Het Boek. Jaargang 3

Uit Noord- en Zuid-Nederlandsche bibliotheken.

Antwerpen. - Stadsbibliotheek. - De Bibliotheek is den 15 October door een bom getroffen. De N.R. Cour. gaf daarvan (18 Oct. av.) deze beschrijving: ‘Te 1 uur 25 Donderdags... gebeurde het: op een drietal meters van ons, op 't gebouw waar mij de zorg van toevertrouwd is, de stadsbibliotheek op het Conscience-plein, viel de bom. Brand! riep iemand buiten.... Wij buiten op een sukkeldrafje. Wij keken, keken, het zolderraam boven de Jezuieten-poort was getroffen: een steen van zoo wat 80 kilo naast vele andere steenen, lag op den grond, en er stroomde een vloed water langs henen den gevel, en overal lag het vol gruis en steenen. Wij waren geen tien meter verder

[p. 444]

of een tweede slag werd gehoord. En waarlijk, het tweede huis van de Wijnstraat had een gapende wonde. Een derde bom viel in het Lievevrouwestraatje, die niet ontplofte, anders waren we definitief opgeruimd geweest.’

Het nummer van 4 Nov. geeft de volgende mededeeling over de statistiek van het bibliotheekbezoek, met het oog op den oorlogstoestand.

De fluctuaties Augustus - September - October, met het climax September, zijn teekenend genoeg. Augustus, begin van den oorlog, weinig lezers, althans minder dan in 1913. In September, maand van vacantie van menschen zonder betrekking, van militairen die opzoekingen te doen hebben, van staatsambtenaren met de regeering te Antwerpen naar Antwerpen gekomen, van studenten en scholieren die verstrooiing zoeken. Eindelijk de Octobermaand: beschieting, inneming door de Duitschers en bezetting, vlucht van het meerendeel der bevolking.

Wat lezen de menschen te Antwerpen in oorlogstijd? Het was aardig dit eens na te gaan. Ziehier wat de speciale statistiek ons leert over de drie genoemde maanden:

Meest gelezen Nederlandsche literaire schrijvers: Augustus: Buysse, Streuvels, van Eeden. September: Concience, Buysse, Streuvels, Baekelmans, Sabbe, De Lattin, Querido, Loveling, van Eeden, Couperus, Multatuli. October: Streuvels, Buysse, Querido, Sabbe.

Meest gelezen Fransche schrijvers: Augustus: Bourget, Maeterlinck, de Maupassant, Daudet, Zola, Dumas fils, Loti.

September: Bourget (69 maal), Daudet, Maeterlinck, Hugo, Loti, Zola, Dumas, France, Verhaeren, Lemonnier, Taine, de Maupassant. October: Daudet, Zola, Dumas, Goncourt, Hugo.

Meest gelezen tijdschriften. Nederlandsche: Augustus; Gids. September: Groot Nederland en Panorama. October: Panorama, Gids. Fransche: Augustus: L'Art décoratif, Revue des deux mondes. September: Revue des deux mondes. L'Illustration. L'art décoratif. October: L'Illustration. Engelsche: Augustus: Illustrated London News. September: The Studio. October: Illustrated London News.

De statistiek over de Duitsche werken die geraadpleegd of uitgeleend werden geeft zoo geringe cijfers, dat ze niet vermeldenswaard zijn. De meesten waren - woordenboeken.

Mechelen. - Archief. - Hierover schrijft Dr. Robert Foncke ons: ‘Het archief te Mechelen had het, na 5 bombardementen, goed uitgehouden en slechts zijn rank, grootste toorntje ingeboet, schoon vlak vóór het gebouw een kleergocdwinkel totaal ten gronde was geslagen. Het schijnt dat het thans niet erger meer gehavend werd.’ Enkele geïllustreerde bladen gaven afbeeldingen van het beschadigde gebouw, die men kan vergelijken met de vroeger in het Tijdschr. v.b. en bibl. gegeven (jaarg. I p. 266). Het fraaie oude schepenhuis bergt zoowel de bibliotheek als het archief. Over het laatste verslag gaven wij kort geleden eene mededeeling (blz. 316); sedert was het archief nog weer door een brand geteisterd op Zaterdag 5 Juli 11.

Bibliotheekbegrootingen. - Niet alleen voor de Zuid-Nederlandsche bibliotheken is 1914 een rampjaar. Ook de Noord-Nederlandsche moeten zeer gevoelig lijden, en wel in haar geldmiddelen. Op de Staatsbegrooting worden bepaaldelijk op bibliotheekuitgaven duizenden gekort, voor de Koninklijke Bibliotheek alleen bedraagt de vermindering ƒ 13000.-. De stad Amsterdam blijft niet achter, en heeft op de Universiteitsbibliotheek ƒ 5000. - gekort, en de uitgetrokken posten voor zoogenaamde seminaarbibliotheken geheel geschrapt.

