Het Boek. Jaargang 6

Boekbesprekingen.

Repertorium op de literatuur betreffende de Nederlandsche koloniën, voor zoover zij verspreid is in tijdschriften, periodieken, serie- en mengelwerken. Vierde vervolg (1911-1915) met naamen zaakregisters, door W.J.P.J. Schalker en W.C. Muller. 's Gravenhage, Mart. Nijhoff, 1917.

In 1877 verscheen het Repertorium van Hooykaas, dat een overzicht gaf van de verspreide literatuur over onze Oost-Indische koloniën tot 1865, een boek dat uitverkocht is, maar nog altijd gebruikt wordt. Vervolgens gaf A. Hartmann een dergelijk werk voor 1866-1893, waarin hij ook West-Indië opnam, en dat hij later met 2 vervolgen voortzette tot 1905. Schalker en Muller behandelden in een ‘3^e vervolg’ de jaren 1906-1910, en nu in dit vierde weer de volgende vijf jaren. Van den ernst, den ijver, en de zorg van de bewerkers krijgt men een sterken indruk bij de lezing van het korte voorbericht, waarvan hier het voornaamste volgt:

Hoewel de samenstellers ernstig naar nauwkeurigheid hebben gestreefd, zullen de raadplegers hier en daar wel onjuistheden ontdekken. Ook kunnen zich gevallen voordoen dat een titel, volgens sommiger deskundig oordeel, is opgenomen bij een rubriek waarin hij niet thuis behoort. Vooral met het oog daarop zijn de registers zeer uitvoerig bewerkt, met behulp waarvan eenschijnbaar verloren onderwerp toch gemak kelijk te vinden is.
Verder zij er op gewezen dat enkele titels

[p. 374]

zijn ontleend aan tweedehandsche opgaven, waarin de eventueele fouten door ons onbewust zijn overgenomen.
Ook naar volledigheid is gestreefd, waarvan de groote omvang van dit vervolg, vergeleken bij vorige welke eveneens een 5 jarig tijdvak omvatten, getuigenis moge afleggen. Doch niettegenstaande al onze pogingen, geeft het Repertorium nog geen geheel volledig beeld van de koloniale literatuur over het tijdvak 1911-1915.
Zoo verschijnen in Indië eenige tijdschriften gedeeltelijk in de Nederlandsche taal, welke wij niet konden raadplegen omdat de Inlandsche redacteuren of uitgevers onze verzoeken om geregelde toezending eenvoudig onbeantwoord lieten. Een ander voorbeeld: Eerst na het afdrukken kregen we inzage van no. 10 van den 4en jaargang van een te Batavia verschijnend 14-daagsch periodiek Tijdschrift voor Notarisambt, Venduwezen en Fiskaalrecht. Onze pogingen om van den inhoud van dat orgaan in een lijst van aanvullingen alsnog melding te maken, faalden omdat in de overigens toch zoo rijk voorziene boekerijen van het Departement van Koloniën en van het Kon. Instituut voor de Taal-, Land- en Volkenkunde van Ned.-Indië en het Indisch Genootschap (om van andere bibliotheken niet te spreken), men genoemd periodiek niet aantreft. We wisten zelfs kort geleden niets af van het bestaan van genoemd tijdschrift, wat eenigszins verklaarbaar is als men in aanmerking neemt, dat het ook niet wordt vermeld in de toch vrijwel volledige opgave van periodieke geschriften in den Regeerings-Almanak voor Ned. Indië.
Ten slotte zij nog vermeld dat de samenstellers zich bijna steeds hebben veroorloofd de vele titels welke in vereenvoudigde spelling waren gesteld, over te brengen in die van De Vries en Te Winkel.

Dit laatste is niet goed te keuren; in een bibliografie moeten de titels gegeven worden, zooals ze in de boeken zelve zijn. Even goed zou men titels in vreemde talen kunnen gaan vertalen, slecht gestelde titels veranderen, enz. Maar afgezien van dit blijk van te grooten ijver, spiegelt zich in deze eenvoudige mededeelingen wel een heel zorgvuldige behartiging af van de aanvaarde taak.

