Het Boek. Jaargang 4

[p. 302]

Uit Noord- en Zuid-Nederlandsche bibliotheken.

De ontworpen bibliotheek der Nederlandsche Handels-Hoogeschool te Rotterdam.

Gedwongen door de noodzakelijkheid, veroorzaakt eenerzijds door een heuglijkgrooten toeloop van studenten, anderzijds door de onmogelijkheid om geschikt-bijeengelegen localiteiten voor de verschillende onderwijs-doeleinden te vinden, heeft de Raad van Beheer der Nederlandsche Handels-Hoogeschool besloten ondanks de hoogst ongunstige tijdsomstandigheden de stichting van een elgen gebouw voor zijne onderwijsinrichting door te zetten. Het benoodigde terrein - aan den Pieter de Hooghweg, hoek Westzeedijk - is aangekocht, het ontwerp voor het gebouw is vastgesteld, en met den bouw zelf zal dezer dagen een aanvang worden gemaakt. Er bestaat derhalve gegronde verwachting dat nog in het studiejaar 1915-1916 de nieuwe inrichting in gebruik zal kunnen worden genomen.

Een model-gebouw zal de nieuwe Handels-Hoogeschool niet worden. De eischen waaraan deze inrichting op den duur zal moeten voldoen, zijn nog niet met voldoende juistheid vast te stellen, ook niet aan de hand van voorbeelden uit het buitenland. Aan de vereischten van het heden en de meest nabije toekomst is zoo zorgvuldig mogelijk voldaan. Aan het oorspronkelijk denkbeeld van een voorloopig gebouw, waarin men ervaring zal moeten opdoen, is dan ook vastgehouden; dit geldt eveneens voor die gedeelten van het gebouw, die, naar ik onderstel, de belangstelling hebben van de lezers van dit tijdschrift.

Al is de bibliotheek der Nederlandsche Handels-Hoogeschool voor een ieder toegankelijk, zij bestaat in de eerste plaats ter wille van het onderwijs aan de Handels-Hoogeschool. Inrichting en inhoud der bibliotheek sluiten zich zoo nauw mogelijk bij het onderwijs aan en de gelegenheid, dat heel de Handels-Hoogeschool in één gebouw wordt ondergebracht, is dan ook benut, om aan deze gedachte uitdrukking te geven. Voor die studievakken, waarvoor de inhoud van de bibliotheek en van het economisch archief in de eerste plaats dienst zal moeten doen, zijn oefeningzalen geprojecteerd in de onmiddellijke nabijheid der bibliotheekruimten. Door de hiermede samengaande plaatsing der ruimten voor de meer tcehnische vakken, waar de boekbehoefte geringer is in den tegenovergestelden vleugel, wordt bovendien voor de bibliotheek-vleugel vermindering van brandgevaar bereikt.

De ruimte voor de bibliotheek c.a. laat zich het best als volgt omschrijven. Door den hoofdtoegang rechts af, wandelhal en gang door, komt men het eerst in het vertrek (8), bestemd voor uitleenbureau en catalogusruimte. Aan de eene zijde hiervan bevindt zich de kamer voor den bibliothecaris (7) die, in het midden gelegen, voor den bewoner alle gelegenheid biedt tot contrôle en toezicht. Aan de andere zijde is het boekenmagazijn (9) zoodat de hier geborgen boeken zonder veel tijdverlies uit het bureau bereikbaar zijn. Het magazijn, in beton uitgevoerd, heeft de afmetingen van 10 × 10 Meter in oppervlak, over 4 verdiepingen van 2½ Meter hoog. Deze afmetingen zijn zeer bescheiden en kunnen dit zijn, ten eerste omdat heel het gebouw een voorloopig karakter draagt, ten tweede omdat de leeszaal groote bergruimte bevat en ook in de hierna te noemen oefeningzalen boeken worden geplaatst en ten slotte omdat een ruimer toegemeten magazijn (10) naast de boekenbergplaats nog reserve-ruimte biedt. De leeszaal (6), die ik U reeds noemde, is toegankelijk uit het uitleenbureau. Zij meet 12 bij 13 Meter, en wordt over twee verdiepingen doorgetrokken. Bovenlicht, benevens zijramen, maakt het mogelijk een tweetal galerijen aan te brengen en toch voldoende licht te behouden voor 40 à 50 bezoekers, gedeeltelijk aan groote middentafels, gedeeltelijk aan zijtafels voor de ramen. Van uit de leeszaal is er toegang tot een studiezaal (5), die 10 × 10 Meter van oppervlak, op enkele hoogte (5 M.) wordt opgetrokken, aan twee zijden licht ontvangt en plaats zal bieden voor 25 tot 30 personen. De studiezaal onderscheidt zich weinig van de leeszaal; gedacht is aan uiterste zorg voor rust en stilte voor werkzaamheden van langen duur. In de studiezaal is een ‘gesloten’