Is dit goed gezien? Men meent klaarblijkelijk dat de stoffelijke behoeften van den mensch in de eerste plaats voorziening eischen, en dat de verstandsbehoeften wachten kunnen. Is dit zoo? Het lichaam kan niet lang vasten, dat is waar. Maar zou voor den geest een voortgezette vastkuur goed zijn? Men denkt zeker dat voor de resteerende bedragen, toch heel wat boeken kunnen gekocht worden, maar dan vergeet men, dat de tijdschriften en vervolgwerken doorloopen, dat die toch reeds het grootste deel van het budget verslinden, en dus na die besnoeiing slechts zeer weinig voor boekenkoop overlaten.

[p. 445]

Het is dringend te hopen, dat men bij verdere maatregelen de bibliotheek-uitgaven niet in de rubriek der onnoodige maar der noodige uitgaven zal brengen.

Amsterdam. - Boekerij van Ons Huis, Rozenstr. 12-16.

Van deze rijke boekenverzameling verscheen een catalogus, die ten zeerste de aandacht verdient. Op 316 bladzijden wordt daar eene boekerij van zeker vier- à vijfduizend titels beschreven op eene wijze die zich van veel dergelijke catalogussen gunstig onderscheidt. Aan den eenen kant niet wat men te dikwijls ziet, slordige, onvolledige en foutieve titels, maar alles zorgvuldig en precies. Aan den anderen kant geen vertoon van geleerdheid, maar een eenvoudig overzichtelijk systeem van indeeling, door duidelijke en korte opschriften aangegeven. Maar behalve dat wordt hier bijna van elken schrijver, van ieder boek iets meer gezegd. De bewerker die zoo bescheiden is zelfs zijn naam niet te noemen, is door en door te huis in de geheele verzameling, kent niet alleen de titels, maar ook den inhoud en de beteekenis van al de boeken, en geeft deze kennis zonder eenigen ophef ten beste aan ieder die er van profiteeren wil. Het boekje is een voortreffelijke gids voor hetgeen in den tegenwoordigen tijd de gewone lectuur van den Nederlander uitmaakt. Uitgesloten zijn de boeken in vreemde talen, waarvan een afzonderlijk lijstje bestaat. Dit maakt hetgeen bier gegeven wordt zeker tot een beter afgerond geheel dan we anders zouden hebben, en maakt het werk bij uitstek bruikbaar voor die meerderheid van lezers die zich tot Nederlandsche boeken beperken.

Voorin het boek vindt men volledige en duidelijke mededeelingen over het gebruik van de boekerij, achterin een alphabetisch register van schrijvers, boeken en onderwerpen.

's Gravenhage. - Koninklijke Bibliotheek. Aan het Verslag over 1913 ontleenen wij het volgende:

§ 1. Toestand van het gebouw. Nog steeds blijft het gebouw in onvoltooiden toestand. Terwijl er vast op gerekend was om de werkzaamheden aan het Museum reeds dit jaar te doen beginnen, bleek dit toch onmogelijk, omdat het geheele jaar door de vestibule en trap voor reparatie in beslag zijn genomen, waardoor in dit jaar van festiviteiten en vreemdelingenbezoek het schoonste gedeelte van de Bibliotheek moest afgesloten blijven. Ook het volgend jaar loopen wij gevaar nog in dezelfde omstandigheden te verkeeren, daar de restauratie van de oude kunstzaal die tot een kleine gehoorzaal zal worden ingericht, zoo omvattend blijkt te zullen worden dat de belendende vertrekken nog niet in gebruik kunnen worden gesteld. Is deze restauratie echter afgeloopen, dan blijft er nog maar één vertrek voor herstel over dat eenigszins afgescheiden ligt, en zoo zal, hopen wij, in 1916 de Bibliotheek in haar nieuw gewaad verrijzen. Hoewel hier van langen duur sprake is, toch moet het dankbaar erkend worden met welke zorg de vernieuwing van het gebouw onder handen is genomen. Zag men voorheen in de vestibule alleen de kale kalkmuren, omdat de pilasters die den toegang vroeger versierden, waren gesloopt, de nissen waren gevuld en de profileering was weggenomen, thans is het smaak- en levensvolle geheel van vroeger hersteld, dat, binnen de hooge glazen deuren besloten, met de schoone museumkamer één aantrekkelijk beeld vormt. Een trapleuning, sierlijk van gesmeed ijzer naar het model der eeuw van Lodewijk XIV gevormd, sluit thans als een kader de marmeren trap af.

§ 4. Personeel. 26 Maart 1913 kwam het Koninklijk Besluit tot stand dat vaststelling inhield der bepalingen van de wijze van benoeming en bezoldiging der ambtenaren en beambten aan de Koninklijke Bibliotheek verbonden.

