspraeck vande weerdicheyt der duytsche tael [voor: De beghinselen der weeghconst]. Leiden F. van Raphelinghen 1586.

Stijl, K. Beknopte aanleiding tot de kennis der spelling, spraakdeelen en zinteekenen van de nederd. taal... verm. door L. van Bolhuis. Groningen J. Oomkens 1776.

- - 2e dr. Groningen 1778.

- - 3e dr. Groningen 1787.

T.A.C.P. zie: Speldeboek, Nieuw nederd.

Taalkunde, De nederduitsche, gemaklijk gemaakt. Amst. 1783.

Trap der jeugd ofte nette manier om het zij jonge of oude persoonen op goed fondamente te leeren lezen ende schrijven. Amst. J. Kannewet 1757.

- - Amst. J. Kannewet 1769.

[p. 189]

Trap der jeugd, Uitg. Maatsch. t. nut v. 't alg. Leiden, Deventer 1787.

- - Leiden, Deventer 1791.

- - 2e dr. Leiden, Deventer 1793.

Trap der jeugd, Het nieuw verbeterde, of maniere om de jonge kinderen en oude personen met fondament te leren lezen en schrijven... opnieuw overgezien door D. Nijland. Groningen P. Brandsma z.j. [1725?].

- - nieuwe druk 1808.

Trap der jeugd. zie ook: Cramer, B. en Gelliers, C. de.

Tuinman, C. Fakkel der nederduitsche taale... Leiden S. Luchtmans 1722.

- Vervolg op de Fakkel... met een voorrede uitgegeven door J.H. Jungius. Middelb. M. Schryver 1731.

Twe-spraack vande nederduitsche letterkunst [door H.L. Spieghel]. Leiden Chr. Plantijn 1584.

- - Amst. H. Barentsz 1614.

- - Wormerveer W. Sz. Boogaart 1649.

Varik, G. van. zie: Rudimenta.

Verhandeling op d'onacht der moederlijke tael in de Nederlanden door een brusselsch Advocaat [J.C. Verloo]. Maastricht 1788.

- - Herdruk bezorgd door J.M. Schrant. Gent 1829.

Verhandeling over het onderwijs in het spellen, leezen en schrijven uitg. door de Maatsch. tot nut v. 't alg. Leiden 1791.

Verhandelingen van der letteren affinitas of verwantschap... [door W. Blaauw, A. Pels, L. Meyer e.a.]. Amst. Wed. G. Onder de Linden 1728.

Verklaring, Korte, over de zelfstandige naemvallen... door het Kunstgenootschap Natura et arte. [Amst. 1736].

Verloo, J.C. zie: Verhandeling op d'onacht...

[Verpoorten, J.D.]. Woordenschat ofte letterkonst, gedeylt in twee deelen... door J.D.V. Antw. 1758.

- - Antw. 1759. 2 dln.

- - 3e dr. Antw. 1767.

Verschillen, De voornaamste, over de spellinge kortlijk aangewesen en de bekentmakingen van Klaas Najer aangaande sijn letter en spelkonstige bewijsen verdedigt... Amst. 1711.

Vertoog over den invloed van onze nederlandsche moedertale op onze vaderlandsche rechtsgeleerdheid. z.j.

[p. 190]

[Verwer, A.] Linguae belgicae idea grammatica, poetica, rhetorica. Amst. F. Halma 1707.

- - cur. E. van Driel. Lugd. Bat. Haak et soc. 1783.

- Brief aan A. Reland... tot rekenschap van de aanmerkingen van A. Moonen op de Idea. Utrecht W. Broedelet 1709.

Visscher, W. de. zie: Pescheur, G. le.

Vondel, J. van. zie: Leupenius, P.

Vragen, Taalkundige. zie: Plan, Beredeneerd.

Wallis, J. De loquela sive sonorum formatione tractatus grammatico-physicus. ed. 6a. Lugd. Bat. 1727.

- - ed. 7a. Lugd. Bat. 1740.

