Het Boek. Jaargang 5

Uit Noord- en Zuid-Nederlandsche bibliotheken.

Alkmaar. - Stedelijke Bibliotheek. - Verslag over 1915.

Aangeteekend werden als ontvangen 285 boekwerken, waarvan 66 in koop. Daartoe behoorden 31 vervolgwerken, 12 overdrukken en 52 verslagen, zoodat 190 geheel nieuwe titels werden bijgeschreven, waaronder 32 betreffende den tegenwoordigen oorlog.

124 boekdeelen werden uitgeleend, verscheidene ook in de archief-localen geraadpleegd; zulks was ook het geval met werken uit de Koninklijke bibliotheken te Berlijn en 's-Gravenhage en de universiteits-bibliotheek te Amsterdam, van zooveel waarde, dat zij niet aan particulieren ter leen verstrekt worden.

Amsterdam. - Openbare Leeszaal. - Het bestuur der Openbare Leeszaal heeft tot Bibliothecaris benoemd Dr. T.P. Sevensma, Bibliothecaris van de Handelshoogeschool te Rotterdam, vroeger Conservator aan de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam.

Amsterdam. - Universiteitsbibliotheek. Door Mevrouw de Wed. Prof. H.T. Karsten is de boekerij van wijlen haren echtgenoot ten geschenke gegeven aan de Universiteitsbibliotheek, met de uitgesproken bedoeling, dat de geschonken werken niet gewoon voor uitleening bestemd zullen worden, maar dat ze zullen geplaatst worden in de kamer die ten gebruike van studeerenden in de klassieke letteren wordt ingericht. De boeken worden daar opgesteld in dezelfde rekken waarin ze op de studeerkamer van den overledene waren geplaatst, en vormen met de verzameling-Boot, en met de classieke standaardwerken van de Universiteitsbibliotheek, die deels in het vertrek zelf, deels in de aangrenzende gang zijn bijeengeplaatst, een reeds vrij volledig werkapparaat voor de classieke philologen. Aan de hoogleeraren in de oude letteren en geschiedenis is onlangs, bij de regeling van de zoogenaamde seminaarbibliotheken, een jaarlijksch crediet gegeven van enkele honderden, zoodat deze verzameling ook verder geregeld aangevuld zal kunnen worden.

Het legaat Dr. Johan Sasse (zie blz. 109) is door den Gemeenteraad aanvaard, en reeds is de verzameling anthropologische werken door den overledene bijeengebracht, aan de Universiteitsbibliotheek in ontvangst genomen.

Delft. - Bibliotheek der Technische Hoogeschool. - In het Verslag van de lotgevallen der T.H. gedurende den cursus 1914-1915 deelt de Rector Magnificus W.K. Behrens c.i. het een en ander mede over de bibliotheek (over het verslag 1913-1914 zie men onze vorige afl. blz. 169; over de opening van het nieuwe gebouw, in den aanvang van den cursus 1915-1916 onzen vorigen jaarg.blz. 341).

Nadat eindelijk de uit Duitschland verwachte kasten voor het boekenmagazijn van het nieuwe bibliotheekgebouw op het voormalige exercitieveld geleverd en opgesteld waren, kon in Juli 1915 met de verhuizing naar dat gebouw begonnen worden. Dat die verhuizing een zeer moeizaam werk was en eenige maanden noodig waren om alles over

[p. 219]

te brengen, zal voor een ieder duidelijk zijn, wanneer men verneemt, dat de bibliotheek van de Technische Hoogeschool ongeveer 170000 boeken en plaatwerken omvat en dat met de verhuizing gepaard is gegaan eene geheele veranderingin de rangschikking van de boeken.

In de oude bibliotheek in het hoofdgebouw aan het Oude Delft waren de boeken rubrieksgewijze geplaatst, overeenkomstig eene indeeling van den conservator der Leidsche Universiteitsbibliotheek P.A. Tiele, gemaakt in 1863. Deze wijze van plaatsing vordert zeer veel ruimte, daar de boeken genummerd werden, naar gelang ze inkwamen, zoodat boeken van groot en van klein formaat naast elkaar kwamen te staan. Bovendien is de indeeling van den catalogus van Tiele niet meer op de hoogte van den tijd.

