De Boekenwereld. Jaargang 31

[p. 89]

Nieuws

Veilingverslag
Edwin Bloemsaat

De reeks veilingen van het afgelopen najaar opende met die van Van Stockum op 5 november. Veilingmeester Peter Pruimers werkt niet met internet, hij heeft de mensen liever zelf in de zaal en het grote aantal aanwezigen geeft hem daarin gelijk. Deze veiling (954 lots) bood een gemiddeld aanbod van boeken en prenten en er werd goed verkocht. Het topstuk, een eerste druk van de zogenaamde ‘Kleine passie’ van Dürer uit 1511 (lot 484) werd niet verkocht. De richtprijs van € 30.000 was kennelijk te hoog voor een exemplaar dat niet echt fris oogde en waaraan ook nog een gravure ontbrak.

Veiling 340 van Burgersdijk & Niermans werd gehouden op 18 en 19 november 2014. De catalogus bestond uit twee delen (1598 lots), met daarnaast een aparte en rijk geïllustreerde catalogus voor een grote collectie (442 lots) American & English First Editions, vaak gesigneerd of van een opdracht voorzien. De meeste boeken waren in uitstekende conditie en mét de voor deze markt zo belangrijke stofomslagen. Je kunt je afvragen of Nederland het juiste land is om zo'n collectie te veilen, maar de grote Engelse en Amerikaanse handel was in de zaal aanwezig en zorgde samen met de biedingen via internet voor zeer volwassen prijzen.

C.S. Lewis, The Lion, the Witch and the Wardrobe. Eerste druk, Londen, Geoffrey Bles, [1950].

Het hoogtepunt was een van de tien auteursexemplaren van William Faulkners The Marble Faun uit 1924 (lot 441), die voor € 20.000 werd afgeslagen (richtprijs € 15.000). Om nog een paar uitschieters te noemen: de eerste druk van het eerste deel van C.S. Lewis' Chronicles of Narnia (lot 549) - The Lion, the Witch and the Wardrobe uit 1950 - bracht € 2800 op (richtprijs € 1500). Van de eerste druk van George Orwells Nineteen Eighty-Four uit 1949 waren maar liefst drie exemplaren voorhanden (lot 606-608); de twee met het groene stofomslag gingen voor € 1200 en € 1100 van de hand (richtprijs voor beide € 500) en een exemplaar met het rode stofomslag haalde € 550 (richtprijs € 400). De Russische editie van Boris Pasternaks Doctor Zhivago (lot 612) met het impressum ‘Milano Feltrinelli’ (= Den Haag, Mouton) 1958 bracht € 2600 op (richtprijs € 150).

M.C. Escher, ‘Dag en nacht’, houtsnede, 1938.

In de reguliere veiling zat een grote sectie Egypte, Midden- en Verre Oosten van meer dan 400 lots, waar zeer goede prijzen gehaald werden. Het topstuk bij de kunst was de ets ‘Dag en nacht’ van M.C. Escher (lot 304), die € 11.000 opbracht (richtprijs € 8000-11.000). Minder duur, maar extreem zeldzaam was een typoscript uit 1925 van de kunstcriticus H.P. Bremmer (lot 103). Het is een beschrijving van de collectie van Hugo Tuteijn Nolthenius, directeur van Calvé en kunstverzamelaar van formaat, waarbij elk object voorzien is van een foto. Het werd ingezet op € 600 en belandde voor € 1300 in handen van een particuliere verzamelaar (richtprijs € 400).

Bij de oude boeken (lots 1177-1598) werd het eerste deel van een collectie uit Turijn geveild, de Rostagni-bibliotheek. Deze boeken zijn afzonderlijk gemerkt in de catalogus en de kwaliteit loopt sterk uiteen; kennelijk heeft een deel lange tijd in een vochtige omgeving gestaan, met als gevolg roest- en watervlekken en bruining van het papier. Maar daartegenover staan zeldzame drukken in soms zeer fraaie banden. Ik ben benieuwd naar de volgende porties!

