De Boekenwereld. Jaargang 32

[p. 74]

De collectie van Walter Loose onder de hamer
J.F. Heijbroek

Na de dood van de Haagse antiquaar Bob Loose in 2011 werd Peter Pruimers door de weduwe benaderd of hij de voorraad boeken en prenten wilde veilen. De winkel van Loose aan de Papestraat 3 was een doolhof van aaneengeschakelde panden, gevuld met heel divers materiaal. In twee grote verhuiswagens werd alles overgebracht naar de Prinsegracht 15, waar de inhoud van de winkel en de voorraad over een periode van vier jaar onder de hamer kwamen. Door toeval is het mooiste tot het eind bewaard gebleven. In twee kamers van Van Stockum stonden tientallen portefeuilles met prenten. In een van de laatste mappen zat de collectie prenten van Walter Loose (1898-1964), die Bob uit respect voor zijn vader altijd had gekoesterd. Het was zonneklaar dat van die bladen van Rembrandt, Max Liebermann en Käthe Kollwitz - om er slechts enkele te noemen - een aparte catalogus gemaakt diende te worden.

De sluiting van de modezaak van Julius Friedländer in Königsberg op 1 april 1933. Foto Fritz Krauskopf.

De verzamelaar en zijn collectie

Op 4 juni 2015 kwam de verzameling van Walter Loose in zo'n 330 kavels onder de hamer. Wat men miste in de veilingcatalogus was een korte biografie van de verzamelaar en een karakteristiek van zijn verzameling.

Walter Loose werd geboren in Karlsruhe en studeerde kunstgeschiedenis aan de universiteit van Heidelberg. Begin 1924 promoveerde hij op Die Chorgestühle des Mittelalters, een proefschrift dat pas in 1931 werd gepubliceerd. Loose had veel belangstelling voor Duitse volkskunst, maar onderhield ook contacten met kunstenaars uit zijn tijd. Bij een bezoek aan Antwerpen ontmoette hij een Zuid-Duitse, niet-joodse vrouw, met wie hij aan het begin van de jaren twintig trouwde. Het echtpaar kreeg drie zonen: Peter (geb. 1923), Hans Conrad (geb. 1925) en Rainer (geb. 1932), wiens roepnaam Bob was. Walter Loose was inmiddels werkzaam in een grote modewinkel van Julius Friedländer. Het gezin woonde in Königsberg in Oost-Pruisen. Vanwege het opkomende nazisme en de daarmee gepaard gaande sluitingen van joodse zaken besloot het gezin naar Nederland te emigreren en zich te vestigen in Den Haag. Walter verhuisde met vrouw en kinderen naar het Statenkwartier in Den Haag en nam daar het Heeren Mode Magazijn Holland over. In 1943 dook hij onder in Voorthuizen op de Veluwe. Zijn vrouw moest het huis in het Statenkwartier verlaten en kreeg het pand Papestraat 3 toegewezen. Na de oorlog heeft Walter de mode vaarwel gezegd en is een winkel in kunstnijverheid, kinderboeken en kinderprenten begonnen. De verzameling prenten, die hij vooral tijdens het interbellum op Duitse veilingen had bijeengebracht, is tot de dood van zijn jongste zoon Bob op 2 januari 2011 onaangeroerd gebleven.

Walter Loose, gefotografeerd op 20 oktober 1933.

De veiling bij Van Stockum

Hoewel de zaal slechts bevolkt werd door ruim twintig aspirant-kopers en er bij Van Stockum toen nog niet geboden kon worden via internet, heeft het veilinghuis die middag toch uitstekende zaken gedaan.

[p. 75]

Twee Duitse kunsthandelaren, de in februari van dit jaar overleden Frankfurter prentenhandelaar Helmut Rumbler en de uit Berlijn afkomstige Jörg Maaß, gaven elkaar weinig toe. Rumbler kocht ondermeer het studieblad van Rembrandt, afgebeeld op het omslag van de catalogus, voor €25.000,- (geschatte waarde €10.000). Ook het prachtige landschapje van Hans Sebald Lautensack uit 1551 ging voor €1700,- (geschatte waarde €500,-) naar Frankfurt. Maaß maakte zich meester van de constructivistische compositie van Laszlo Moholy-Nagy uit 1923, waarvoor hij €14.500 bood (geschatte waarde €5000). Bij de Duitse grafiek werden meer dan zestig kavels aan hem toegeslagen.

boven Het interieur van ‘het winkeltje’ van Walter Loose aan de Papestraat 3 te Den Haag in januari 1954. Foto ‘Padro’.

De 28 kavels met prenten van Max Liebermann gingen bijna allemaal royaal boven de taxatie de deur uit. Voor enkele van de in totaal 29 kavels met prenten van Käthe Kollwitz was de directeur van het Kollwitz-museum uit Keulen speciaal overgekomen om enige bijzondere exemplaren te kopen. De ‘Sieben Holzschnitte zum Krieg’ verwisselden voor maar liefst €29.000 (geschatte waarde €15.000) van eigenaar. Het lot werd toegeslagen aan Renée Smithuis. De enkele Nederlandse verzamelaars in de zaal kwamen er niet of nauwelijks aan te pas. Veel prenten van Kollwitz werden gekocht door een kunstgalerie uit New York, terwijl de Franse en vroege Duitse grafiek hun weg vonden naar een handelaar uit Parijs. Hoewel de Nederlandse kunsthandel vrijwel afwezig leek - alleen Renée Smithuis zat in de zaal - bleek bij navraag dat een Amsterdamse prenthandelaar zich via telefonisch bod meester had gemaakt van ondermeer een tiental prenten van Liebermann waaronder twee Amsterdamse stadsgezichten.

Tijdens de zitting waren geen vertegenwoordigers van Nederlandse musea aanwezig. Al met al een veiling die, ondanks de geringe opkomst, opzien baarde. In totaal werd er voor ruim twee ton (exclusief opgeld) aan prenten omgezet. Wat overbleef - want niet alle prenten uit de collectie van Walter Loose vielen in de smaak - werd teruggegeven aan de inzender.

onder Bob Loose (1932-2011) in ‘het winkeltje’ aan de Papestraat 3 te Den Haag. Foto Suzanne van Holten.

rechtsboven De etalage van de firma Loose aan de Papestraat 3 te Den Haag in december 1953.