Het geheele boek heeft 378 bladzijden, op de registers - een naamen een zaakregister - komen er daarvan meer dan 50. Druk en correctie maken een zeer goeden indruk.

Wie literatuur over de koloniën noodig heeft, is met deze voortzetting van het Repertorium tot 1915 weer heerlijk geholpen.

B.

Handelingen van de Maatsch. d. Ned. letterkunde te Leiden, en Levensberichten harer afgestorven medeleden 1916-1917. Boekh. voorh. E.J. Brill, Leiden 1917.

De beide bundels van Letterkunde verschijnen ditmaal in één band met één titel, en den inhoud op één blaadje. Een zonderlinge zuinigheidsmaatregel, waartoe zeker pas na den druk besloten is; immers de beide deelen hebben elk hun eigen pagineering. Lastig voor alle ordelijke boeken bezitters en bibliotheekbeheerders, die nu den vereenigden bundel bij een van de twee reeksen moeten voegen, zoodat de andere hier plotseling ophoudt. En als men een volgend jaar tot de gewone splitsing terugkeert wordt het nog erger, dan blijft de eene reeks een leemte vertoonen, die ook aan latere onderzoekers altijd weer moeite bezorgt. Had men ten minste vóór delevensberichten een eigen titel en inhoud gezet, dan was splitsing mogelijk geweest.

Het verslag van den Bibliothecaris L.D. Petit (Handelingen blz. 71-73) luidt aldus:

‘Ten derden male moet ik tot mijn zeer groot leedwezen mededeelen dat de dienst onzer Bibliotheek nog niet normaal is. Wat wij in internationaal verkeer van de buitenlandsche Genootschappen mochten ontvangen, bleef verre beneden den omvang van de jaren vóór den oorlog. Van de 28 Belgische, Fransche en Russische Genootschappen waarmede onze Maatschappij sedert jaren in aangenaam letterkundig verkeer stond, werd ook in het afgeloopen vereenigingsjaar niets ontvangen. Het grootste gedeelte der Duitsche zonden geen vervolgdeelen en van een aantal buitenlandsche tijdschriften waarop

[p. 375]

onze boekerij geabonneerd is, bleven de vervolgafleveringen achterwege. Wij van onzen kant hebben de voor de Belgische en Fransche Genootschappen bestaande ex. van onze uitgaven ingehouden en zullen de verzending tot na den oorlog uitstellen. Gij vereenigt u ongetwijfeld met mijn wensch dat dit spoedig gebeuren mag. De verzending naar de Duitsche Genootschappen kon geregeld plaats hebben.

Met vele geschenken van leden en andere belangstellenden en door aankoopen werd onze Bibliotheek weder belangrijk vermeerderd. De verzameling handschriften werd verrijkt door een Bouwkundig en Technisch woordenboek enz. uit de nalatenschap van G. van Diesen, geschonken door de Bibliotheek der Technische Hoogeschool; met een bundel onuitgegeven dichtproeven van G.L. Toekamp Lammers, ons aangeboden door ons medelid J.H. Groenewegen. Aan Dr. W.G. v.d. Weerd, hoewel geen lid onzer Maatschappij, danken wij een door hem vervaardigd Woordenboek op Vondel, door hem zeer bescheiden getiteld: ‘Uit Vondel's Woordenschat, klein woordenboek op Vondel’. Door aankoop werden wij eigenaar van twee belangrijke bijdragen voor het Museum Catsianum, nl. 2 Rekeningen van P.C. van Hierschot als rentmeester der nagelaten goederen van Jacob Cats van 1792-1800 en van lijsten met handteekeningen van zijn erfgenamen van 1688-89. Een merk waardige aan winst, die een helder licht werpt op de gevolgen van het finantieel beleid van onzen beroemden landgenoot. Verder ontvingen wij een paar afschriften van brieven van Isaac da Costa, van de familie Noorduyn te Nijmegen, en eindelijk een zeer welkom fragment van een brief van Jacques Perk van 25 November 1879, handelende over de Mathilde en gericht aan zijn vriend Ch. M. van Deventer, die dezen belangrijken brief afdrukte in de Gids 1916 en daarna aan ons schonk.

