Het Boek. Jaargang 1

Boekbesprekingen.

Sonneck, Oscar George Theodore, Catalogue of the orchestral music (Scores) in the Library of Congress, prepared under the direction of -, chief of the division of music. Washington, Government printing office. 1912. 663 p. gr. 8^o. Geb. $ 1.-

De steeds vlietende stroom partieele catalogussen, waarin het groote noord-amerikaansche centrale boekendepôt zijn verzamelingen beschrijft, is vermeerderd met een catalogus der muziekpartituren. Aangezien, zeer globaal gezegd het denkbeeld niet veel ouder dan 1800 is om de instrumentaal- en zangstemmen van een compositie niet alleen in stemboeken en partijen uit te geven, maar ook in regelmatige volgorde boven elkander gedrukt, zoodat de gelijktijdig klinkende noten gemakkelijk te overzien zouden zijn, kan deze verzameling daarom niet bevatten wat men gemeenlijk verstaat onder oude drukken. Rijk daarentegen is zij in moderne, zelfs in ultra-moderne zaken. Ik noem bv. de 18 titels van Brahms, de 50 titels van Saint-Saëns, de 38 titels van Richard Strauss en de 23 titels van Rimsky-Karsakov. Onderscheidene nederlandsche auteurs zijn hier vertegenwoordigd, nl. P.G. van Anrooy, Ant. Averkamp, Bern. Boekelman, J.B. van Bree, Julius ten Brink, Jan Brandts Buys, C.H. Coster, W. Merkus van Gendt, Dan. F. van Goens, W. de Haan, Ed. de Hartog, Richard Hol, Wouter Hutschenruyter, Jan Ingenhoven, Chr. Kriens, Dan. de Lange, Sam. de Lange, H. van Eyken, Jacques E. Rensburg, Jul Röntgen, Dirk Schäfer, Ed. Silas, W.F. Thooft, Th. H. Verhey, J.I.H. Verhulst, Joh. Wagenaar, G.H. Witte en Bern. Zweers, terwijl ik nog vond titels van nederlandsch klinkenden naam zonder te weten of de dragers dier namen al dan niet landgenooten zijn, nl. J.A. Broekhoven, A. Bruggeman, Louis Maas, J.F. Snel en Nic. van Westerhout.

Waar kan men hier te lande in een openbare verzameling vinden een dergelijke collectie werken van onze hedendaagsche orkestcomponisten? Daarom, maar ook daarom alleen, vind ik dezen catalogus jammer; het wijst op een gemis hier te lande, dat zonder eenigen twijfel te verklaren en daarom te billijken is,

[p. 341]

maar dat desalniettemin toch te betreuren valt. De Library of Congress te Washington is Nederland in nederlandsch opzicht hierin vooruit.

De inrichting van den Catalogus is de alfabetische op naam van den componist, waar de uitgaven ruim en voldoende beschreven zijn. Achter deze beschrijving volgen twee lijsten. De eerste geeft van den beschreven voorraad een systematische indeeling naar instrumenten (clarinet-muziek, orgel-muziek enz.) en naar onderwerpen (dansen, marschen, symphonieën enz.); de tweede geeft dezelfde zeer verkorte titels in een titel catalogus, b.v. Aan mijn vaderland, zie Zweers; Elaine und Lancelot, zie Averkamp. Duurzaam gebruik van deze publicatie als werkapparaat zal eerst later de waarde er van kunnen doen preciseeren; dat deze catalogus een uiterst nuttig hulpmiddel zal blijken te zijn, is buiten kijf. - De catalogustitel, zooals ik die hier boven dit stukje geredigeerd heb, is niet diplomatisch nauwkeurig, omdat de redactie in werkelijkheid niets anders geeft dan een aantal onsamenhangende woorden. Door den titelzetter is daarin voldoende klaarheid gebracht door zijn regelverdeeling; toen echter van deze bladzijde een catalogus-titel gemaakt moest worden, was wijziging noodig om een behoorlijk zinsverband te krijgen.

Amsterdam.

J.W. Enschedé.