Titelpagina Atlas novus, Amsterdam, Covens & Mortier, ca. 1775.

Zelf heb ik een editie verworven van Gregorius Magnus in drie monumentale groot folio delen, gebonden in rood marokijn uit de zeventiende eeuw (lot 1437). Het

[p. 90]

ging mij om de banden, dus heb ik de zeer sterke bruining van het papier op de koop toe genomen. Wel was ik verblijd door de literatuurverwijzing naar Graesses Trésor des livres rares et précreux, deel III, p. 150: ‘Cette éd. est préferée (...)’ - ik had dus geen fluceditie in huis gehaald. Thuis pakte ik Graesse er toch nog even bij om te kijken wat er staat op de plaats van die drie puntjes tussen haakjes - ‘a tort’, met andere woorden, deze preferente status is volgens Graesse onterecht. U zult mijn teleurstelling begrijpen, toch een waardeloze editie gekocht. Zo zie je maar hoe belangrijk het is dat een veilinghouder het Frans volledig beheerst!

De sectie oude boeken liep behoorlijk goed. Van de 411 lots gingen er nog wel zo'n 130 retour (een kwart) en werden ongeveer 55 aan een internetbieder toegeslagen. Er waren de tegenwoordig gebruikelijke uitschieters bij de oriëntalia en het topstuk was een indrukwekkende Atlas Novus van Covens en Mortier uit circa 1775 met 96 handgekleurde kaarten (lot 1593). Deze werd ingezet op € 9000 en verwisselde van eigenaar voor € 16.000 (richtprijs € 9000).

Veiling 61 van Bubb Kuyper vond plaats op 15-28 november 2014 en de catalogus bestond zoals gewoonlijk uit twee dikke delen (6248 lots). De sectie oude boeken telde dit keer ruim 800 lots (nrs. 2381-3194) en werd in afwijking van de traditie over twee verschillende dagen geveild. Het aanbod in deze sectie lag wat onder het gemiddelde niveau, met veel incomplete en beschadigde boeken. Tijdens de kijkdagen werd ik daar wat iebel van en het was een verademing om nu en dan een boek in handen te hebben dat wel in mooie conditie verkeerde. Toch vielen de prijzen van deze defecte exemplaren me niet tegen, want het waren soms wel zeldzame boeken die voor een fractie van de prijs van een perfect exemplaar te verkrijgen waren.

Georg Everhard Rumphius (1627-1702). Kopergravure door J. de Later.

Enkele hoogtepunten wil ik aanstippen: een fantastisch exemplaar van Rumphius' Herbarium Amboinense uit 1750-1755 in vier delen (lot 2539) ging van € 15.000 naar € 27.500 (richtprijs € 15.000-20.000). Een Mercator/Hondius atlas uit 1609 met 151 kaarten (lot 2467) werd afgeslagen op € 10.000 (richtprijs € 10.000-12.000). Een Noord-Frans getijdenboek in het Latijn - handgeschreven op perkament met verluchting, gedateerd rond 1450 en in een mooie zestiende-eeuwse fanfareband (lot 2349) - werd tijdens de veiling niet verkocht, maar vond in de aftersale alsnog een nieuwe bezitter voor € 25.000 (richtprijs € 25.000-35.000).

Ten slotte nog een verslag van de Adamsveiling op 24 maart van dit jaar, onder leiding van veilingmeester Piet van Winden. Veilinghuis Adams is qua internetgebruik de tegenpool van Van Stockum. Er is nog wel een kijkdag waarop je in een prettige ambiance de boeken kunt bekijken, maar de veiling zelf verloopt geheel via internet. Dat komt neer op een estafette van schriftelijke biedingen waarvan het lastig is een ‘live’-verslag te maken. De biedingen op de kavels sluiten een minuut achter elkaar op nummer. Biedt er op het laatst nog iemand, dan wordt de termijn voor dat kavel met vijf minuten verlengd, terwijl intussen de andere kavels gewoon doorlopen. Het werkt wel, maar het is een saai en langdurig proces, zonder echte biedgevechten. Een voordeel is wel dat je thuis een glas wijn bij je computer kunt drinken, wat in een veilingzaal verboden is.