Terzelfder tijd ongeveer (10 Maart) werden de Heeren G.J. Bekink en J.H. D. Kautzmann respectievelijk tot Administrateur en Wetenschappelijk Assistent I^e klasse benoemd; als tijdelijk ambtenaar (assistent) trad met 1 April J. van Tol in dienst; met ingang van 16 Mei werd Mr. H.C. Gallais tot Wetenschappelijk Assistent 1^e klasse benoemd en met ingang van 1 Juli eveneens tot Wetenschappelijk Assistent 1^e klasse Dr. A.W. Bijvanck, - deze laatste met opdracht om zijn zorg te wijden aan het Museum.

Begin October werd de Bibliotheek ver-

[p. 446]

laten door Onder-Bibliothecaris Dr. N. van Wijk, die na zijn eervol ontslag ontvangen te hebben, de eervolle benoeming als Hoogleeraar in de Slavische talen aannam aan de Rijks-Universiteit te Leiden. Van 1 Februari 1907 aan de Koninklijke Bibliotheek werkzaam in de betrekking van Conservator der handschriften, heeft hij zich gedurende dezen tijd verdienstelijk gemaakt niet alleen door de leiding van de afdeeling der Bibliotheek, die hem was toevertrouwd, maar ook door de diepgaande studie der rijke verzameling van liturgische boeken en stichtelijke geschriften die zich in het verloop der laatste jaren vooral in onze bibliotheek heeft gevormd. Het gemis van zijn degelijke, veelomvattende kennis en van zijn innemende persoonlijkheid laat een leegte aan de Bibliotheek achter.

§ 6. Afzonderlijke afdeelingen. De firma J.B. Wolters te Groningen en de heer E.E. Eckstein alhier gingen voort met hun jaarlijkschegeschenken en de gep. Luit.-Kolonel der rijdende art. te Arnhem de heer N. van Es gaf aan de Kon. Bibl. een exemplaar van zijn belangrijk prachtwerk over de ‘Valkerij in Europa’ en ‘De hippische sport en het korps rijdende artillerie’. Voorts werd een kleine verzameling geschriften van en over Halbertsma geschonken door Mej. C.M. Eekhoff uit naam van wijlen haar broeder J.T. Eekhoff, oud-boekhandelaar te Leeuwarden.

Daar wederom een groote vermeerdering van het bezoek plaats vond en daarmede correspondeerend het totaal der gebruikte boekwerken aanzienlijk steeg, kon alleen buitengewone ijver van Administratie en Bureau aan de gestelde eischen voldoen. Deze heeft echter thans zijn hoogtepunt bereikt of liever reeds overschreden, zoodat versterking van den dienst in dit opzicht tot de meest dringende noodzakelijkheid behoort.

Aan verschillende aanvragen van het publiek kon niet worden voldaan door uitputting van het krediet, maar ook moesten enkele takken van dienst zooals het zoo hoog noodige drukken van catalogussen, aanschaffen van tijdschriften voor de Afdeeling Documentatie, inbinden van boeken en couranten achterwege blijven, ondanks de uiterst betrachte zuinigheid en de aanknooping van betrekkingen met de uitgevers direct in den vreemde en met tweedehands boekhandelaren.

Voor de afdeeling der handschriften werden enkele kostbare werken en eenige belangrijke handschriften aangeschaft die echter niet alle in dit verslag zijn opgenomen ten gevolge van het vertrek van den Conservator en de bijzondere zorg die aan de beschrijving moet worden gewijd. Vermeld worden ‘eenige historische en litterarische handschriften en brieven, waarvan een groot deel in het buitenland werd opgekocht’. Ook de collectie van alba amicorum telt een niet onbelangrijke aanwinst.

Over de afdeeling voor Documentatie zal het volgende verslag meer vermelden. ‘Reeds thans echter werden de verschillende catalogussen, waarvan in het voorgaand verslag is melding gemaakt, als dubbelen in het uitleenbureau opgesteld en aan het publiek ten gebruike gegeven.

De opstelling van de kostbare handschriften, documenten en boekbanden in het Museum kon nog niet plaats grijpen. De met 1 Juli nieuw benoemde ambtenaar wijdde zich aan de beschrijving van de aanzienlijke verzameling van kostbare banden. Ook werd aan hem de voortzetting toevertrouwd van den catalogus der afdeeling Kunst. Sinds October verving hij den onderbibliothecaris Dr. N. van Wijk als Conservator der handschriften.

Het totaal der gevraagde boekwerken steeg tot 293000, uitgeleend werden meer dan 43000 boeken. Aan de Kon. Bibl. te Berlijn zijn deze cijfers resp. 630000 en 56000.

Het verkeer met verschillende geleerde instellingen in ons land is in drie jaren tijds bijna verdubbeld.

Achter het verslag volgt een lijst van schenkers (12 bladzijden), een catalogus van aanwinsten (Handschriften 21 bladz., boeken 412 bladz.), en een statistiek, waarvan de totaalcijfers reeds zijn meegedeeld. Van de cijfers over bepaalde vakken zijn het hoogst die voor geschiedenis, land- en volkenkunde (69958) en taal- en letterkunde (66777).