Davois, G., Bibliographie Napoléonienne française jusqu'en 1908. Paris, l'Edition Bibliographique, 11 Rue Git-le-Coeur, 3 vol. 1909-11.

Wat aan deze bibliographie ontbreekt, is moeielijk te beoordeelen, daar de rangschikking alphabetisch is naar de schrijvers; het is dus niet gemakkelijk na te gaan of de literatuur over een bepaalde gebeurtenis uit het Napoleontische tijdperk eenigszins volledig is vermeld. Voor eene Bibliographie ‘Napoléonienne’ bevat zij echter zeker te veel. Zoo zijn b.v. alle geschriften vermeld, geschreven door leden van de familie Bonaparte, o.a. alle ethnographische publicaties van den prins Roland Bonaparte. Ook is het begrip bibliographie veel te ruim opgevat. Niet alleen vindt men er soms vrij uitvoerige biographieën in van leden van het huis Bonaparte e.a., doch de samensteller heeft het ook noodig geoordeeld talrijke gedichten op Napoleon, op den hertog van Reichstadt, enz. in hun geheel hier te herdrukken. Curieus zijn ook veelal de noten aan de titels toegevoegd, zóó curieus, dat het soms moeielijk valt de bibliographie als een ernstig werk te beschouwen. De samensteller, die zich noemt Libraire Bibliographe geeft zoo nu en dan ook de dikte van het boek in centimeters op, naar wij meenen ook iets geheel nieuws op bibliographisch gebied. Als bron voor de kennis van Napoleon en zijn tijd zal het werk ongetwijfeld wel waarde hebben.

Bibliographie de la philosophie française pour l'année 1910. (Bulletin de la société française de philosophie. Juillet et Aoút 1911). Paris, A. Colin. 118 p.

Een systematisch overzicht van de Fransche werken over wijsbegeerte, verschenen in 1910, verdeeld in de volgende rubrieken:

Philosophie générale et théorie de la connaissance. Philosophie des Sciences mathématiques Philosophie et Méthodologie des Sciences physiques. Philosophie et Méthodologie des Sciences biologiques. Philosophie des Sciences sociales. Philosophie religieuse. Psychologie. Esthétique Logique. Morale. Enseignement, éducation, pédagogie. Histoire de la philosophie. Occultisme. Congrès. Nécrologie.

[p. 342]

Brown, Stephen J., A guide to books on Ireland. Part. I Dublin, Hodges Figgis and Co. Ltd. 1912. 371 p.

Deze bibliographie is, zooals de samensteller in de voorrede mededeelt, niet bestemd voor den vakbibliograaf, doch voor den ‘general reader.’ De boekbeschrijving heeft dan ook niet volgens een vast systeem plaats gehad; nu eens is het aantal bladzijden vermeld, dan weer niet, en zoo eveneens met den naam van den uitgever, enz. Men heeft dus deze gids uitsluitend te beschouwen als een handige lijst om spoedig wat literatuur over een of ander onderwerp, Ierland betreffende, bij elkaar te zoeken. Wie belangstelt in de Iersche letterkunde, het Iersche tooneel en de Iersche muziek, vindt in dit eerste deeltje ruimschoots stof voor verdere studie; de noten geven dikwijls korte biographieën van de schrijvers, den inhoud van bundels opstellen, enz. Een tweede deeltje zal bevatten biographie, geschiedenis en reizen, kerkgeschiedenis, een derde de overblijvende afdeelingen.

Ward, Gilbert O., The practical use of books and libraries. An elementary manual. Boston, Mass., The Boston Book Company, 1911. 81 p.

Eene handleiding, niet voor bibliothecarissen of voor hen, die zich aan eene bibliotheek willen verbinden, doch voor iedereen die van eene bibliotheek gebruik wil maken en niet weet, hoe zich zelven het snelst in te lichten over het onderwerp, waarover hij iets zoekt en waarover, naar hij vertrouwt, iets in de bibliotheek te vinden is. Eene beschrijving van een kaartcatalogus, aanwijzingen hoe een encyclopedie en andere reference-boeken en indices op periodieken te gebruiken, praktische wenken voor het aanleggen van eene eigen bibliotheek, enz. Het zeer overzichtelijk gedrukte boekje is natuurlijk geheel ingericht voor Amerikaansch-Engelsche behoeften; in elk land zou eene dergelijke beknopte handleiding niet overbodig zijn. Ook zeer ontwikkelde lieden staan tegenover de bovengenoemde onderwerpen dikwijls volkomen vreemd.

