Het Boek. Jaargang 3

Boekbesprekingen.

Bennata Otten. Bibliothekstechnischer Ratgeber für Volksbibliotheken, Lesehallen und verwandte Büchereien mit Bibliographie der Fachliteratur von 1900-1912. Leipzig, O. Harrassowitz, 132 S. 8vo. 2 Mk.40 (3. Ergänzungsheft d. Blätter für Volksbibliotheken und Lesehallen).

Eene handleiding voor de praktijk in kleinere bibliotheken bestond tot dusver in de Duitsche taal niet; de beambten aan onze openbare leeszalen zullen dus voornamelijk de Engelsche vakliteratuur gebruikt hebben. Velen van hen zullen ook gaarne met de Duitsche ervaringen op dit gebied kennis maken en in deze beknopte beschrijving van de technische inrichtingsmiddelen, zooals de schrijfster die alle zelf beproefd heeft, veel van hun gading vinden.

Achtereenvolgens worden behan-

[p. 73]

deld ‘Die Bearbeitung der Bücher’ (Kataloge, Katalogkarten, etc.) ‘Die Einrichtung des Magazins’, ‘Die Ausleihe’, ‘Der Lesesaal’, ‘Der Bibliothekseinband’. Elk hoofdstuk wordt gevolgd door een uitvoerige literatuuropgave. Bovendien verzamelde de schrijfster de geheele literatuur van wat in Duitschland van 1900-1912 in boekvorm en in 23 Duitsche tijdschriften geschreven is over Volksbibliotheken und Lesehallen, Kinderlesehallen, Schul- und Jugendbibliotheken, Ländliche Volksbibliotheken, Wanderbibliotheken, Musikbibliotheken, Blindenbibliotheken, Arbeiterbibliotheken, enz. Deze bibliografie beslaat 52 blz. en is voor allen, die eene studie der niet-wetenschappelijke bibliotheken maken, onmisbaar.

Bogeng, G.A.E. Der Bucheinband. Ein Handbuck für Buchbinder und Büchersammler. Halle, W. Knapp. VIII 382 S. 8^o. 11 Mk. 60.

De schrijver heeft met dit werk bedoeld een historisch-technisch overzicht te geven over de wording en ontwikkeling van den boekband. Het ‘Boek’ heeft hij behandeld van oervorm tot het hedendaagsche, echter alleen in zooverre als het noodig was om den overgang tot den band voor te bereiden.

Daar dit werk bestemming heeft als handleiding of vraagbaak voor den boekliefhebber en binder te dienen, heeft de schrijver niet ten onrechte gemeend het zóó te moeten inrichten, dat eventueele vraagpunten die men zou willen naslaan gemakkelijk te vinden moeten zijn. Hij heeft daartoe een systeem ontwikkeld dat werkelijk aan die gedachte beantwoordt. Het werk is verdeeld in 6 rubrieken, met de navolgende titels: Inleiding, - Gebruiksvorm van den boekband, - Boekband-materialen. - Bandversiering, - Geschiedkundige kunstontwikkeling van den boekband - en ten slotte: Boekliefhebber en binder.

Elk der bovengenoemde rubrieken wordt gesplitst in onderdeden met aangegeven titels en deze zijn van nummers voorzien. Wie nu iets wenscht na te slaan omtrent perkament, zoekt in ‘boekbandmateriaal’ en vindt hierover iets in afdeeling 69. Over ‘Italiaansche bindkunst’ raadplege men de rubriek ‘Ontwikkeling van de boekbandkunst’ en vindt het noodige in afdeeling 150.

Deze splitsing van door omvangtitels aangegeven rubrieken in genummerde, met speciale titels genoemde onderdeden, voorkomt een taai doorworstelen van een 340 pag. dik boek, en geeft het waarde voor een boekliefhebber, die het nu en dan omtrent een of ander, den boekband betreffende, wil naslaan.

Hoewel 't ver zou voeren elk der onderdeden aan een speciale bespreking te onderwerpen, wil ik toch enkele woorden omtrent den inhoud zeggen.

In de inleiding wordt in algemeen overzicht, het boek en de boekband beschreven, vanaf den oertijd tot het hedendaagsche: de ontwikkeling van het ‘iets’, dat zijn moest om gebeurtenissen en gedachten te vereeuwigen, tot ‘boek’ van heden, benevens het zoeken om dat ‘iets’, later ‘boek’, te kunnen bewaren en voor beschadiging te behoeden, de ontwikkeling tot ‘band’.

