Het Boek. Jaargang 5

[p. 17]

Boeken in sterfhuizen van oud Mechelen.

I.
Bij Heer Pieter Wytmans (1566).

Op het Stadsarchief te Mechelen worden een aantal inventarissen van sterfhuizen bewaard, die onze aandacht wekken om de vermeldingen van boeken welke daarbij te pas komen. Voor de voornaamste daarvan hopen wij op de belangstelling onzer lezers te mogen rekenen, wanneer wij ze hun gaandeweg zullen kunnen vóórleggen.

Jammer genoeg zijn de aanteekeningen omtrent boeken niet altijd zoo uitvoerig opgesteld als wij graag mochten. En stellig is dit het geval in den boedelinventaris van Pieter Wytmans¹⁾, die als ‘pristere ende capellaen vanden grooten baginhove’ te Mechelen overleed.

's Mans ‘naeste ende apparentste’ erfgenamen waren Balthasar en Romboult Vercluysen, Marck Wytmans en Jan vanden Kerckhove. Zij verzochten om de opsomming van de meubelen en goederen, die den afgestorvene toehoorden, en daartoe togen ‘myn Heere den Commoignemeester Vander Ae ende Charles Staes, secretaris, als adjoinct’ aan den arbeid.

Het werk ging vlug van de hand: op twee dagen - den 24^en en den 30^en October 1566 - was de inventaris klaargemaakt.

Pastoor Wytmans leeren we er uit kennen als een man van de pen; want menigmaal fungeerde hij als notaris, waarschijnlijk in de eerste plaats ten believe van de geestelijke dochters, die onder zijne hoede stonden²⁾. Meteen ook als een boekenvriend. Wie weet, hoe dikwijls de begijntjes hem zagen binnengaan in 't winkeltje aan de

1) ‘Inventaire des Archives de la Ville de Malines, de feu P.J. van Doren, publié... par V. Hermans, Archiviste-Bibliothécaire. - Tome VI (1876), p. 112; n^o. 46.

2) ‘Bevonden opt comptoir’ in het huis bij de Sinte-Cathelijnepoort: ‘Eenen almaris met vier luykens daer inne dat liggen diversse contracten ende minuten van testamenten die doverleden als Notaris gepasseert heeft’.

[p. 18]

poort van het Hof, waar men zijn leeslust kon helpen bevredigen?¹⁾ Althans, in de beide huizen, die Heer Pieter te Mechelen bezat en bewoonde noteerden de boedelbeschrijvers een hoop boeken.

't Meest in de woning, die het eerst aan de beurt kwam voor den inventaris en in de Kerkhofstraat²⁾ gelegen was. Alreeds op de ‘neercamer’ lagen er bundels in een koffer:

Bevonden Opten neercamere.
Een kiste met yseren banden, viercant, daer diverssche boecken ende ander pronselinge inne leegt van cleynder weerden.

Maar in de vóórkamer van de beneden verdieping stond een eigenlijke bibliotheek: niet minder dan vijf-en-vijftig boeken, sommige in francijn, de meeste in leder, zwart of rood, ook al met berders en met sloten, bevatte zij:

Bevonden beneden opte voerste camere.
Vyf groote boecken in houdt, met zwert leder overtrocken, gebonden ende met twee slooten.
Noch dertich boecken. met zwart ende som met rood leder overtrocken, deen meerder dan dander.
Noch eenen boeck, met zwart leder overtrocken, met twee slooten.
Noch xix ander cleyn boecken, som int leder ende som int franchijn.

Daarenboven had Pastoor Wytmans nog een aantal afgedankte werkjes naar den zolder doen brengen:

Opt corensolderken.
Een coorencorfken met oude boecken.
Noch wat pluesinge van oude boecken.

Een gedeelte van den ‘naestlesten dach octobris’ waren Burgemeester Vander Ae en Secretaris Staes nog in de Kerkhofstraat bezig geweest. Nu trokken zij naar 't ander huis ‘buyten S^te. Cathelynen poorte jegens over de poorte vanden grooten baginhove’³⁾, en ook hier, op de groene kamer eerst, op de plaats boven de keuken dan, troffen zij boeken aan:

Bevonden boven opte groen camere.
Sessendertich boeken, ouder, groot ende cleyn.

Bevonden opte camere boven de Coeckene.
Sesse boecken met sloeten.
Noch wat ramenant van boecken.

1) Cf. ‘Bulletin du Cercle archéologique, artistique et littéraire de Malines’. Tome XV (1905): Prosper Verheyden: ‘Boekhandelaars te Mechelen in de 16e eeuw’, blz. 322.

2) Kanunnik W. van Caster: ‘Namen der Straten van Mechelen’ op blz. 74: ‘de Stassartstraat’.

3) Kanunnik W. van Caster: op. cit., blz. 26 ‘Begijnhof’; blz. 72 ‘Sinte-Cathelijnepoort.

[p. 19]

Alleszins wijst Meester Staes' beknopte schrift op een boekenschat, die voor den tijd eerbiedwaardig mag heeten. Zijn veder heeft helaas te gejaagd over het papier geloopen. Geen boekenliefhebber van heden die 't hem vergeeft: hoe graag hadden wij misschien niet die ‘pluesinge’ en ‘ramenant’ van oude boeken in onze kast op orde gesteld? Wis brengt de zeer zakelijke opgave van den heer Stadssecretaris nog grootere teleurstelling aan den belangstellende in oude banden, die zich ongetwijfeld in de bibliotheek van Heer Pieter Wytmans naar hartelust hadde kunnen vermeien.

Mechelen, October 1915.

Dr. Robert Foncke