Wassenbergh, E. zie: Aanmerkingen oorspr. nederd. taale.

Waterschoot, D. zie: Belleghem, P.J. van.

Wester, H. Bevatlijk onderwijs in de nederlandsche spel- en taalkunde. Groningen 1797.

- - 5e dr. Groningen 1805.

- - 8e dr. Groningen 1814.

Weyden, D. van der. Inleydinge tot een vastgegronde nederduitsche letterstellinge. Utr. 1651.

Winschooten, W. à. Letterkonst, sijnde het eerste deel van de neederlandse spraakkonst. Leiden z.u. 1683.

Woordenschat ofte letterkonste, bequaem om alle persoonen in korten tijd wel en volkomendlyk te leeren spellen en lezen... Gent Wed. M. de Goesin [omstr. 1780-88; approbatie van 1770].

Woordenschat ofte letterkonst. zie: Verpoorten, J.D.

Yserman, P.H. zie: Gronden, Algemeene.

Zeydelaar, E. Regelmaatige nederduitsche spelkonst of verhandeling over de 26 letteren... Amst. S. van Esveldt 1769.

- Vervolg der regelm. nederd. spelkonst. Amst. 1772.

- Nederduitsche spelkonst voor de jeugd. Dordr. A. Blussé en Zn. z.j.

- Verhandeling over de spelling der nederduitsche taal. Amst. 1803.

- Nederduitsche spraakkonst. Utrecht B. Wild 1781.

- - Amsterd. W. van Vliet 1791.

- De hoogduitsche spraakmeester... volgens Gottsched. omstr. 1757.

- - 2e dr. 1758.

- - 5e dr. Amsterd. S. v. Esveldt 1772.

[p. 191]

- De hoogd. spraakmeester van J.C. Gottsched, met het nederduitsch verrijkt door E. Zeydelaar en... zeer veele bijvoegsels... door A.A. van Moerbeek. 2e. dr. Amsterd. W. Holtrop 1786.

- - 2e dr. Dordrecht 1787.

- - 3e dr. Amsterd. 1798.

- Grondregelen der fransche en nederduitsche talen. Amst. S.J. Baalde 1765.

- Grammaire générale raisonnée française et hollandaise. Amst. S.J. Baalde 1768.

- - Utrecht 1781.

Zeydelaar, E. zie ook: Spraakmeester, De hoogduitsche.

[Zuttere, P.A. de]. Eene forme ende maniere der coniugatien in nederduitsch ende fransoys om alderhande verba ende redenen te leeren veranderen in verscheyden manieren, tijden ende mit onderscheyden personen... Un formulaire des coniugaisons flamen-françoyses... par P.A. H[yperphragme] G[antois]. Rotterd. D. Mullem 1576.

