Het Boek. Jaargang 1

[p. 61]

t'Vermaeck der ieught.

Voor Starter zijn Friesche Lusthoff in 1621 uitgaf, had hij in 1616/7 een aantal van zijn gedichten achter een tweede druk van een oudere bundel, niet van hem, gevoegd, achter T' Vermaeck der Ieucht.

Zowel deze tweede druk als de eerste druk, die in 1612 verscheen, is zeldzaam. Ik wil de inhoud er van hier mededelen.

't Eerste gedeelte van beide drukken is gelijk, alleen de tietel verschilt iets, natuurlik.

De eerste druk.

T' Vermaeck | der Ievght, | Waer in ghvōden worden veel | Schoone Eerlijcke, Amoreuse | Ghesanghen, Troudichtē, Sonnettē, | en andere vermaeckelijcke Ghedichten. | by een vergadert, | ende ten dele ghecomponeert, | door Boudewiin Iansen | Wellens. |

Gedruckt t'Franeker, Bij Thomas Lamberts Salwaada. 1612.¹⁾

De mooie tietelplaat heeft vijf medaljons; in de grootste middelste staat de tietel, die'k hierboven overnam; in de linkerbovenhoek vervolgt een Apollo de grieks-geklede Daphne die op de achtergrond bezig is in'n boom te veranderen. Rechts zit 'en paartje te vrijen, de luit leunt tegen de jongeman; op'n tafel staat een-en-ander; de vrijer heeft zijn rechter arm om't meisje geslagen; met de rechterhand doet-ie naar XIXe eeuwse zede nog al heel vrij: wat Breero noemde ‘mijn borsjes ront.... verschickte ghy de schijfjes.’²⁾ Links beneden'n zelfde paar, arm in arm, terwijl ze samen uit'n boek zingen of lezen wat

1) Eks. in de Sted. Bibl. Haarl., in 't Brits. Mus., en in't Fries genootschap, afkomstig van Eekhoff: dat laatste beschrijf ik hier.

2) Vgl. Liederen van Bredero, blz. 91.

[p. 62]

het meisje met de linker aanwijst. Rechts-onder'n boeredeern met'n mand, die verliefd en verbaasd luistert naar't spel van'n tegenover haar zittende herder, die op'n doedelzak speelt.¹⁾

Onder in de rand van de plaat staat links: P. Harlingensis Inuentor.²⁾ rechts: Iac. Matham Sculp.

Na'n Clinck-Dicht ‘'t Boeck spreeckt tot de Ievght,’ ondertekend met ‘Verstaet, dan ordeelt’ (blz. 3), volgt (blz. 4, 5) een Maet-dicht ‘Den Avteur, aende Const-vroede.’ De dichter, die als lijfspreuk heeft ‘Verkiest het Beste,’ deelt daarin mee dat hem ‘als leerlingh slecht t'lichste werck best voeghen’ zal; waarom hij geven wil ‘t'gheen Venus sal ghenoeghen.’ Maar ‘dat in eerbaerheyt.’

Daarna volgen (blz. 6-9) vier lofdichten. Het eerste is een Clinck-Dicht. | Vande Ionghe Dochters int ghenerael | tot berispinghe der berispers: ende tot lof des lofvvaerdighen | Dichters B.I. Wellens.

‘Berijmde Grijsaerts’ die ‘van over vele jaren’ plezier gehad hebben om alles aftekeuren, terwijl ze zelf niemendal tot 's Ieughts vermaeck konden geven, vergeefs poog-jullie ons dit boekje te benijden. Dankbaar moeten de jonge meisjes wezen aan die ‘ons het vermaeck der Ieught in moeders tael (wil) bringhen.’

Die Wellens zo welgezind is, verschuilt zich onder de spreuk: ‘Rein van sinne.’ Maar nu luidt het vierde van deze voorop geplaatste gedichten:

Danck-seggich dicht ‘tot lof ghesticht
Door een maeght Rien van sinne:
Hem, die met vreught “'t Vermaeck der Ieught
Int licht nu brenght uyt minne.

Iongh bloeyend' spruyt” vviens soet gheluyt
Ons Jeught Vermaket:
Neemt weer tot loon’ een Lauwer-Croon,
Die d'handt u maket
Van een Maeght teer’ die nummermeer
V moeyt' en svvaerheyt

1) Dit instrument was nog al in gebruik. Denk aan Gysbert Japiks:
'k Mot reyz... Lille-pijpje in nochlick Liet. -
Kwam't mee met de Schotse hulptroepen? Of was 't een algemeen West-germaans muziek-instrument?

2) De P en H in ligatuur; aan't eerste been van de H is rechts boven aan de kop van de P. gehecht. Vgl. v.D. Kellen, Sculpteurs et Peintres Neerlandais; de plaat.

[p. 63]

 

Haer leven’ lanck’ can gheven’ danck,

 

Als in eerbaerheyt

 

VVederom dicht’ naer schuldich plicht,

 

V te bevvysen:

 

VVaer uyt ghy meught’ altijt met vreught,

 

Het Best verkysen.

