Het Boek. Jaargang 4

[p. *18]

[Nummer 8]

V.A. Dela Montagne.

[p. 309]

Victor Alexis dela Montagne †
(8 October 1854-19 Augustus 1915).

In afwachting van het uitvoerige artikel over wijlen Dela Montagne, dat der redactie is toegezegd, mag in het eerste nummer van het Boek, dat na zijn verscheiden verschijnt, niet nagelaten worden eenige waardeerende woorden te wijden aan zijn nagedachtenis. Ik werd uitgenoodigd die te schrijven.

Ik heb Dela Montagne weinig gekend. Toen in het najaar van 1902 De Bom mij bezocht, vragende van mij bijdragen voor het Tijdschrift voor boek- en bibliotheekwezen, dat hij en eenige anderen van plan waren uit te geven, noemde hij mij als een zijner medewerkers Dela Montagne. Sedert is er natuurlijk met hem wel eenige relatie ontstaan en mocht ik hem en de andere redactie-leden aan mijn huistafel zien; het was niet voldoende om mij eenigszins een oordeel over den overledene te kunnen vormen. 't Was mij dan ook inderdaad een verrassing, toen in 1907 in de Nederlandsche bibliotheek van Simons een bundeltje zijner Gedichten door De Bom werd ingeleid, dat, ik houd er mij van verzekerd, hem de meerdere bekendheid heeft gegeven hier in Noord-Nederland, die zijn schaarsche dichterlijke publicaties, gedaan ten noorden der Maas, hem steeds hadden onthouden en het is dan ook als dichter dat dag- en weekbladen aan den overledene nu hulde hebben gebracht.

Daarin ligt echter niet zijn beteekenis voor het Boek, evenmin in zijn ambtelijken werkkring als hoofdambtenaar aan het Ministerie van Justitie te Brussel, waartoe hij dagelijks tusschen Antwerpen, zijn woonplaats en België's hoofstad heen en weer reisde. In December 1889 benoemd tot briefwisselend lid van de Koninklijke Vlaamsche Academie werd hij in Februari 1910 gewoon werkend lid en het is ook in die qualiteit dat hij veel gedaan heeft met zijn vriend Theofiel Coopman en dus indirect ook voor de vlaamsche belangen. Toch is zijn lidmaatschap van te korten duur geweest om veel vruchten te kunnen geven.

[p. 310]

Dela Montagne's beteekenis lag in zijn liefde voor het oude boek. Hij was bibliofiel van het goede, maar ook typische soort. Van huis uit had hij een aangeboren kijk op het boek, werkelijk niet vreemd, indien bedacht wordt, dat zijn vader Laurens Johannes een boekdrukkerij had in de Wijngaardstraat te Antwerpen, die, hoewel niet van buitengemeene beteekenis, in ieder geval haar invloed op Victor heeft gehad. Daar in het ouderlijk huis bleef hij als ongetrouwde wonen bij zijn ouders en toen in 1907 de vader in den ouderdom van 77 jaar overleed en hij achterbleef bij zijn oude moeder, waren voor den ongehuwden zoon veel goede dagen voorbij. ‘Het heeft me, schreef hij mij, dagen lang niet mogelijk geweest mijne gedachten geregeld op iets gevestigd te houden en nu ik tot de realiteiten van het leven wel heb moeten terug komen, sta ik voor zoovele beslommeringen dat het eind eraan verloren is’. Zijn levenszon scheen ondergegaan. Het voornemen, sedert lange jaren gekoesterd, als gepensioneerde te gaan wonen in een onzer kleine steden, werd opgegeven en het huisje - ik herinner me niet of het stond te Oudewater, Workum of Schoonhoven - dat hij met die bedoeling jaren lang bezeten had, werd verkocht. Het ouderlijk huis werd verlaten en met zijn precieusen boekenschat verhuisde hij naar Mechelen. Daar woonde hij als een eenzame, nog minder zorg dragende dan te voren voor zijn uiterlijk. Zijn boeken waren zijn al. Wat moet het hem door het harte gegaan zijn bij het vernemen der tijding dat een zijner preciosa, een uniek incunabel, vernietigd was door den brand der brusselsche tentoonstelling van 1910. Wat moet het hem gekost hebben zijn verzameling in den steek te laten, toen hij vluchtende voor oorlogsgeweld naar het Noorden kwam. In Den Haag was hij enkele maanden geleden en liet toen nog van zich hooren, meenende dat, gezien de staatkundige omstandigheden, de jonge Flaminganten in zijn land zich niet gedroegen zooals hij dat wel oirbaar meende. Sedert volgde hij zijn regeering naar Havre. Een medewerker der N. Rott. Crt. bezocht hem daar nog 3 Augustus j.1. ‘Hij zag er zoo deerniswekkend uit. Alle zorg scheen hem te ontbreken. Voor hem zelf scheen zijn uiterlijk niet meer te bestaan. De vuurroode gelaatskleur was geel, paars, groen geworden. Het oogwit verdwenen en in 't midden van groengeel beloopen oogen staarden zijn pupillen doelloos over den Oceaan. Dacht hij aan zijn moeder, die als balling had gezworven of aan zijn boekenschat te Mechelen, die onbeheerd en onverzorgd, daar lag te onderkomen en, treedt geen reddende hand op, een zekeren ondergang te gemoet gaat?’