Chronologisch overzicht

1484-89.	Exercitium puerorum.
1506.	Forma teutonizandi casus.
1537.	Crocus, C. Propaedeumata.
1545.	Berlaimont, N. van, Coniugacien.
1550.	Lambrecht, J. Spellijnghe.
1552.	Berlaimont, N. van. Coniugacien.
1558.	Meurier, G. Coniugaisons.
1567.	Sexagius, A. Orthographia.
1569.	Berlaimont, N. van. Coniugacien.
1569.	Gucht, A. v.d. Orthographie.
1569.	Goropius Becanus, J. Origines.
1576.	Zuttere, P.A. de. Forme ende maniere.
1580.	Goropius Becanus, J. Non edita.
1580.	Marnix, Ph. van. Waerschouwinge.
1581.	Heuiter, P. de. Orthographie.
1584.	Twe-spraack.
1586.	Stevin, S. Uytspraeck.
1588.	Berd, P. de. Letterkonst.
1591.	Fransoys, J. Onderwyzinghe.
1591.	Marnix, Ph. van. Waerschouwinge.
omstr. 1600.	Niervaert, C. Dz. van. Onderwijs.
1608.	Meurier, G. Conjugaisons.
1612.	Mostart, Dav. Schryfkonst.
1612.	Myle, A. v.d. Lingua belgica.
1612.	Spellinge, Nederduydsche.
1613.	Smyters, A. Schryfkunstboeck.
1614.	Scrieckius, A. Origines.
1614.	Twe-spraack.
1615.	Scrieckius, A. Monita.
1618.	Meurier, G. Conjugaisons.
1620.	Scrieckius, A. Adversaria.
1624.	Gherwen, A. van. Voorloperken.
1624.	Hubert, A. de. Waarschouwinge.
1625, 1626.	Heule, Chr. van. Grammatica
1626.	Pescheur, G. le. Fondament.
1627.	Dafforne, R. Grammatica.
1628.	Ampzing, S. Taelbericht.
1629.	Bouwens, Chr. Arcana linguae teutonicae.
1632.	Plemp, C. Gz. Speldwerk.
1633.	Heule, Chr. van. Grammatica.
1635.	Montanus, P. Bericht.
1637.	Meurier, G. Conjugaisons.
1637.	Plemp, C. Gz. Orthographia.
omstr. 1638.	Hooft, P. Cz. Waernemingen
1639.	Meurier, G. Conjugaisons.
1640.	Gelliers, C. de. Trap der jeugd.
1641.	Meurier, G. Conjugaisons.
1648.	Boxhorn, M.Z. Antwoordt.
1649.	Ampzing, S. Taelbericht.

[p. 192]

