Het Boek. Jaargang 4

[p. 315]

Een gedicht van Bilderdijk in de oorspronkelijke lezing.

Onze Amsterdamsche Universiteitsbibliotheek verkreeg onlangs twee bijeen behoorende Bilderdijk-manuscripten, die, naar het schijnt, tot dusver in particulier bezit verscholen waren. Ofschoon niet van het allergrootste belang - immers Bilderdijk-handschriften zijn volstrekt niet zeldzaam -, bleken ze toch bij kennisneming wel aardig te zijn, daar ze een reeds door den poeet zelven uitgegeven gedicht in oorspronkelijke lezing geven, met den begeleidenden brief aan den bekenden geneesheer C.H. a Roy, aan wien de dichtregelen gewijd zijn. Ik laat dus den tekst van den brief met het adres, en het gedicht zelf hier volgen.

WelEdele zeer geleerde Heer en Oude Vriend!

Daar ik het genoegen heb, van uit mijne geboortestad te vernemen dat UWelEd. Zeergel. op aanstaanden Woensdag, den 24ⁿ dezer, den kring van een halve eeuw sedert Uwe promotie voltrokken zult hebben, en dezen aanmerklijken dag met een vriendenfeest (als 't verdient en vereischt) staat te vieren, zoo kan ik niet nalaten U uit grond van mijn hart met dezen ongemeenen zegen te gratuleeren, en als innig deelnemer in Uwe vreugde mijn zielsgevoel daarbij uit te boezemen. Ontfang de slechts weinige Dichtregels die mij dit gevoel ingaf, als eenvoudig blijk mijner welmeenende en altijd warme vriendschap, en wees nog lang een zegen voor de Maatschappij gelijk ik U van nabij gekend en bevonden heb. Ik voeg den hartelijken groet mijner Egâ bij den mijnen, en teeken mij oprechtelijk
UWEd. Zeergel. DWdienaar en Vriend,
Leyden 22 Nov^r. 1824.
Bilderdijk.

WelEdele Zeer Geleerde Heer,
De Heer.... A - Roy,
Medicinae Doctor, etc.
Lid van het koninklijk Instuut (sic)
van Wetenschappen, Letteren, en Kunsten,
etc. etc.

te

Amsterdam.

[p. 316]

Den Zeer Geleerden Heere A = Roy, ter viering zijner nu vijftigjarige behaling der Doctorale waardigheid in de Geneeskunde.

 

Die half eene Eeuw als Engel uit den hoogen

 

De hoogste weldaân stortte op zijn natuurgenoot,

 

De traan der lijdende af mocht droogen,

 

En veege prooi aan prooi ontrukken aan den Dood;

 

Hoe blijd ziet dees te rug op de afgeloopen jaren!

 

Hoe zwelt zijn fiere borst bij die herinnering!

 

Hoe schittert Péans loof om zijn vergrijsde hairen

 

In 't midden van een dankbren kring!

 

A - ROY, gij telt ze niet die op hun kranke sponden,

 

In banden van den Dood gebonden,

 

Van Gade en jamm'rend kroost en Oudren reeds betreurd,

 

Maar door Uw hand de holle kaken

 

Van aller schepslen schrik ontscheurd,

 

Het blijde licht nog zien en 's levens zoetheên smaken

 

En met een zuivren gloed voor hun behouder blaken,

 

Als uit de nacht van 't graf ten hemel opgebeurd!

 

Ja, Grijzaart, 't zijn hun vreugdegalmen,

 

Hun zuchten, voor uw heil, voor uw behoud gestort,

 

Waar, dierbrer aan het hart dan duizend zegepalmen

 

Uw grijsheid door vereerd en God' geheiligd wordt.

 

Uw Jubelfeest is 't feest der menschheid: 't is ook 't mijne;

 

Ook ik, ik deel daar in met teder zielsgevoel,

 

En, zoo mij 't zwakke hoofd, zoo heel mijn lichaam kwijne,

 

Het huppelt in mijn borst, voor plicht noch vriendschap koel.

 

Mij ook behielt ge een kind, het leven van mijn leven,

 

Het dierbaar overschot van éénmaal talrijk kroost,

 

Van d' aangreep van den Dood door U mij weêrgegeven

 

Tot laatste Vaderlijke troost.

 

O! zorglijk, met een ziel, van tederheid doordrongen,

 

Ja, zorglijk als geen Arts maar teêrgevoelend vrind,

 

Schonkt Gij me 't aangebeden kind

 

Te rug, aan 't doodsgevaar ontwrongen;

 

En 't dartelde op den schoot der lieve Moeder niet,

 

Of speelde aan 's Vaders kniên, noch 't groeit tot Jonglings krachten,

 

Of beider Oudren ziel daar ze op heur lievling ziet,

 

Vernieuwt Uw weldaad zich met innig dankbetrachten,

 

Ja, dankt in 't weêr geschonken wicht

 

U al de blijdschap nog van 't dierbre levenslicht.

 

Ontfang dan in den ring van die Uw Feestdisch sieren

 

Machaön onzes tijds en roem der Artseny,

 

Dit kleene handvol, niet van groene Dichtlauwrieren

 

Uit d'echten Hof der Poezy,

 

Maar flets, verschrompeld loof, door 't baldrend weer getroffen,

 

Dat om mijn schedel stormt, en blad en vrucht vernielt,

 

Doch, wat zijn woede neêr mocht ploffen,

 

Geen boezems schudden kan, door God en de eer bezield!

 

Ontfang het, smaak de blijde vruchten

[p. 317]

 

Van vijftig jaar getrouwe en onafmatbre vlijt;

 

En, hebt ge Dood en Pijn voor U gewend te vluchten,

 

Steeds mogen ze Uwe Kunst, Uw oog, Uw aanblik duchten,

 

Tot ge, eenmaal levensmoê, den hemel welkom zijt!

 

 

 

Bilderdijk.

In de Oprakeling, in 1826 verschenen, is op blz. 153 dit gedicht afgedrukt, zonder den brief en de dateering en met een nieuw bovenschrift, luidende:

Op 't vijftigjaarig feest der Doctorale waardigheid
van Dr. Cornelius Henricus A - Roy.
Een arts is waardiger dan heel een aantal andren.
Homerus.

De dichter heeft dus de moeite genomen, nu de voornamen van den geadresseerde op te zoeken en neer te schrijven, en heeft den bekenden regel van Homerus als motto boven zijn vers gezet.

Ook zijn kleine wijzigingen in het gedicht aangebracht, vaak van weinig belang, als De traan van lijdende in plaats van De traan der lijdende, den kring van die uw Feestdisch sieren in pl. van den ring, haar lievling in pl. van heur lievling. Niet onaardig is des dichters gehaspel met het woord teeder: de zuivre gloed waarmee de geredde lijders voor hun behouder blaken, is een teedre gloed geworden, daarentegen is Bilderdijks teder zielsgevoel door een blakend zielsgevoel vervangen, en is de arts van een teergevoelend vrind een diepgevoelend vrind geworden.

Een minder gelukkige wijziging volgt een paar regels verder: ‘Schonkt gy me 't aangebeden kind te rug, aan 't doodsgevaar ontwrongen’ had Bilderdijk in 1824 geschreven; nu werd dat: ‘Schonkt gij me 't aangebeden kind te rug, als 't gapend graf ontwrongen.’

Zouden de dichtlievende lezers van 1826 bijzonder gevoelig geweest zijn voor een ‘gapend graf’?

C.P. Burger Jr.