Het Boek. Serie 2. Jaargang 28

[p. 79]

Nog een schijnadres van Pierre de Vingle?

Eenige jaren geleden heb ik hier en in het Bulletin de la Société de l'Histoire du Protestantisme français¹⁾ de aandacht gevraagd voor een Antwerpsch schijnadres van de Geneefsche drukker Pierre de Vingle. Het luidt: Anvers, Pierre du Pont, a lenseigne du Pigeon blanc, 10 et 12 juing 1533 en hij heeft er gebruik van gemaakt in een Fransche uitgave van Bodius' Unio, die inmiddels, als schijnbare Antwerpsche druk, onder no. 4127 is opgenomen in de Addenda op Nijhoff-Kronenberg II²⁾.

Thans heeft Mademoiselle Gabrielle Berthoud te Neuchâtel de vriendelijkheid me naar aanleiding mijner mededeeling in het Bulletin te wijzen op een vroeger en bijna gelijkluidend schijnadres, waarin echter niet Antwerpen, maar Venetië als plaatsnaam wordt genoemd. Het moet voorkomen in hetgeen als de tweede druk van Farel's Sommaire et briefve declaration wordt beschouwd: Imprimé à Venise par Pierre du Pont à l'enseigne du Pigeon Blanc, le 12^e de novembre 1529³⁾. Een exemplaar dezer editie is tot nu toe niet gevonden; het bestaan ervan is echter bekend geworden uit een strafzaak voor het Hof te Dôle. Op 14 Maart 1529 (=1530) werd aldaar dit boek ten strengste veroordeeld en 't in beslag nemen ervan bij boekhandelaren gelast. De heer L. Lefebvre heeft indertijd dit oude proces weer uit 't verleden opgevischt⁴⁾. Aan de ‘farellistes’ en aan de Bazelsche bibliografen

1) Zie Het Boek XXV (1938-1939), 257-265 en het Fransche résumé van dit opstel, op verzoek van M.J. Pannier door mij gemaakt voor het genoemde Bulletin, etc. XCIX (Par. 1940), 5-8.

2) Het eenige mij bekende ex., in 1939 nog eigendom van de Firma Nijhoff, is thans aangekocht door het Musée historique de la Réformation (gevestigd in de Univ. Bibl.) te Genève.

3) Ook van de eerste druk is geen ex. bekend; hij is vermoedelijk eind 1524 of begin 1525 te Bazel verschenen. Als derde druk wordt er een van 23 Dec. 1534, zonder naam van plaats of drukker, beschouwd, die door Pierre de Vingle in Neuchâtel is gedrukt. Zie de beschrijving ervan bij J. Guinchard, L'Introduction de l'imprimerie a Neuchâtel et Pierre de Vingle 1533 (Neuch. 1933), p. 30. 19.

4) L. Febvre, Une édition de 1529 du Sommaire de Farel in Bulletin de la Société de l'Histoire du Protestantisme français LX (Par. 1911), 184-185.

[p. 80]

- het boek werd door het Hof te Dôle voor een Bazelsch product gehouden - droeg hij de beslissing over de afkomst van de druk op.

In de Chronique van een tijdschrift voor locale geschiedenis¹⁾ heeft Mademoiselle Berthoud thans gewezen op mogelijk verband tusschen de beide schijnadressen van Pierre du Pont te Venetië en te Antwerpen, respectievelijk door L. Lefebvre en door mij gesignaleerd. ‘En conclurons-nous à l'identification de Pierre de Wingle avec Pierre du Pont, en 1529 comme en 1533? L'hypothèse est tentante, mais délicate à vérifier, toute comparaison de matériel typographique étant exclue du fait qu'on ne possède pas d'exemplaire du Sommaire de 1529’. Een verder onderzoek naar de kwestie wordt tot slot door de schrijfster beloofd.

Wel blijft zekerheid in dezen uitgesloten tot er een exemplaar van de bewuste uitgave is gevonden. Maar, al is het natuurlijk niet ondenkbaar, dat Pierre de Vingle voor zijn Bodius-editie in 1533 een valsche naam en adres (‘Anvers, Pierre du Pont, a lenseigne du Pigeon blanc’) met de lichte verandering van Venise in Anvers van een Bazelsch pseudonymus heeft overgenomen²⁾, heel wat grooter is de kans, dat ook hij de Venetiaansche Pierre du Pont van 1529 is geweest. Met de eerste druk van Farel's Sommaire past ook de tweede geheel in de lijst zijner publicaties.

Het zou zeker een blijde verrassing zijn voor Mademoiselle Berthoud en voor de beoefenaars der geschiedenis van het Fransche protestantisme in 't algemeen, zoo thans ergens uit een Nederlandsche of Belgische schuilhoek nog eens een exemplaar van de bewuste Sommaire (12 Nov. 1529) te voorschijn mocht komen.

's-Gravenhage, Maart 1943.

M.E. Kronenberg.

1) Musée Neuchâtelois XXVII (Neuch. 1940), 122-123.

2) Men vergelijke voor een dergelijke diefstal van het schijnadres ‘Hans Luft, Marburg’, dat Johannes Hoochstraten te Antwerpen herhaaldelijk heeft gebruikt in de jaren 1528-1535, de Tyndale-uitgave, gedateerd op 8 Mei 1528, doch in werkelijkheid van later datum (c. 1536 of zelfs c. 1550?) met hetzelfde adres, echter afkomstig van een Londensche drukker (Thomas Berthelet of Hugh Singleton?). Zie de beschrijving bij Nijhoff-Kronenberg 3994.