1649.	Kok, A.L. Ontwerp.
1649.	Twe-spraack.
1650.	Boxhorn, M.Z. Dissertatio.
1651.	Weyden, D. van der. Inleydinge.
1653.	Leupenius, P. Aanmerkingen.
1654.	Ende, C. van den. Bedenking.
1654.	Leupenius, P. Naaberecht.
1655.	Meurier, G. Conjugaisons.
1657.	Bolognino, G. Ortographie.
1658.	Hexham, H. Woordenboek.
1659.	Leupenius, P. Aanmerkingen.
1661.	Beyer, G. Vraye introduction.
1666.	Laconis Lingua teutonica.
1670.	Meurier, G. Conjugaisons.
1671.	Dhuez. N. Instruction.
1673.	Piélat, B. L'anti-grammaire.
1674.	Grammaire franç. et holland.
1676.	Niervaert, C. Dz. van. Onderwijs.
1678.	Hexham, H. Dictionarium.
1681.	Beyer, G. Vraye introduction.
1681.	Piélat, B. L'anti-grammaire.
1682.	Letterklank, Nederd.
1683.	Gosens van Helderen, J. Kortschriftboek.
1683.	Winschoten, W. à. Letterkonst.
1684.	Grue, Ph. la. Nouv. gram. flam.
1688.	Grammaire, Nouvelle.
1688.	Rabus, P. Vermakelijkheden.
1688.	Spraakkonst, Nieuwe.
1689.	Richardson, E. Anglo-belgica.
1692.	Amman, J.C. Surdus loquens.
1692.	Rabus, P. Vermakelijkheden.
1694.	Marin, P. Nouvelle methode.
1696.	Duijkerius, J. Schouburgh.
1697.	Amman, J.C. Verhandeling.
1698.	Linden, C. v.d. Rabies Rabi.
1698.	Rabus, P. Broer Knelis.
1700.	Amman, J.C. Diss. de loquela.
1700.	Geesdalle, J.F. van. Parallele.
1700.	Hooft, P. Cz. Waernemingen.
1700.	Hoogstraten, D. van. Aenmerkingen.
1700.	Piélat, B. L'anti-grammaire.
1701.	Grue, Ph. la, Nouv. gram. flam.
1701.	Niervaert, C. Dz. van. Onderwijs.
1702.	Amman, J.C. Diss. de loquela.
1702.	Hakvoord, B. Opregt onderwys.
1702.	Marin, P. Nouvelle methode.
1703.	Nyloë, J. Aanleiding.
1705.	Hilarides, J. Taalgronden.
1705.	Marin, P. Nouvelle methode.
1706.	Moonen, A. Spraekkunst.
1706.	Sewel, W. Dictionary.
1706.	Sewel, W. Guide
1707.	Nyloë, J. Aanleiding.
1707.	Verwer, A. Idea.
1708.	Amman, J.C. Diss. de loquela.
1708.	Sewel, W. Dictionary.
1708.	Sewel, W. Aanmerkingen.
1708.	Sewel, W. Spraakkonst.
1708.	Spelling van Moonen verdedigt.
1709.	Verwer, A. Brief.
1710.	Hoogstraten, D. van. Aenmerkingen.
1710.	Kate Hzn., L. ten. Gemeenschap.
1710.	Marin, P. Nouvelle methode.
1711.	Hooft, P. Cz. Waernemingen.
1711.	Hoogstraten, D. van. Aenmerkingen.
1711.	Nyloë, J. Aanleiding.
1711.	Verschillen, Voornaamste.
1712.	Geesdalle, J.F. van. Parallele.
1712.	Grue, Th. la. Grammaire.
1712.	Sewel, W. Spraakkonst.
1716.	Kramer, M. Grammatica.
1718, 1719.	Marin, P. Nouvelle methode.
1719.	Moonen, A. Spraekkunst.
1720.	Kate Hzn., L. ten. Gemeenschap.
1722.	Tuinman, C. Fakkel.
1723.	Hooft, P. Cz. Waernemingen.
1723.	Hoogstraten, D. van. Lijst.
1723.	Kate Hzn., L. ten. Aanleiding.
1723.	Nyloë, J. Aanleiding.
1724.	Sewel, W. Spraakkonst.
1725.	Sewel, W. Guide.
1725.	Trap der jeugd, Verbeterde.
1727.	Amman, J.C. Surdus loquens.
1727.	Heugelenburg, M. Klein woordenb.
1727.	Sewel, W. Dictionary.
1727.	Wallis, J. Loquela.
1728.	Verhandelingen.
1729.	Marin, P. Nouvelle méthode.
1730.	Huydecoper, B. Proeve.
1731.	Tuinman, C. Fakkel.
1732.	Kate Hzn., L. ten. Aenmerkingen op Moonen.
1733.	Hoogstraten, D. van. Lijst.
1733.	Outhof, G. Bijvoegsels.
1733.	Sewel, W. Spraakkonst.
1736.	Verklaring, Korte.
1740.	Amman, J.C. Surdus loquens.
1740.	Gulpen, T. van. Spraakkunst.
1740.	Moonen, A. Spraekkunst.
1740.	Sewel, W. Guide.
1740.	Wallis, J. Loquela.
1741.	Grammatica, Neue holländ.
1741.	Piélat, B. L'antigrammaire.
1742.	Folqman, C. Spraakkonst.

[p. 193]