[p. 303]

1.	Pedel.
2.	Wachtkamer.
3.	Rector Magnificus.
4.	Docenten.

Bibliotheek.
5.	Studiezaal.
6.	Leeszaal.
7.	Bibliothecaris.
8.	Uiteenbureau catalogus.
9.	Boekenbewaarplaats.
10.	Economisch archief.
11.	Studiekamertje archief.
12.	Pakkamer.

Verdere vertrekken.
13.	Administratie.
14, 15, 17.	Toiletten.
16.	Kelder.
18-23.	Laboratoria enz.
24-26.	Collegezalen.
27.	Woning huisbewaarder.
28.	Restauratiezaal.
29.	Rijwielen.
30.	Portier.

[p. 304]

31, 32.	Collegezalen.
33, 34.	Rechtswetenschap: Oefeningzaal en Hoogleeraar.
35, 36.	Economie: dito.
37.	Aardrijkskunde.
38-40.	Economische gesch. en aardrijkskunde.
41, 42.	Toiletten.
43, 44.	Collegezalen.
45-50.	Verzekeringswetensch., Bedrijfsleer en Rekeningwetensch.
51.	Collegezaal.
52.	Senaats- en examenkamer.
53.	Woning huisbewaarder.
54.	Fotografie- en teekenkamer.
55.	Fotografie- en teekenkamer.
56.	Curatoren en Raad v. beheer.

[p. 305]

deur ontworpen naar de docentenkamer (4).

Aan het reeds besproken boekenmagazijn, grenst het magazijn voor het economisch archief (10) dat 8 bij 10 Meter groot is en evenals het boekenmagazijn 4 verdiepingen telt. Voor het beoogde doel is deze bergplaats zeer ruim genomen. Het economisch archief bevat het kleinere studiemateriaal, reeksen verslagen van ondernemingen, van Kamers van koophandel en verdere organisaties op economisch gebied, verder formulieren en documenten in den handel gebruikelijk, marktberichten, adresboeken enz., kortom het bronnenmateriaal voor de kennis van den tegenwoordigen toestand van handel en bedrijf en zijne ontwikkeling. Het hier bijeengebrachte onderscheidt zich van het in de bibliotheek geborgene door kleiner omvang, grooter aantal, en extra-eischen aan administratie. De hier waarschijnlijk overbodige ruimte kan als reserve-bergplaats voor boeken worden gebruikt. Naast dit magazijn bevindt zich een vertrek (11) dat tegelijk bestemd is voor den assistent belast met de dagelijksche zorg voor deze verzameling en als werkvertrek voor wie dossiers uit deze verzameling wil raadplegen. Deze dossiers met kleinere stukken en losse papieren behoeven zoodoende in den regel niet den weg door het uitleen-bureau te volgen maar kunnen direct zonder veel vervoer, zoo noodig onder toezicht, geraadpleegd worden. Naast dit vertrek bevindt zich een pakkamer (12). Verdere onontbeerlijke ruimten als garderobe, toiletten, fietsenbergplaats heeft de bibliotheek in gemeenschap met het geheele gebouw en kunnen hier verwaarloosd worden. Tot inlichting van wie geen garderobe-vertrek kan vinden, diene dat de garderobe langs de wanden van de wandelhal is gedacht. Het bestaan van een restauratiezaal in het gebouw geeft het bibliotheekpersoneel gelegenheid het luidspreken-verbod in positieven vorm te kleeden.

