Nieuwenkamp en de kunsthandel
J.F. Heijbroek
Een van Nieuwenkamps bekendste etsen De Kwakelbrug in Edam (E 69), 1903. Van deze prent maakte hij in 1903 enkele proefdrukken van de eerste en de hier afgebeelde tweede staat. In 1910 werkte hij de prent bij en is de koperen plaat afgesneden. Tussen 1910 en 1919 verkocht hij 45 exemplaren van de derde staat. De koperplaat is door de kunstenaar aan het Rijksprentenkabinet in Amsterdam geschonken in november 1925.
De eerste ets waarvan Nieuwenkamp de koperen plaat verkocht, was Aan de Zaan (E 12) uit 1896. Koper was J. Slagmulder van de firma Frans Buffa & Zonen in de Kalverstraat te Amsterdam, die er f 40,- voor betaalde. Nieuwenkamp was dolgelukkig toen hij exemplaren van zijn prent in de etalage van die zaak zag liggen. Het voelde, zo schreef hij later, alsof ‘zijn loopbaan als kunstenaar echt was begonnen’.
Bij de handel in grafiek was het gebruik dat de koper van een etsplaat zoveel afdrukken mocht maken als vooraf met de etser was afgesproken. De afdrukken dienden door de maker te worden goedgekeurd. Die exemplaren werden dan ondertekend en genummerd. Een niet ondertekende ets was onverkoopbaar en moest worden vernietigd. Etsen door de maker zelf gedrukt werden gemerkt met ‘épreuve d'artiste’. Van Aan de Zaan waren veel meer exemplaren in omloop; ook niet ondertekende en zelfs prenten met een valse handtekening.
Een tweede etsplaat Op het eiland Marken (E 13) verkocht hij, ook in 1896, voor f 40,- aan de boek- en kunsthandel Scheltema en Holkema op het Rokin. Van die prent zijn 40 exemplaren gedrukt op Japans papier, dat Nieuwenkamp later veel gebruikte voor zijn etsen.
In 1897 vatte hij het plan op om van de meest schilderachtige steden in ons land een album met etsen samen te stellen. Het bleef bij een album over Dordrecht dat hij samen met J.M. Graadt van Roggen maakte. Nieuwenkamp schreef erover: ‘Wij trekken op de fiets er op uit, een koffertje op den bagagedrager, blijven een week in Dordrecht, werken er hard, want de stad biedt vele prachtige motieven, waarvan wij er zes uitzoeken, terwijl wij het lot laten beslissen welke drie stadsgezichten Graadt en welke drie ik tot een ets zal verwerken.’ De firma Buffa gaf nog datzelfde jaar het album uit. Maar Nieuwenkamp kreeg er spijt van dat hij zijn drie etsplaten voor slechts f 80,- had verkocht. Het was met deze etsen net zo gegaan als met het prentje Aan de Zaan. Volgens de oeuvrecatalogus bestaat er een groot aantal afdrukken op Japans papier die echter te donker zijn afgedrukt. Nieuwenkamp heeft een klein aantal goede afdrukken in 1897 voor het album ondertekend. Nogal wat zijn er sindsdien voorzien van een valse handtekening. Toen hij in 1897 een eigen etspers in zijn woning in Haarlem had opgesteld, maakte hij zelf een reeks proefdrukken op Japans papier.
Omdat in 1904 de firmanten van Buffa en Zonen uiteengingen, zijn de koperplaten in het bezit gekomen van P.J. Zürcher, die een kunsthandel aan de Scheveningseweg in Den Haag had. In overleg met Zürcher heeft Nieuwenkamp nog 35 ondertekende afdrukken gemaakt, waarna de etsplaten vernietigd zijn.
Toen Nieuwenkamp in 1897 verlegen zat om wat geld voor een reis naar Londen, bood hij de firma Buffa opnieuw een koperen etsplaat aan: Het vredige hofje [in Haarlem] (E 25), een ets die hij juist voltooid had. Nieuwenkamp vroeg er f 40,- voor. Slagmulder wilde f 25,- betalen met het recht om tweehonderd exemplaren te mogen drukken die stuk voor stuk gekeurd en ondertekend moesten worden. Nieuwenkamp is er niet op ingegaan en heeft in een paar jaren, vooral tijdens de tentoonstellingen aan boord van De Zwerver, enkele tientallen exemplaren van die ets voor in totaal zo'n f 2000,- verkocht.
Na zijn ervaringen met de etsen van Dordrecht is hij na 1901 meestal zijn eigen etsen gaan drukken en verkopen. In 1911 heeft hij 25 exemplaren van De Oude Wetering (E 53) voor de firma Caramelli en Tessaro in Amsterdam gedrukt. Zes jaar later verkocht hij de ets Op Marken (E 52) en in 1934 de litho Benares (L 22) als premieprent aan kunsthandel Kleykamp in Den Haag.
De ets Op Marken (E 52), 1900 is in 1917 als premieprent aan kunsthandel Kleykamp verkocht.
Auteursrechtelijk beschermd