De drukwerken werden o.a. vermeerderd door een geschenk van ons medelid den heer W.C. Capel, die ons een volledige verzameling schonk zijner dicht- en prozawerken, door hem onder den schuilnaam Florentijn uitgegeven. De heer R.J. Schierbeek zond ons weder eene groote verzameling ons ontbrekende werkjes.

Onder de aankoopen is menig belangrijk boek. Ik noem U slechts het hoogst zeldzame tijdschrift van Mevr. van Meerten-Schilperoort, Penelope, Maandblad aan het vrouwelijk geslacht toegewijd, 8 dln., 1821-35. Het fraaie plaatwerk, Vlaanderen door de eeuwen heen, uitg. door Max Rooses; dat van Mr. Loosjes over de Torenmuziek in de Nederlanden, enz.’

De lijst der schenkers, en die van de aanwinsten zijn tot het volgende jaar uitgesteld. De Bibliotheek werd vermeerderd met 340 boeken, 7 hdss., 3 brieven en 38 overdrukken, benevens de vervolgen van 177 tijdschriften en Genootschapswerken. Uitgeleend werden 3060 boeken en 29 handschriften; ontelbaar vele werden in de Bibliotheek geraadpleegd.

Elf levensberichten vullen de 273 bladzijden van het tweede gedeelte van den bundel. Aan zes daarvan zijn lijsten van geschriften toegevoegd. De heer A.A. v. Schelven geeft achter het interessante bericht over J.A. Wormser eene lijst, waarin een aantal kleine stukken en enkele belangrijkere werken zijn beschreven; alle verspreide dagblad- en tijdschriftartikelen bijeen te zoeken heeft de schrijver niet getracht. ‘Maar laat de lijst dan zoo onvolkomen zijn als ze wil, zooveel laat ze toch genoegzaam zien: reisbeschrijving, “volkstümliche” schets - waarom bij deze echt Nederlandsche werkzaamheid een Duitsch woord? - poëzie, godgeleerde stu-

[p. 376]

die, historiebeschrijving van de laatste eeuw, biografie, politieke propaganda-lectuur: er is werkelijk bijna geen enkel genre dat deze “letterminnende” uitgever, zou men oudtijds gezegd hebben, niet beoefend heeft.’

Niet minder interessant is het levensbericht van S. Muller Hz. door van Rijckevorsel, met de lijst, waarin zuiver wetenschappelijke historisch-geographische studies afwisselen met brochures over staatkunde en over Rotterdamsche belangen.

Daarop volgt Ch. A.v. Ophuijsen door C. Snouck Hurgronje met eene reeks geschriften (3 pag.) die ons geheel naar Nederlandsch-Indië verplaatst.

Verder G.F. Haspels, vooral als oprichter-redacteur van Onze Eeuw bekend, wiens leven door P.D. Chantepie de la Saussaye wordt geschetst; de lijst der geschriften vult ruim 3 bladzijden.

Dan Ds. G.J. Vos Az., geschetst door H.C. Diferee als de verdediger van de Vaderlandsche kerk; zijn werken vullen ook een zeer respectabele lijst.

De bundel wordt besloten door het levensbericht van den katholieken geleerde M.C. Nieuwbarn door J.v. Wely O.P. met een lijst van werken over kunst en katholicisme loopende van 1901 tot 1916.

Ook de andere levensberichten zijn van belang, met name dat van W.J. v. Welderen bn. Rengers, staatsman, en schrijver over onze parlementaire geschiedenis, van H.J. Smidt, bekend als auteur van ons nationale Wetboek van Strafrecht, den Haagschen jurist Mr. J.J. v. Geuns, en den godgeleerden hoogleeraar G. Wildeboer; waarom Mr. J. Domela Nieuwenhuis bij dezen laatste geen lijst van werken gegeven heeft, is niet duidelijk; men moet nu de titels in de biografie opzoeken en is dan niet overtuigd, ze eenigszins volledig te vinden.

B.