Het Boek. Serie 2. Jaargang 26

[p. 135]

Varia

Dateering van uitgaven van W.J. Blaeu

In het September Nr. (2e Rks Dl. LVIII, No. 5, blz. 707-721) van het Tijdschrift v.h. K. Aardrijks. Genootschap van 1940 heeft de heer J. Keuning een hoogst belangrijke bijdrage geleverd tot de vaststelling van de dateering van verschillende uitgaven van W.J. Blaeu. Dat dit vooral van gewicht kan zijn bij ongedateerde kaarten, springt in het oog, maar ook voor ongedateerde uitgaven geldt ditzelfde. Hoe heeft de heer Keuning het aangelegd tot deze uitkomsten te komen? Allereerst door vast te stellen hoe W.J. Blaeu zijn naam in verschillende tijdperken van zijn leven schreef. En dan blijkt het, dat Willem Janszoon Blaeu geb. 1571, nooit vóór 1621 den naam Blaeu gebruikte, noch op titels van globes, kaarten of boeken, noch in officiëele stukken, notarieele acten en derg. doch zich steeds Willem Jansz. noemde. Dat verandert in 1621 plotseling en daarna ontbreekt de familienaam Blaeu nooit meer, behoudens dan bij enkele herdrukken. De vroegste datum waarop de naam Blaeu gevonden is, is de 21e Juni 1621; alle globes, kaarten en boeken (behalve van enkele herdrukken), met den naam Blaeu erop moeten dus daarna gemaakt of uitgegeven zijn.

Bekend is, dat Blaeu den gelatiniseerden vorm Caesius gebruikte, dus Wilhelmus Caesius. Deze vorm wordt tusschen 1621 en 1628 gebruikt; in geen enkele uitgave van lateren datum - tenzij het herdrukken zijn - komt deze voor.

Ook de verschillende schrijfwijzen van Blaeu (Blaeuw, Blaeu en Blauw) wijzen op verschillende tijdperken waarin ieder daarvan gebruikt werd. Uit de door den heer Keuning 150 onderzochte uitgaven van Willem Jansz. Blaeu van 1621 tot 1638 blijkt dat de vorm ‘Blaeuw’ sterk overweegt, hoewel ook enkele malen de vorm ‘Blaeu’ voorkomt. Na 1633 gebruikt hij den vorm Blaeuw niet meer. Soms wordt de vorm Blauw gebruikt, maar na 1629 komt die niet meer voor.

Zoo gaat het ook met het patronymicum Jansz. of Janssonius. Dat blijft na 1621 meer en meer achterwege, doch na 1627 komt het niet meer voor.

Uit het bovenstaande blijkt voldoende, hoe belangrijk de onderzoekingen van den heer Keuning zijn voor de vaststelling van data van uitgaven van Willem Jansz. en van zijn zoon Joan Blaeu. De schrijver geeft nog heel wat andere hulpmiddelen aan, waarvoor wij naar zijn artikel verwijzen.

W.N.

Een Engelsche bron van 1517 voor een gedeelte van van Linschoten's Reysgheschrift.

In hetzelfde nummer van hetzelfde tijdschrift maakt Dr. F.C. Wieder ons opmerkzaam op een Engelsche uitgave van ‘de Renten van den Koning van Spanje’. Een ieder weet, dat Van Linschoten, bij zijn Reysgheschrift, in 1596 verschenen, daaraan toevoegde een kort overzicht van de financiëele beteekenis van de landen onder de Spaan-

[p. 136]

sche kroon. Van Linschoten doet het voorkomen, alsof hij dat relaas heeft getrokken uit de ‘Originale Registers der respective Reken-Kamers’. Dit blijkt nu wel onjuist te zijn geweest. Immers, Dr. Wieder heeft onlangs een Engelsch hs. verworven, dat van 1577 dateert en dat met zeer geringe afwijkingen precies hetzelfde opsomt als in het Reysgheschrift van Van Linschoten wordt meegedeeld. Dr. Wieder concludeert dat deze opsomming, welke voor de belangrijkheid van de verschillende contribuanten van essentieele waarde is, waarschijnlijk reeds veel vroeger door een Spanjaard was opgesteld en dat Van Linschoten daarvan een vertaling gaf. Waarschijnlijk was het als aanhangsel bedoeld tot het werk van Eden, The history of travayle in the West and East Indies, dat in London 1577 verscheen, maar waarbij dit hoofdstuk niet werd opgenomen.

W.N.