 

 

 

Beloft' maeckt schuld.

Blijkt hieruit niet dat de ‘maeght Rien van sinne’ 't meisje is van Wellens, en dat deze ‘uyt minne dit Liederboek uitgaf’? Maar hoe rijmt dat met de ‘Dedicatie,’ hier lager geciteerd?

In het tweede Lof-Sonnet ‘Ter Eeren B.I. Wellens’ schreef D.S.V.E. met de zinspreuk Mint, en siet, dat Wellens ‘dit Werck niet ginck[t] bestaen... om gelts ghevvin,.. maer uyt reyn lust tot Const...’ -

Het derde Sonnet is van P.F.H. Pictor. - d.i. Petrus Feddes Harlingensis. Na de ‘Dedicatie’ (blz. 10):

Gaet heen gheluckich boeck...... laet u singhen die,
Die mijn hert ende sin heel heeft in haer ghebie:
Bij my en is nu niet als druck, smert, en elende.
Dus keert u vry van my, wilt tot mijn Lief u wende,
Bij vvien is alle vreught, end'aertsche melodi,
Soo langh sy niet en voelt, Cupidoos Slaverni.

komen eerst enige gedichten van Wellens, blijkens de kenspreuk: Verkiest het Beste, als op

blz. 11 Mey-Liedt. Op de wijse: | Alemande Son alteze. etc. Bedrieft nu vreught in desen |

blz. 13 Een ander Mey-Liedt. | Op de wijse: Edel Carsouvv. etc. Steeckt uyt u hooft, |

blz. 14^b i.m. Pastorael, oft Herder-liedt. | Op de Voys: | 't Windeken daer den bosch af drilt. | Wackere Nymphe bruyne ‘Maegt |

blz. 15^b i.m. Cruys-vers. (van 4 regels). ‘Ghelijck als't weelich Peert, door lust niet stil can wesen, | Sangh | Eens Jonghe Dochters. | Op de wijse: Alemande Spiers, | Of, Elaes Amour, etc. | Ouden couden clapper ‘tant, |

blz. 16^b als bladvulling een vierregelig versje: 1st dat ghy trout ‘een grijsart out, |

[p. 64]

blz. 17 Bruylofts-Liedt. Op de Voys: | De Nachtegael die songh een Liet, ect(!). | In dese Feest ‘nu vrolick weest |

Zonder naamtekening of iets anders volgt op blz. 18: Liedt. Op de wijse: | Ieught, laet vreught nu blijcken. | Die reyn liefde vierich’ seker daghen ‘sal | De laatste regel is: In liefde gestadich’ blieven sonder scheyen ‘sal.

blz. 18^b i.m. Liedt. Op de wijse: | Cupido heeft doorschooten, etc. Wilt nu veer van my vluchten, | ondertekend C.M.V.

blz. 20 Sonnet. | 'tVVas t'eynde van mijn vreugt, t'beginsel van mijn plagen, | ondertekend Verkiest het Beste.

blz. 21 Liedt. | Op de wijse: Edel Carsouvv, ect. (!) Cleyn Venus saet' Al hebdy my ghebonden, | met als bladvulling een vierregelig versje op 21b: Alsser twee herten staen, gans in ghelijcken last, | ondertekend Hoop faelgeert.

blz. 22 Sonnet. | Soo ymant wilde my, wat is de minne? vraghen: | ondertekend Verkiest het Beste.

blz. 23 Liedt. Op de wijse: | In een groot ongeluck, ben ick gheboren, | Ick groet u minlick' mijn liefste schoone, | ondert. Mint, ghy wint.

blz. 23^b Mey-Liedt. Op de selve wyse: Wie zoud' bedwingen' de lust van singen, | ondert. Hoop faelgeert.

blz. 24 i.m. Liedt. | Op de wijse: Brände Betaali. | Ghelijck een Casteele, | zonder ondertekening.

blz. 25 Sangh. | Op de voys: Monverle. of, | Ghelijck als de witte Swane. etc. | Ghelijck t' Hert vermoeyt van Jaghen | ondert. Verkiest het Beste. Daaronder als bladvulling een vierregelige: Nota. | Soo 't water can 'de hitte van |

blz. 26 Af-scheydt Liedt. | Op de wijse: | Schoonste Nimphe van dit Woudt | Die my houdt, | Mijn hert leyt in zwaer ghetreur, | met als bladvulling de tweeregelige: Nota. | Seer droefvich ist scheyde, voor d' in der minnen grief' leeft: | beide zonder ondertekening.

blz. 27^1) Nieu Liedt: | Op de wijse: | Wy twee zyn hier alleyn. | - Iong-man. | O! Liefde ghy my queldt, | zonder ondert.

Wordt voortgezet.

1) Deze katern is in dit eks. verkeerd ingenaaid.