Daarom worden de boeken in het nieuwe bibliotheekgebouw volgens een geheel andere systematische indeeling gerangschikt. Voor de wiskundige wetenschappen was deze nieuwe regeling reeds voorbereid en vóór eenige jaren gereed gekomen; voor de burgerlijke bouwkunde heeft zij thans ook haar beslag gekregen. In het nieuwe gebouw zullen, tot besparing van ruimte, alle boeken volgens hun formaat bijeen worden geplaatst.

Aan de nieuwe systematische indeeling wordt nu hard gewerkt. Zij heeft ten gevolge, dat alle boeken moeten worden vernummerd. De oude etiketten moeten worden verwijderd en vervangen door nieuwe, terwijl de nieuwe rubriek- en plaatsnummers op de fiches van een kaartcatalogus genoteerd moeten worden. Het is duidelijk, dat een en ander van het daarmede belaste personeel een zeer tijdroovende arbeid vordert.

Ontegenzeggelijk zal, door de nieuwe indeeling en plaatsing, voor de gebruikers van de bibliotheek het niet meer mogelijk zijn om, evenals vroeger, zelf, staande voor de kasten, boeken uit te zoeken. Met het toenemen van den omvang der boekenverzameling en van het aantal bezoekers, dat gelijktijdig in het bibliotheekgebouw aanwezig is, nemen echter tegen een dergelijk gebruik van de bibliotheek de bezwaren voor een richtig beheer toe, terwijl het nadeel, geen toegang meer te hebben tot de ruimten, waarin de boeken zijn opgesteld, voor de bezoekers grootendeels zal komen te vervallen, indien maar een goede systematische catalogus kan worden geraadpleegd.

Over de inrichting van het fraaie, nieuwe bibliotheekgebouw zal ik hier niet nader uitwijden, aangezien de ingebruikneming reeds valt buiten het tijdsbestek van mijn verslag.

Het bibliotheekbezoek was, tengevolge van de door de mobilisatie veroorzaakte belangrijke vermindering van het aantal ingeschrevenen, aanmerkelijk minder dan vorige jaren.

Het aantal bons voor uitgeleende werken bedroeg echter toch nog 6098, of slechts ongeveer een zesde minder dan gedurende den cursus 1913-1914.

Bij den aanvang van den cursus, en ook nog in de eerste maanden, schenen tal van tijdschriften op te houden te verschijnen. Later herstelde zich dit echter weder en het getal buitenlandsche periodieken, waarvan de uitgave tengevolge van den oorlog gestaakt werd, is dan ook niet groot.

De invloed van het oorlogsmonster op de boekenproductie is echter goed merkbaar. De zichtzendingen van boekwerken hielden bijna geheel op, zoodat er meer op bestelling moest worden aangekocht.

Ter completeering van de verzameling, werden deels aangekocht, deels ten geschenke ontvangen een groot getal buitenlandsche dissertatiën op natuur-wetenschappelijk en technisch gebied. De op die wijze aangevulde verzameling werd geordend, op kaarten gecatalogiseerd en in portefeuilles gerangschikt naar de hoogescholen en jaren.

De gewone jaarlijksche verzending naar het buitenland van de proefschriften der aan onze Technische Hoogeschool gedoctoreerden kon in het afgeloopen jaar niet plaats hebben.

Het aantal aangekochte en ten geschenke ontvangen banden bedroeg 764, waaronder ook zijn begrepen de handboeken, woordenboeken enz., bestemd voor plaatsing in de handbibliotheken der verschillende leeszalen van het nieuwe gebouw.

Zeer veel moeite gaf het in verband met de verhuizing noodige opvragen van alle uitgeleende werken. Niet weinigen gaven zelfs aan de meest dringende, herhaalde verzoeken geen gehoor.

De Afdeeling der Weg- en Waterbouw-

[p. 220]

kunde ontving van Dr. J.L. Cluysenaer, c. i., een aantal boekwerken, grootendeels betrekking hebbende op het spoorwegezen, ten geschenke en van den Directeur der Burgerlijke Openbare Werken in Nederlandsch Indië eenige teekeningen en kaarten, betrekkelijk irrigatiewerken daar te lande.

