De Boekenwereld. Jaargang 32

[p. 84]

Oosterse centsprenten
Sytze van der Veen

[p. 85]

Centsprenten weerspiegelen tot op zekere hoogte heersende opvattingen, ze zijn de ‘voxpop’ van het verleden. Met andere woorden, centsprenten over Japan en China maken iets zichtbaar van het gangbare beeld van die landen. Het leven in Japan verscheen in 1881 als nr. 92 in de 4^e serie van Meijer's prenten, uitgegeven door De Ruyter en Meijer in Amsterdam. Het is een mooie, goedverzorgde prent met acht kleurenlitho's (Rijksmuseum, Amsterdam). De tafereeltjes spreken voor zich en de onderschriften zijn eigenlijk overbodig. De tekst bevat geen onvertogen of racistisch woord, het beeld is genoeglijk en bekoorlijk.

Hetzelfde geldt voor De Chinezen in hunne huishouding, met negen kleurenlitho's: een jonge dame in haar tuin, een mandarijn te paard, in een draagstoel of onder een baldakijn, een visser, een straatventer, een groentekoopman enzovoorts. Ook deze prent bevat vriendelijke stereotypen en zelfs ‘Eene strafoefening’ doet niet echt afschrikwekkend aan. De Chinezen in hunne huishouding verscheen tussen 1880 en 1900 als nr. 87 in de serie ‘Nieuwe Nederlandsche Kinderprenten’, uitgegeven door I. de Haan in Haarlem (Collectie Landwehr-Vogels, Koninklijke Bibliotheek, Den Haag).

Daarentegen wordt er van dik hout planken gezaagd in de Zendings Prentenkaart, die rond dezelfde tijd uitkwam bij M. Wijt & Zonen in Rotterdam. ‘Heidensche’ gebieden als China worden op de bijbehorende kaart akelig zwart weergegeven. De noodzaak om een christelijk licht te laten schijnen in deze duisternis wordt geïllustreerd met een plastische afbeelding, getiteld ‘Het levend begraven van kinderen in China’. De reden van deze merkwaardige folklore wordt niet toegelicht (Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam, met dank aan Pieter Kuiper en Reinder Storm). Op de niet-afgebeelde zendingsprent Tafereelen uit de heidenwereld (J. Vlieger in Amsterdam, tussen 1869 en 1908; Collectie Borms, Koninklijke Bibliotheek), wordt meegedeeld dat er welgeteld 80 zendelingen werkzaam waren onder de destijds 300 miljoen Chinezen. Onbegonnen werk natuurlijk, maar dat was reden te meer om de God van Nederland aan de man te brengen in China.

Met dank aan Jeannette Kok