Ik sprak U van zooveel mogelijke aansluiting van de bibliotheek en het economisch archief aan het onderwijs en van oefeningzalen; de verdeeling der bovenverdieping licht U nader in, wie bestemd zijn de directe buren van de bibliotheekvertrekken te worden. De bedoelde oefeningzalen zijn aangeduid met de nummers 33, 35 en 38. Het nieuw-opgedoken probleem der seminariebibliotheken vindt hier door de samenwoning van onderwijs en bibliotheek een eenvoudige oplossing. In deze oefeningzalen worden de eerst noodige handboeken geplaatst voor de in die zalen beoefende takken van wetenschap: rechtswetenschap, economie, economische geschiedenis en aardrijkskunde. De directe nabijheid der bibliotheek en de gelegenheid deze handboeken voor bepaalde uren vooraf zonder veel transportbezwaren tijdelijk aan te vullen, maken het overbodig dat deze handbibliotheken een grooten omvang en zelfstandigheid krijgen. Ten slotte zijn nog ‘gesloten’deuren geprojecteerd naar de leeszaal en het archiefmagazijn om in dringend geval tijdens een oefening zonder groote omwegen door het gebouw een greep te doen naar een onontbeerlijk werk. De in deze zalen voortdurend of tijdelijk geplaatste werken vormen derhalve geen afzonderlijke bibliotheken en worden in het minst niet aan de algemeene bibliotheek-administratie onttrokken. De eigenlijke bibliotheek wordt dus niet uiteengerukt. De boeken in de oefeningzalen geplaatst, worden op dezelfde wijze behandeld als die in de meeste bibliotheken in lees- of studiezaal staan. Veelal zullen voor uitleening dubbelexemplaren moeten worden aangeschaft, maar hiermede mag dan ook voor deze bibliotheek het vaak moeilijke probleem der ‘seminariebibliotheken’ opgelost worden genoemd.

Meer zelfstandig is zaal 37 bedoeld, waar ten behoeve van het onderwijs in de economische aardrijkskunde een verzameling zal worden aangelegd vooral op het gebied van verkeerswezen en geologie.

Hiermede meen ik aan de lezers van ‘Het Boek’ te hebben geboden wat ik mij voorstelde: een plattegrond van de ontworpen bibliotheek der Nederlandsche Handels-Hoogeschool met eenige toelichting.

T.P. Sevensma.

Rotterdam, Juni 1915.

Middelburg. - Provinciale bibliotheek van Zeeland. - Verslag van den Bibliothecaris over 1913.

Het verslag heeft ditmaal geen uitvoerige beschouwingen (zie het verslag over 1912 in jaarg. III 44), maar wel statistische opgaven,

[p. 306]

waaraan wij ontleenen: vermeerdering 2733 nummers tegenover 3562 in 't vorige jaar; daarvan 1190 door bruikleen van het Zeeuwsch Genootschap, 970 door schenking en 593 door aankoop. Hierbij zijn alle afleveringen enz. afzonderlijk geteld; telt men werken en tijdschriftjaargangen, dan wordt het: bruikleen 399, schenking 952, aankoop 339, totaal 1750. Bezoeken 3686 door 586 personen, waarvan 378 uit Middelburg, tegen 383 in 1912. Uitgeleende boeken 6942, in de bibliotheek geraadpleegde 4805, van elders (vooral van de Koninklijke en de Univ.-bibliotheken) ontvangen 385, naar elders verzonden 362. Bladz. 5-46 bevatten lijsten van schenkers en van de door schenking en koop aangewonnen boeken. Het belangrijkst is zeker de opgaaf van de aangekochte tijdschriften en vervolgwerken op blz. 26-36.