A.L.A. Catalog. 1904-1911. Class list for a popular library with notes and indexes. Ed. by Elva L Bascom, American Library Association, Publishing Board. Chicago, 1912. 350 p.

Het wordt den Amerikaanschen bibliothecarissen wel gemakkelijk gemaakt bij het aanvullen hunner bibliotheken door de publicatie dezer lijsten. In 1904 verscheen het hoofdwerk, nu de aanvulling, bevattende een keuze uit de werken verschenen tusschen 1904-1910. 75 bibliothecarissen en 100 deskundigen op verschillend gebied werkten samen om de beste boeken uit te zoeken, terwijl de redactie van het geheel door de bovenvermelde bibliothecaresse plaats vond.

De catalogus is ingedeeld volgens het decimaal-systeem, terwijl een register van schrijvers en van onderwerpen het raadplegen gemakkelijk maakt.

The American Library Annual. 1911-1912. New York, Office of the Publishers' Weekly. 325 p.

Tal van gegevens over boek- en bibliotheekwezen vindt men in dit jaarboek zeer overzichtelijk gedrukt bijeen, waarvan die over Amerikaansche bibliotheken voor ons natuurlijk van het meeste belang zijn, daar we die nergens anders zoo volledig bij elkaar vinden. Alle openbare bibliotheken met meer dan 10.000 dln. zijn vermeld, met opgave van aantal deelen, inkomsten en

[p. 343]

hetgeen uitgegeven wordt voor boeken. Verder bevat het jaarboek een necrologie van schrijvers, overleden in 1911, een lijst van Amerikaansche en Engelsche bibliografieën, gepubliceerd in 1911, een overzicht van de meest verkochte boeken in 1911, een lijst van tijdschriften, gewijd aan en van organisaties betreffende het boek- en bibliotheekwezen en een adresboek van Amerikaansche uitgevers en boekhandelaren.

Borchard, Edwin M., Guide to the law and legal literature of Germany, by E.M.B., law-librarian, Library of Congress, Washington, D.C. The Hague, Mart. Nijhoff, 1912.

Dezeleidsman kan gelden als model van een wetenschappelijke bibliografie. 't Is geen dorre opsomming van boektitels, netjes gerubriceerd, geen verzameling van titels, rijp en groen door elkaar, maar een zeerleesbaar, helderoverzicht, waarin de beste bronnen voor de kennis van het duitsche recht en de duitsche rechtsliteratuur juridisch-vakkundig besproken worden. Zoo is dit werk èn voor den bibliothecaris èn voor den jurist van groot nut en gemak; voor den bibliothecaris, omdat hij hier het eerst noodige en het beste bij elkaar vindt, waaruit hij een afdeeling duitsche rechts- en staatswetenschap kan opbouwen, of waarmee hij die afdeeling naar de eischen van den tegenwoordigen tijd tot behoorlijke volledigheid kan aanvullen; voor den jurist, die niet dagelijks met het duitsche rechtsleven in aanraking komt, zijn hier de gegevens saamgebracht, waardoor hij zich snel kan oriënteeren en voor wat hij noodig heeft de beste literatuur vinden.

't Boek is wel in de eerste plaats bedoeld voor Engeland en Amerika, de lijst van duitsch-engelsche vaktermen, zoowel als de bespreking van artikelen uit de engelsch-amerikaansche juridische tijdschriften, laten dit voldoende blijken, maar ook ‘The Continent’ kan den schrijver dankbaar zijn. 't Is jammer dat het formaat van dit boek zoo onhandig is; het overdadige wit der pagina's lokt tot bijschrijven uit en is dus van nut wanneer dit inderdaad geschiedt, maar andersis dit ongewoon breede octaaf formaat voor een handboek vrij lastig, doch hierop hebben de binders altijd maar te goed raad geweten!

