De Boekenwereld. Jaargang 32
(2016)– [tijdschrift] Boekenwereld, De–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 50]
| |
Ingeprent
| |
Mesa VerdeRuiner af klippboningar i Mesa Verde's cañons uit 1893 maakt deel uit van deze verzameling. Het boek gaat over de ruïnes van rotswoningen in het Mesa Verde National Park in Colorado (USA). Deze huizen werden tussen de elfde en de dertiende eeuw door de Anasazi-indianen gebouwd in ondiepe grotten die ze uithakten in steile ravijnhellingen. Deze archeologische vindplaats werd voor het eerst onderzocht, beschreven en gefotografeerd door de Zweed Gustaf Nordenskiöld (1868-1895). Zijn Ruiner af klippboningar i Mesa Verde's cañons is een bijzonder verslag van wat hij aantrof, al verzwijgt het boek een duister aspect van zijn onderneming. Nordenskiöld, zoon van een ontdekkingsreiziger, maakte in 1891 een reis naar Noord-Amerika en arriveerde op 26 mei met het ss Waesland in de haven van New York. De brieven die hij aan zijn familie schreef zijn gepubliceerd en bieden een schat aan informatie over zijn expeditie en de totstandkoming van zijn boek. Op 30 juni schrijft hij aan zijn vader dat hij diezelfde avond naar Durango zal vertrekken en vandaaruit naar de Mancos Valley in Mesa Verde wil gaan. Hij heeft gehoord over de rotswoningen en hoopt daar artefacten en menselijke resten te vinden.Ga naar eind2 De volgende brief aan zijn vader is verzonden vanuit de Mancos Valley. Nordenskiöld heeft dichtbij de rotswoningen onderdak gevonden op de ranch van een zekere Wetherill, die als gids zal optreden: samen met zijn zoons doet deze boer sinds enige jaren opgravingen in de rotswoningen. Nordenskiöld, die aanvankelijk een week voor het bezoek heeft uitgetrokken, besluit al gauw een maand of twee te blijven.Ga naar eind3 Hij is gegrepen door de ruïnes en de vondsten die hij doet. | |
Fotomechanische procedésNordenskiöld had een bijzondere interesse voor fotografie en wilde het thema dat hem fascineerde vastleggen in gedetailleerde en hoogwaardige beelden. Op 2 juli vroeg hij zijn vader een foto-uitrusting op te sturen - een camera, een statief, een lens, een cassette voor de glasplaten van de negatieven, een sluiter, een zwart doek en een barometer.Ga naar eind4 In de vormgeving van zijn boek heeft Nordenskiöld een onderscheid gemaakt tussen afbeeldingen die enkel bedoeld zijn om het verhaal te illustreren en andere die de lezer imponeren door hun paginagrote formaat, hun schoonheid, compositie en contrast. 
Ruïne van een rotswoning in Mountain Sheep Canyon. Heliogravure.
Voor deze verschillende afbeeldingen gebruikte hij ook verschil- | |
[pagina 51]
| |
lende fotomechanische procedés. De illustratieve beelden zijn gedrukt met behulp van autotypie, een techniek die na 1881 gangbaar werd voor het reproduceren van fotografisch beeld in boeken en tijdschriften. Voor een autotypie werd een fotografisch beeld met behulp van een raster omgezet in punten van verschillende grootte. Dit beeld kon worden bewerkt naar een hoogdrukcliché, waarmee voor het eerst afbeeldingen tegelijk met tekst konden worden gedrukt. De in autotypie gereproduceerde foto's van Nordenskiöld geven een impressie van zijn bevindingen, maar bevatten weinig detail of contrast. De autotypieën tonen bijvoorbeeld de ranch van de Wetherills of de menselijke resten en gebruiksvoorwerpen die hij vond tijdens zijn opgravingen. Andere afbeeldingen liet hij drukken in heliogravure. Deze paginagrote afdrukken van verschillende ruïnes zijn haarscherp, hebben prachtige licht-donker contrasten en tonen een goed oog voor compositie. De heliogravure is een diepdrukprocedé dat vanaf 1860 de mogelijkheid bood om alle tinten zwart, wit en grijs perfect weer te geven. De heliogravure kenmerkt zich door een fluwelige toon die deze beelden een bijna sprookjesachtige schoonheid geeft. Afbeelding XV toont de ruïne van het ‘Balcony House’, met een man met cowboyhoed, vermoedelijk een Wetherill, zittend in een van de raamholtes. Rechts van de woningresten is de rand van de ravijnwand te zien waarin het huis ooit is gebouwd. Het beeld geeft een suggestie van de ruimte en de omgeving, het roept verwondering op en ook bewondering voor de mensen die dit huis ooit hebben gebouwd. | |
Handel in archeologische vondstenNordenskiöld schrijft en fotografeert met passie, maar er zit een duistere kant aan dit verhaal. In zijn brieven heeft hij het geregeld over het financiële gewin dat hij uit zijn vondsten hoopt te halen. Dat het niet om kleine bedragen ging blijkt uit de brief die hij op 16 september aan zijn vader schrijft: hij heeft een zwarte pot gevonden die bijna nooit in zijn geheel is opgegraven en schat dat deze zo'n 2500 dollar kan opbrengen.Ga naar eind5 Hij is van plan zijn vondsten te verschepen naar Zweden en ze daar te verkopen. Op 17 september 1891 wordt hij echter in Durango gearresteerd, volgens de autoriteiten omdat hij zonder toestemming in Indiaanse reservaten is geweest. Uit zijn brieven blijkt dat Nordenskiöld in de gaten heeft dat dit niet de ware reden is: hij beseft maar al te goed dat hij is opgepakt wegens het ontvreemden van artefacten en menselijke resten uit de ruïnes van de rotswoningen. Colorado kende destijds geen wet die het schatgraven en verkopen van historische artefacten aan banden legde. Drie weken later, op 7 oktober, laat hij opgelucht aan zijn vader weten dat de aanklacht tegen hem is ingetrokken. Wanneer hij in november Mesa Verde verlaat, heeft hij zijn volledige collectie van zeker 600 stukken al verzonden.Ga naar eind6 Veel plezier van de opbrengst heeft Nordenskiöld niet gehad: in 1895, twee jaar na de publicatie van zijn boek, zou hij op 27-jarige leeftijd in Zweden overlijden. 
Fraaie heliogravure van een rotswoning die bekendstond als ‘Balcony house’. In de raamholte een man met cowboyhoed, vermoedelijk een lid van de familie Wetherill.
|
|