Hilversum. - Openbare leeszaal en bibliotheek. - Het zesde jaarverslag, 1915, begint met de mededeeling, dat eene reeks bezuinigingsmaatregelen, bij het uitbreken van den oorlog genomen, nog van kracht bleven. De Krantenzaal werd echter op 1 Mei 1915 weer in gebruik genomen, waarmede aan een groot ongerief een einde gemaakt werd. In 1916 kan ook verder aan den ongewonen toestand een einde komen, en zal dus de Leeszaal weer meer op normale en behoorlijke wijze kunnen functioneeren. De Gemeenteraad besloot nl. op 30 Nov. 1915, om aan de opgerichte of nog op te richten openbare leeszalen, zoodra en zoolang deze rijkssubsidie ontvangen, uit de gemeentekas een subsidie te verleenen tot een bedrag gelijkstaande met de in dat jaar van particulieren en vereenigingen ontvangen contributie. Het op deze voorwaarde verleende subsidie kan dus nooit een reden zijn om den steun aan de leeszaal te verminderen of in te trekken; het is juist eene dringende overweging om krachtig te blijven steunen; elke gulden dien men aan de Leeszaal onthoudt, brengt twee gulden minder in bij den penningmeester, elke gulden verhooging van contributie brengt hem ook een gulden meer uit de gemeentekas. En er is veel meer geld noodig dan tot heden kon worden uitgegeven, zoowel voor aankoop van boeken als voor salarissen. Reeds in 1914 werd een subsidie aangevraagd bij de Staten der provincie Noord-Holland; de aanvraag kwam nog niet in behandeling, maar er is eenig uitzicht dat dit in 1916 zal geschieden.

Op 10 Dec. 1915 werd het 5jarig bestaan der Leeszaal op bescheiden wijze herdacht. In de beide vergaderzalen werd een tentoonstelling gehouden van kunstwerken uit de verschillende rubrieken, die ongetwijfeld menigen bezoeker zal hebben gewezen op schatten, waarvan hij niet wist dat zij aanwezig waren. De voorzitter Mr. J. Hingst hield in een openbare vergadering eene rede over de leeszalen in Nederland, en een boekje werd uitgegeven met een lijst van tijdschriften en bladen, van oudere tijdschriftreeksen en van de kunstverzameling. Tijdens en na de vergadering werd ƒ 32.80 ontvangen voor vervanging van versleten boeken en ƒ 135 tot dekking van het tekort over 1914.

Aan contributiën kwam ƒ 3720.75 in; de gewone contributies loopenvan fo.50 tot ƒ 10, enkelen betalen grootere bedragen, een zelfs ƒ 300, en de Alg. Ned. Diamantbewerkersbond betaalt ƒ 100 voor 200 zijner te Hilversum gevestigde leden.

De cijfers van het bezoek zijn eenigszins gedaald: 25136 tegen 27466 in 1914; het aantal uitgeleende banden is gestegen tot 48151; dat van de letterkunde 19^e eeuw - d.i. dus de z.g. ontspanningslectuur - in mindere mate, het bedraagt nu 64.27 %.

Het totale aantal banden bedroeg aan 't einde van het jaar 21773, het aantal ter lezing liggende bladen en tijdschriften, behalve die van het Medisch leesgezelschap, 298.

Mechelen. - Stadsarchief en -bibliotheek. - Deze instelling, waarvoor de stedelijke overheid gewoonlijk maar een welwillende onverschilligheid aan den dag leide, is in deze troebele tijden aan de winst.

Sinds een jaar of wat zijn de archief bundels die - voor zooverre zij niet naar Antwerpen vervoerd waren - gedurende de eerste oorlogsmaanden in de kelders geborgen werden, weer boven gehaald en dank zij de vriendelijkheid van den heer Archivarisboekbewaarder Dierickx opnieuw ten gerieve van de bezoekers gesteld.

Enkele registers dragen het teeken van hun verblijf onder aarde; de vocht heeft ze min of meer aangetast. Nog zijn er vier of vijf stadsrekeningenboeken door een granaatscherfje doorboord geworden. Doch hierbij, en bij een weggeschoten dakhoek bepaalt zich gelukkiglijk al de schade die men binnen en buiten ons Archief te betreuren heeft.