't Is intusschen wel te hopen, dat de schrijver zijn werk ook over andere staten gaat uitstrekken; er zijn heel wat landen, waar het vrij wat moeilijker, zij het dan ook minder noodig is, op de hoogte te komen van recht en rechtsliteratuur.

T.P.S.

S.S. Hoogstra, Klapper op de Berichten en Mededeelingen van de Vereen. v. leeraren aan inr. van middelb. onderwijs 1874-1904; de voornaamste artikelen van het Tijdschrift voor Onderwijs en opvoeding 1898-1903 en het Weekbl voor gymn. en middelb. onderwijs 1904-1911. - Uitg. v.d. Vereen. v. leeraren, I. 142 bladzijden.

De maker van dezen klapper had een tweeledig doel: gerief voor de gebruikers, en een overzicht over den bloei en de werkzaamheid der Vereeniging. Hij nam daarom vele zaken tweemaal op, èn onder algemeene rubrieken als Officieele berichten, Schoolnieuws, en derg. èn op de speciale onderwerpen. De stof is verdeeld in 7 hoofdrubrieken: Onderwijs, Examens, Leeraren, Leerlingen, Varia, Vereeniging M.O., Boeken. De aanwijzingen naar de drie periodieken, B.T. en W. zijn heel eenvoudig en duidelijk. Het boek zal aan onze middelbaar-on-derwijs-mannen, en ook aan anderen die over onderwijs-zaken iets zoeken, zeker veel gemak geven.

[p. 344]

De Amsterdamsche boekdrukkers en uitgevers in de 16e eeuw. Begonnen door E.W. Moes, voortgezet door C.P. Burger Jr. 's Grav., Mart. Nijhoff, 1912. Afl. 15 (dl. IV bl. 193-288). kl. 4^o.

Deze aflevering handelt bijna geheel over Zacharias Heyns; in de vorige waren reeds zijne oudste uitgaven beschreven, hier wordt de reeks voortgezet die, al loopt zijne werkzaamheid slechts over weinige jaren, toch zeer belangrijk is. Op den voorgrond komen zijne atlasjes, Miroir du monde, en Nederlandtsche landtspiegel, waarin hij het werk van zijn vader voortzet, en de beschrijving van de reis van kapitein Sebald de Weert naar de ‘straet Magellana’, gevolgd door eene nauwkeurige beschryvinghe van de straat, waardoor Heyns als uitgever eene plaatsnaast Cornelis Claesz. inneemt. De latere uitgaven krijgen niet dezelfde bibliografische behandeling, omdat ze niet tot de 16e eeuw behooren, maar worden in de levensbeschrijving toch volledig en nauwkeurig vermeld. Deze levensbeschrijving loopt over twee geslachten; zij geeft eerst een overzicht over het leven en werk van Peeter Heyns, daarna van zijn zoon Zacharias; uit de rijke stof werd reeds vroeger een paar malen hier iets meegedeeld (blz. 118, 127). Over een ander onderwerp, de rebus-raadsels, waarop èn de vader èn de zoon hunne mederederijkers vergastten, zal later denkelijk eene uitvoerige meedeeling volgen. Het leven van Zacharias wordt geheel behandeld, ook na zijne verhuizing naar Zwolle (1605), en van zijn werkzaamheid als dichter en schrijver wordt een vrij volledig overzicht gegeven. Daarbij wordt op elk punt zorgvuldig aangewezen wat tot dusver vaak onjuist werd opgegeven. Zijn geboortejaar moet niet op 1570 maar zeker vier jaren vroeger gezet worden; zijn sterfjaar valt stellig ettelijke jaren vóór 1640. Ook blijkt duidelijk dat hij te Amsterdam geene drukkerij heeft gehad, en dat hij te Zwolle slechts enkele jaren als drukker werkzaam geweest is. Het gewone bericht dat hij graveur was, blijkt op geene werkelijke overlevering te steunen, en we mogen evenmin den beroemden Daniel Heinsius als de dichteres Maria Heyns als zijne bloedverwanten beschouwen. Op de laatste bladzijden van de aflevering begint de beschrijving van de uitgaven en drukken van Nicolaes Biestkens den jonghe.