Verder worden in het boek beschreven de materialen, waarvan van de vroegste tijden tot heden boekbanden zijn saamgesteld, met uitweiding omtrent meerdere of mindere waarde en vergelijking dezer stoffen; de tijdperken, overgangen, kunstuitingen, het doeltreffende en opvattingen van en over den boekband; de band als prachtstuk, boekbeschermer, voor liefhebbers en als handelsartikel. De onderwerpen zijn met kennis van het vak,

[p. 74]

maar vooral ook met het innige gevoel van den boek- en bandliefhebber, geschreven. Ik heb hier niet gezegd: ‘praktische kennis’, want de beschrijving is zóó, dat ik niet den beoefenaar er uit herken. Het is zoo ‘bovenop’, dat ik veronderstel, dat de schrijver niets practisch in het vak kan daarstellen. Het is alsof een man van de praktijk hem uitleg gaf, in de technische dingen, en hij zulks in bewoording bracht. Juist om deze reden wil ik het den boekliefhebbers aanbevelen, omdat een te technische bewoording onduidelijkheid zou bevorderen.

J.C.M. Mensing.

Muller, Arnold. Nouveau manuel de typographie. Paris. Imprimerie des Beaux-arts. (1913). 8vo.

Dit vrij uitvoerige handboek over de boekdrukkerij-techniek is er een zooals er meerdere zijn, noch bijzonder goed, noch bijzonder slecht. De simpele mededeeling dat het bestaat is feitelijk voldoende als aankondiging. Ik wijs niettemin op een paar dingen. Op blz. 13 wordt weer eens verkondigd dat het elseviertype ontworpen zou zijn door - nieuwe dwaasheid - den hollandschen drukker Elsevier. En dan, het boek als zoodanig geeft een slecht voorbeeld, want er is nergens een jaar van uitgifte te vinden noch op een titel noch onder een voorwoord; daarom vermeld ik hier, dat het was opgenomen in de boekenlijst, voorkomende in de Bibliographie de la France van 28 November 1913. Als eenheid rekent hij met den typografischen punt van M. 0.0003759 (P. 1 en 13). De technische beteekenis van deze publicatie voor ons land is daardoor gering.

J.W.E.

Almanak van de Vakschool voor de typografie te Utrecht. -

De redenen, waarom ik den vorigen jaargang niet meende te mogen bespreken (zie de afl. van April 1913, p. 145) gelden ook nu. Ik wil er alleen dit van zeggen, dat een opstel over mijn familie Enschedé, geschreven door een mij onbekenden Th. E. R(ijnders), wel een beetje bezijden de waarheid is, en dat ik er mij slechts matig mede kan vereenigen, dat letter en indeeling, kortom het geheele uiterlijk, niet noemenswaardig afwijkt van den vorigen jaargang; immers dat alleen het perkamentpapieren omslag anders bedrukt is, hoe goed en loffelijk op zich zelf, is niet voldoende om het woordje sleur buiten gedachte te houden. Aan een school, die jonge, frissche krachten aan de practijk moet afleveren, mag geen sleur zijn, dunkt me. Rust roest.

J.W.E.

Deutscher Bibliophilen-Kalender für das Jahr 1914. 2. Jahrgang. Herausgeg. von Hans Feigl. Wien. M. Perles. 176 S. 8^o. 3 M.

Evenals de eerste jaargang (zie ‘Het Boek 11’, blz. 231), richt zich dit jaarboekje tot de bibliophilen in den zin van vrienden van het moderne boek, niet tot de verzamelaars van rariora en curiosa. In overeenstemming daarmede is dan ook de door den uitgever bewerkte ‘Bücherliste für Bibliophilen’ welke meer is eene lijst van de voornaamste werken der wereldletterkunde in goed uitgevoerde uitgaven. Om deze lijst niet te onvolledig te maken is zelfs een enkel minder goed gedrukt boek opgenomen.

Het bundeltje begint met een Causerie van Fedor van Zobeltitz ‘Etwas von mir selbst’ waarin hij o.m. wat vertelt van de door hem opgerichte ‘Zeitschrift für Bücherfreunde’ en de ‘Gesellschaft für Bibliophilen’, waarvan hij voorzitter is. Eene kleine interessante bijdrage geeft H.v. Jaden over een Groenlandsch Tijdschrift ‘Atuagagdliutit’ in 1860 en volgende jaren geschreven, gedrukt, geïllustreerd en

[p. 75]

uitgegeven door den Groenlander Arkaluk, die na zijn doop en zijn bezoek der Hernhutterschool den naam van Lars Möller aannam. Uit den verderen inhoud stippen we aan: Stefan Zweig, ‘Die Autographensammlung als Kunstwerk’, Arthur Trebitsch, ‘O. F. Gruppe. Ein vergessener Philosoph’.Walter Dolch, ‘Der Einband. Richtlinien für Bücherfreunde’. Ten slotte een overzicht van de voornaamste van Juni 1912 tot Juli 1913 verschenen Duitsche antiquariaats-catalogi en een lijstje van de Duitsche vereenigingen voor bibliophielen.