[p. 311]

Meer voor het Zuiden dan voor het Noorden is deze kieskeurige boekenliefhebber iemand geweest, die stellig niet zonder doel geleefd heeft. Misschien toch meer voor de schoone letteren dan voor het Boek en de wetenschap. Het is mij moeielijk te beoordeelen. Maar dit weet ik wel, dat, in weerwil eener onmiskenbare achteloosheid, ook in het vlot behandelen der redactiezaken van het Tijdschrift, zijn nagedachtenis ook als redacteur in hooge waarde gehouden moet worden. Dela Montagne heeft in het Tijdschrift en in Het Boek veel minder gepubliceerd dan men had kunnen hopen van iemand met zulk een uitgebreide kennis omtrent het vlaamsche boek, oud en nieuw, des te meer is het hoogelijk te loven, dat hij materieel mede hielp het Tijdschrift te doen bestaan.

‘In Vlaanderen - en ver daar buiten, overal waar nu Vlamingen zijn, helaas! - zal 't bericht van zijn dood, in ballingschap, ver van zijn geboortegrond, dien hij zoo werkelijk lief had - zeker ontroeren hen die in hem den fijnzinnigen man erkenden, met zijn ridderlijk karakter en zijn, ondanks zekere slordigheid in zijn uiterlijke verschijning der latere jaren, echt aristocratisch wezen.’ 't Zijn de warm gevoelde woorden van De Bom in de N. Rott. Crt., die beter dan iemand anders weet wat Dela Montagne geweest is. En wil men hooren een ander, die hem ook goed gekend heeft. ‘Hij was iemand, een persoonlijkheid’, schrijft René de Clercq in de mosgroene Amsterdammer (28 Aug.)

Niet lang heeft hij Coopman overleefd, die in Juni van dit jaar overleed. Aan beider samenwerking dankt de literatuur de Nederlandsche dicht- en kunsthalle en de bloemlezing Onze dichters en het was dus natuurlijk dat bij diens verscheiden als van zelf Dela Montagne genoemd werd, ‘de bescheiden en fijne Victor dela Montagne, die zijne geheele aandacht wijdt aan de bibliografie der 16^e en 17^e eeuw en nog slechts voor intieme vrienden de schatten van zijne schuchtere dichtersziel opent.’ Zoo schreef de brusselsche correspondent der N. Rott. Crt. in het nummer van 13 Juni en ik geloof dat daarmede inderdaad de overledene uitnemend gekenschetst is als iemand, die met letterkundige neigingen toch krachtens aanleg en intuïtie zich rustiger, zich behagelijker gevoelde in de geestelijke atmosfeer van het verledene, veilig en wel in een hoekje met een boekje.

Dat 's werelds loop der dingen aan die illusie zulk een wreed einde heeft gemaakt voor hem, voor anderen.

J.W. Enschedé.