Men heeft het dadelijk zoo goed als mogelijk willen verhelpen. En met bekwamen spoed werd een scheikundig ingenieur uit Brussel geroepen om aan de handschriften te herstellen wat te herstellen viel; natuurlijk dat hij daarbij nog wel een paar andere

[p. 221]

manuscripten onder handen nam. Sindsdien werd tot ingrijpende veranderingen aan het gebouw overgegaan, voornamelijk in de kelderingen die nu zullen benuttigd worden als voortreffelijke bewaarplaatsen. En daar thans ook gerechtelijk uitgemaakt is wie schuld heeft aan den brand, die op 5 Juli 1914 den rechtervleugel van het aloude Schepenhuis teisterde, heeft men dáár ook kunnen beginnen met de zeer noodige opruimingswerken.

Op de bovenzaal is men bezig de erg uitgewischte muurschilderingen - mooie afbeeldingen van den Calvarieberg en van het laatste oordeel - op het doek te brengen. Aan stemmige meubeleering wordt ook gedacht en reeds zijn een paar flinke kasten geplaatst. Daarenboven heeft men een groep boekbinders onder de stedelijke werkloozen aan den arbeid gezet; verleden week kreeg aldus het duizendste boek zijn nieuw kleedje aan.

Ten slotte zij hier nog vermeld dat 't Archief voor 't oogenblik gastvrijheid verleent aan de boekerijen van de stedelijke Teekenacademie en van den Mechelschen Oudheidkundigen Kring. Dit beteekent misschien wel den eersten stap tot de vereeniging in eenzelfde lokaal van al de bibliotheken die men in onze stad aantreft, waarvan de heer Dierickx het prijzenswaardig plan heeft opgevat.

Dr. Robert Foncke.

Wageningen. - Bibliotheek der Rijks Hoogere land-, tuin- en boschbòumschool. - De systematische opgave der aanwinsten, verkregen gedurende de maanden Augustus 1914-October 1915 geeft op 62 bladzijden wellicht 600 titels. Het systeem volgt natuurlijk den catalogus: 3 hoofdafdeelingen, Landbouwkunde, Wiskunde en natuurwetenschappen, Diversen, onderverdeeld in een dertigtal rubrieken met letters aangeduid; in elke rubriek zijn de boeken doorloopend genummerd. Afd. A, Landbouwkunde in het algemeen, wordt in deze lijst van 1508 op 1580 titels gebracht; Afd. H die de economische en juridische vakken bevat, komt van 813 op 886 titels; bij de overige afdeelingen is de aangroei minder sterk. Onder de Diversen is afd. HH Aardrijkskunde enz. 't meest aangegroeid door een aantal werken over Ned.-Indiё.

Willemsoord. - Bibliotheek van het Kon. Instituut voor de marine. - Sinds 1872 was er geen lijst van de in de bibliotheek van het K.I. v.d. m. aanwezige boeken gedrukt, en intusschen is het aantal boekwerken uitgebreid tot ongeveer 3200 (6500 deelen). De Raad van toezicht heeft daarom een nieuwen catalogus doen drukken en verspreiden, en meent terecht dat deze in eene behoefte zal voorzien, en dat de verspreiding de bibliotheek meer aan hare bestemming zal doen beantwoorden en hare uitbreiding zal bevorderen. De waarnemende Bibliothecaris, de heer A. Slingervoet Ramondt, scheikundig ingenieur, nam de samenstelling op zich. Hij is blijkbaar van meening geweest dat een nieuwe catalogus nu naar ‘het decimale systeem van Dewey’ behoort te zijn ingericht, maar practisch aangelegd, zag hij toch in, dat dit stelsel voor eene bibliotheek van ‘een bepaald karakter’ niet heel geschikt is, daar sommige afdeelingen uit dat stelsel er niet in voorkomen. Hij heeft daarom de collectie naar eigen inzicht ingedeeld, en er een decimaal stelsel voor gemaakt. Ziehier de hoofdafdeelingen: o Algemeene werken, 1 Wiskundige wetenschappen. 2 Natuurkundige en natuurhistorische wetenschappen. 3 Toegepaste wetenschappen-Technologie. 4 Krijgskundige wetenschappen. 5 Sociale wetenschappen. 6 Opvoedkunde en Onderwijs. 7 Taal- en letterkunde. 8 Aardrijkskunde, geschiedenis en levensbeschrijving. 9 Tijdschriften, almanakken, jaarboeken. Elk van deze hoofdafdeelingen is onderverdeeld in 2 of meer rubrieken, in die van de Krijgskundige wetenschappen vindt men bij 4. 1 Taktiek en strategie, en bij 4.3 Artillerie nog eene onderverdeeling. Anders loopt in elke rubriek van de hoofdafdeeling de nummering eenvoudig van 1 af door, soms tot boven de 100. De indeeling is helder en overzichtelijk; ook is een uitvoerig alfabetisch register toegevoegd (blz. 183-225).