1742.	Rudiments, General.
1743.	Hakvoord, B. Onderwijs.
1743.	Niervaert, C. Dz. van. Onderwijs.
1744.	Grue, Ph. la. Gramm. flam.
1746.	Hakvoord, B. Spelkunst.
1746.	Nyloë, J. Aanleiding.
1748.	Belle, J. van. Wegwijzer.
1748.	Piélat, B. L'antigrammaire.
omstr. 1750.	Niervaert, C. Dz. van. Onderwijs.
1751.	Marin, P. Nouvelle méthode.
1751.	Nyloë, J. Aanleiding.
1752.	Marin, P. Nouvelle méthode.
1754.	Sewel, W. Compendious guide.
1755.	Belle, J. van. Schets.
1755.	Iperen, J. van. Proeve.
1755.	Kern, Volmaakte en nuttige.
1755.	Kramer, M. Neue holl. Gramm.
1756.	Sewel, W. Spraakkonst.
1757.	Burman, F. Aenmerkingen.
1757.	Fondamenten der spelkonst.
1757.	Grammaire pour appr. le flam.
1757.	(?) Janssens, B. Spraek- en spelkonste.
1757.	Trap der jeugd.
1757.	Zeydelaar, E. Hoogd. spraakmeester.
1758.	Burman, F. Aenmerkingen.
1758.	Verpoorten, J.D. Woordenschat.
1758.	Zeydelaar, E. Hoogd. spraakmeester.
1759.	Hoogstraten, D. van. Lijst.
1759.	Verpoorten, J.D. Woordenschat.
1760.	Bijdragen, Tael- en dichtkundige.
1760.	Hakvoord, B. Onderwijs.
1760.	Ontwerp nederd. spraekkonst.
1760.	Sewel, W. Compendious guide.
1761.	Burman, F. Nieuwe aenmerkingen.
1761.	Denkbeelden, Nieuwe.
1761.	Elzevier, K. Proef nederd. spraekkonst.
1761.	Roches, J. des. Spraekkonst.
1762.	Bijdragen, Tael- en dichtkundige.
1762.	Grue, Ph. la. Grammaire.
1762.	Marin, P. Nouvelle méthode.
1764.	Haes de jonge, F. de. Nederd. spraekkunst.
1765.	Middel, Het eenigste.
1765.	Zeydelaar, E. Grondregelen.
1765-66.	Mauricius, J.J. Onledige ouderdom.
1767.	Verpoorten, J.D. Woordenschat.
1768.	Burman, F. Aenmerkingen.
1768.	Heugelenburg, M. Klein woordenboek.
1768.	Pieterson, H. Aanmerkingen.
1768.	Zeydelaar, E. Grammaire générale
1769.	Middel, Het eenigste.
1769.	Palm, K. van der. Spraekkunst.
1769.	Trap der jeugd.
1769.	Zeydelaar, E. Spelkonst.
1770.	Hakvoord, B. Onderwijs.
1770.	Spraekkunst, Nederduitsche.
1770.	Speldboekje, Nuttig.
1770.	Woordenschat ofte letterkonste.
1771.	Mestingh, D. Verhandeling.
1771.	Michaëlis, J.D. Prijsverhandeling.
1772.	Born, H. van den. Historie.
1772.	Pieterson, H. Vier verhandelingen.
1772.	Zeydelaar, E. Hoogd. spraakmeester.
1772.	Zeydelaar, E. Vervolg spelkonst.
1773.	Belleghem, P.J. van, en D. Waterschoot. Deure oft ingang.
1773.	Iperen, J. van. Proeve van taalkunde.
1773.	Plan, Beredeneerd, met Bijvoegsels.
1774.	Kramer, M. Grammatik.
1774.	Palm, K. van der, Spraekkunst.
1774.	Pieterson, H. Verhandeling.
1774.	Plan, Beredeneerd (Ontwerp).
1774.	Rooy, A. de. Mengelstukjes.
1774.	Spraekkunst, Nederduitsche.
1775.	Janssens, B. Spraek- en spelkonste.
1775.	Marin, P. Nieuwe spraakwijze.
1775.	Niervaert, C. Dz. van. Onderwijs.
1775.	Plan, Beredeneerd (Taalkundige vragen).
1775.	Proeve van oudheidkunde.
1776.	Kern der fransche en nederd. talen.
1776.	Overblijfsels Moesogotthisch.
1776.	Pieterson, H. Rhapsodia.
1776.	Roches, J. des. Spraekkonst.
1776.	Stijl, K. Aanleiding spelling.
1777.	Cramer, B. Geldersche trap der jeugd.
1777.	Pepliers, J.R. des. Nouvelle grammaire.
1778.	Stijl, K. Aanleiding spelling.
1780.	Aanmerkingen oorsprong nederd. taale.
1780.	Belleghem, P.J. van. Deure oft ingang.
1780.	Fondamenten der spelkonst.
1780.	Speldeboek, Nieuw nederd., door T.A.C.P.