Wageningen. - Rijks hoogere land-, tuinen boschbouwschool. - Van de bibliotheek verscheen (1914) een Derde Vervolg Catalogus, van 226 bladzijden. De tweede is blijkens den Bibliotheekgids (blz. 77) van 1909. In een voorwoord deelt de Bibliothecaris A.A.v. Pelt Lechner mee, wat in het systeem gewijzigd is. Van de drie hoofdafdeelingen is - zeer natuurlijk - de eerste, Landbouwkunde, het meest aangegroeid (blz. 1-109), maar de aanwinsten over Wiskunde en Natuurwetenschappen vullen ook vele bladen (110-175); in de 3^e afd. Diversen neemt de Aardrijkskunde enz. de ruimste plaats in. Tijdschriften vindt men deels in de Landbouwafdeeling: Verslagen enz. blz. 8-14, land- en tuinbouw-tijdschriften, blz. 17, 18; deels aan het einde (diversen) blz. 197, 198. Daarna volgt een alfabetisch register blz. 199-226 (56 kolommen).

Leeuwarden. - Openbare leeszaal. - Het jaar 1913 is volgens het Jaarverslag een jaar geweest van reorganisatie. De omwerking der bibliotheek en de verandering in de indeeling der rubrieken naar het Cuttersysteem brachten de inrichting der bibliotheek weer in overeenstemming met de eischen welke men tegenwoordig meent daaraan te mogen stellen. De omnummering en het gebruikmaken van een lichtere kleur kaftpapier, alsmede de duidelijke onderscheiding der rubrieken door verschillende kleuren gaven aan de kasten een frisscher aanzien, terwijl de boeknummers ook beter tot hun recht komen.

De derde druk van den catalogus kwam in den aanvang van het jaar gereed. Wij deelden daarover vroeger (jaarg. II 236) reeds het een en ander mede. Van eene indeeling der rubrieken naar een bepaald systeem bleek ons destijds niets; het zal dus later bij den 4^en druk moeten blijken welken invloed die nieuwe indeeling heeft. Hopen we dat eene accurate en consequentere titelredactie er mede zal samengaan.

De administratie van de uitleening - zoo vervolgt het verslag - werd gewijzigd, zoodat nu steeds een volledig overzicht van de zich in de kasten bevindende boeken kan worden gegeven. De invoering van een tweelezers kaartenstelsel werd voorbereid. Aan deze mededeeling sluiten woorden van dank aan jegens den bibliothecaris, en zijn assistent Corée, die na 5½ jaar de leeszaal verliet voor eene betrekking aan 't Rijksarchief. Andere veranderingen in personeel en bestuur gaan we voorbij.

Er traden in 1913 301 nieuwe leden toe, 174 bedankten; einde December waren er 1840 leden. Het aantal boeken nam sterk toe, vooral door aankoop. De afd. Leeuwarden van den Bond van Ned. Onderwijzers stond haar bibliotheek van den bonds-cursus voor de hoofdacte in eigendom af, waardoor de rubrieken methodiek voor het onderwijs en Letterkunde belangrijke uitbreiding kregen, terwijl de leeszaal tevens in het bezit kwam van een tweetal groote globes. De Kamer van Koophandel en Fabrieken besloot boekwerken, waarvan de kennisneming ook voor personen buiten de Kamer van belang kon zijn, in bruikleen af te staan. Voorts werden schenkingen Duitsche lectuur en wiskunde vermeld. Bij de aanschaffing werd vooral op aanvulling van wetenschappelijke rubrieken als philosophie, sterrenkunde en electrotechniek gelet. Voor deze laatste is de aanvraag steeds grooter dan de voorraad.

Bij al dezen vooruitgang is de financieele toestand niet veel verbeterd, hoewel de gemeente Leeuwarden haar subsidie met ƒ 200. - verhoogde, en de P.W. Janssens Friesche stichting ƒ 300. - schonk tot dekking van het tekort.

[p. 307]

Als bijlagen volgen eenige tabellen: toetreding en bedanken van leden naar de contributie - die ieder zelf vaststelt - en naar de woonplaats; uitleening - nu geklommen tot het cijfer 33474 -; de lezers gerangschikt naar woonplaatsen - ruim 1300 te Leeuwarden en Huizum, ruim 300 verder in Friesland -, en naar beroepen - het hoogste cijfer 240 is dat der onderwijzers; uitleening naar de rubrieken - Nederl. Romans 70%; overzicht der aanwinsten; en exploitatierekening, met eindcijfer ƒ 4374.73.