Welk nut heeft hierbij nu dat decimale?

Zoekt men naar een boek over een onderwerp, dan verwijst het ‘stelsel van indeeling’ (d.i. de Inhoud) dadelijk naar de bladzijde, en behoeft men zich om die cijfers niet te bekommeren. Zoekt men echter in het register, dan vindt men achter den verkorten titel een cijfer, b.v. 4. o. 100. Waarom dit decimaal heet, is moeielijk in te zien; men

[p. 222]

moet het vooral niet als een getal lezen, want er is verschil tusschen 4. 3.3.1 en 4. 3. 31. Op blz. 104 staat bovenaan de aanwijzing 4. 3, en op de pagina: 31 Romberg, Fusée à double effet; maar op blz. 105 staat bovenaan ook 4.3., maar iets lager 4.3.3 en daaronder titel l Geisweit v.d. Netten, Onderrigt enz. Intusschen, dit ongerief is niet groot, en de verwijzing naar een genummerden titel in plaats van naar eene bladzijde waarop men weer zoeken moet, heeft practisch iets voor.

Het cataloguswerk zelf is flink en met zorg gedaan. Toch blijkt hier en daar dat men niet het werk van een vakman voor zich heeft. Blaeu, Joanne, Atlas major... verraadt een niet-Latinist, in wien men het dan weer moet bewonderen dat hij in de enkele Latijnsche titels geene fouten heeft laten insluipen. Gebrekkiger is de catalogiseering van de werken van de Linschoten-vereeniging; waar de moderne bezorgers van de uitgaven steeds als auteurs voorop gezet zijn, zoodat Linschoten, de Marees, Lodewijeksz. in de verdrukking geraken, en ook in het register niet zijn opgenomen. Trouwens de algemeene aanwijzing in het register: Linschoten Vereeniging. Reizen De Vries en Houtman is heel zonderling.

En eindelijk de collectie zelve - welken indruk krijgt men daarvan bij het doorbladeren van dit boek? Het is eene collectie boeken van den meest verschillenden aard, min of meer toevallig in den loop van de jaren bijeen gekomen. Waardeering verdient het, dat de oude boeken, ook al zou niemand kunnen zeggen waarom die werken nu juist in deze boekerij zijn, met pieteit bewaard en met zorg beschreven werden. En ook moet erkend, dat de nieuwe, de aanwinsten van de latere jaren, het in belangrijkheid winnen van wat er vroeger was. Toch zou meer zorg bij de completeering zeker voor zulk een belangrijk opleidingsinstituut gewenscht zijn. Van de 10 hoofdafdeelingen zijn die voor Krijgskundige wetenschappen en voor Aardrijkskunde en geschiedenis het best voorzien, wat haast van zelf spreekt. Maar daarnaast kon toch aan taal- en letterkunde wel iets meer gedaan worden. Vooraan het Glossarium... ad scriptores mediae et infimae latinitatis.6 vol. Halae 1772-1784; en verder geen Latijn. Voor Nederlandsch Fransch, Duitsch, Engelsch en Maleisch niets dan leerboekjes, en slechts een enkel leesboek dat er toevallig verdwaald is, en eindelijk voor ‘Andere Talen’ alleen Wansink, H.J., Los verbos Castellanos. 's-Grav. 1886.

B.