[p. 194]

1780.	Speldeboek, Nieuw nederd., kinderen Nassauw-Weilburgh.
omstr. 1780-88.	Woordenschat ofte letterkonste.
1781-85.	Mengelingen, Taelkundige.
1781-82.	Schutz, J. Chr. Proeve taalkunde.
1781.	Zeydelaar, E. Spraakkonst.
1782-91.	Huydecoper, B. Proeve.
1782.	Pieterson, H. Vier verhandelingen.
1783.	Hoogstraaten, D. van. Lijst.
1783.	Taalkunde, Nederduitsche.
1783.	Verwer, A. Idea.
1785.	Inleyding grondregels.
1786.	Hakvoord, B. Onderwijs.
1786.	Iperen, J. van. Proeve heilige taalkunde.
1786.	Plan, Beredeneerd (Naamlijst).
1786.	Spel- en leesboekjen.
1786.	Zeydelaar, E. Hoogd. spraakmeester.
1787.	Bolhuis, L. van. Aanleiding.
1787.	Cramer, B. Geldersche trap der jeugd.
1787.	Stijl, K. Aanleiding spelling.
1787.	Trap der jeugd.
1787.	Zeydelaar, E. Hoogd. spraakmeester.
1788.	Verhandeling op d'onacht.
1789.	Pepliers, J.R. des. Nouvelle grammaire.
1789.	Spel- en leesboekjen.
1790.	Marin, P. Nieuwe spraakwijze.
1791.	Gelliers, C. de. Trap der jeugd.
1791.	Hakvoord, B. Onderwijs.
1791.	Moerbeek, A.A. van. Sprachlehre.
1791.	Plan, Beredeneerd (Ontwerp).
1791.	Spel- en spraakkunst.
1791.	Trap der jeugd.
1791.	Verhandeling onderwijs spellen.
1791.	Zeydelaar, E. Spraakkonst.
1792.	Ballieu, J. Spel- en spraekkunst.
1792.	Ballieu, J. Bijvoegsel.
1793.	Bolhuis, L. van. Spraakkunst.
1793.	Cramer, B. Geldersche trap der jeugd.
1793.	Steven, A. Voorschriftboek.
1793.	Trap der jeugd.
1794.	Mengelingen, Taelkundige (Schatkamer).
1796.	Schooloefeningen.
1797.	Wester, H. Onderwijs.
1798.	Dobben, J. van. Korte schets.
1798.	Cramer, B. Vernieuwde geldersche trap der jeugd.
1798.	Hakvoord, B. Oprecht onderwijs.
1798.	Rudimenta.
1798.	Zeydelaar, E. Hoogd. spraakmeester.
1799.	Bolhuis, L. van. Spraakkunst.
1799.	Gelliers, C. de. Trap der jeugd.
1799.	Rudimenta.
1800.	Hakvoord, B. Spelkonst.
1800.	Marin, P. Nieuwe spraakwijze.
1802.	Rudimenta.
1802.	Spel- en spraakkunst, Nederd.
1803.	Bolhuis, L. van. Spraakkunst.
1803.	Gronden, Algemeene.
1803.	Pieterson. H. Geslachtlijst.
1803.	Zeydelaar, E. Verhandeling spelling.
1804.	Folqman, C. Spraakkonst.
1804.	Moerbeek, A.A. van. Sprachlehre.
1805.	Rudimenta.
1805.	Spel- en leesboekje.
1805.	Wester, H. Onderwijs.
1806.	Grue, Ph. la. Grammaire.
1807.	Grondregels nederd. spelkonst.
1808.	Pieterson, H. Geslachtlijst.
1808.	Trap der jeugd, Nieuw verbeterde.
1812.	Roches, J. des. Spraekkonst.
1814.	Sewel, W. Guide.
1814.	Wester, H. Onderwijs.
1817.	Grammaire, Nouvelle.
1820.	Fondamenten der spelkonst.
1821.	Grammaire, Nouvelle.
1826.	Pieterson, H. Geslachtlijst.
1829.	Verhandeling op d'onacht.
1836.	Pieterson, H. Geslachtlijst.
1858.	Rudimenta.
1874.	Cramer, B. Geldersche trap der jeugd.