Deze veiling (264 lots) bestond grotendeels uit boeken die lang op kasteel Rosendael hebben gestaan. Er werden onder andere zeer zeldzame Nederlandse wiskundige werken uit de zeventiende eeuw aangeboden, die soms hoge prijzen haalden. Hoogtepunt was een convoluut met drie werken uit 1658-1661 van de beroemde wiskundige en almanakberekenaar Dirk Rembrantszoon van Nierop (lot 174), dat € 4400 opbracht (richtprijs € 750-100). Wat opviel was dat de - meestal dure - boeken die met een limiet werden aangeboden nauwelijks werden verkocht, maar als geheel liep de veiling goed. Een onverwachte topper was de eerste geïllustreerde editie van Cervantes' Don Quichote, in 1662 verschenen in Brussel (lot 212). Deze bracht € 14.000 op (richtprijs € 1000-1500) en was daarmee tevens het duurste boek van de veiling.

Tweehonderd jaar Koninkrijk

T/m 31 mei is in de Kunsthal Rotterdam de tentoonstelling ‘Tweehonderd jaar Koninkrijk der Nederlanden. Atlas Van Stolk’ te zien. Honderden prenten, tekeningen, foto's, kaarten, cartoons en affiches uit de Atlas Van Stolk tonen het leven van de Nederlander gedurende twee eeuwen Koninkrijk en laten zien hoe hij/zij door de jaren heen naar zichzelf keek.

Kaasmeisje, affiche van Sebastian Krüger, 1993. Atlas Van Stolk, Rotterdam.

Grondlegger van de Atlas is de Rotterdamse houthandelaar Abraham van Stolk (1814-1896). Vanuit zijn passie voor geschiedenis begon hij in 1835 met het verzamelen van beeldmateriaal dat een brede kijk gaf op heden en verleden. De collectie is door diverse generaties Van Stolk voortgezet, bevat nu ruim een kwart miljoen afbeeldingen en wordt nog altijd aangevuld. Inmiddels is de Atlas uitgegroeid tot een van de grootste beeldcollecties van Nederland.

Niet alleen de beeldvorming en opvattingen zijn in de loop van de tijd sterk veranderd, ook de beelddragers zijn door de opkomst van (amateur)fotografie en de populariteit van photoshop aan verandering onderhevig. Beelden van nog niet eens zo lang geleden ogen al snel gedateerd. De afbeeldingen in de tentoonstelling geven een kijkje in de geschiedenis en sluiten aan bij het collectieve geheugen van Nederland. Bij de tentoonstelling is een platenboek verschenen van Emilie van der Maas en Lina van der Wolde.

Kunsthal Rotterdam, Museumpark, Westzeedijk 341, 3015 AA Rotterdam

Dinsdag t/m zaterdag 10.00-17.00 uur, zon- en feestdagen 11.00-17.00 uur

Antiquaren met UNESCO wereldwijd in actie voor het boek

Op 23 april gaan wereldwijd antiquaren de straat op om aandacht te vragen voor het oude boek en tegelijk steun te vragen voor activiteiten van de UNESCO. De hele dag organiseren leden van de internationale antiquaren bond ILAB zgn. ‘pop-up fairs’ op straten en pleinen. Ze verkopen oude en bijzondere boeken, kaarten en prenten. Daarnaast wordt de mogelijkheid geboden om ‘virtuele boeken’ te kopen en zo bij te dragen aan de alfabetiseringscampagnes en boekenprogramma's van de UNESCO.

ILAB, en in Nederland de Nederlandse Vereeniging van Antiquaren (NVvA.) sluiten zich hiermee aan bij UNESCO's World Book & Copyright Day, ter bevordering van het lezen en het boek. De antiquarische

[p. 91]

activiteiten gaan met de zon mee, beginnend in Nieuw-Zeeland en eindigend op Hawaï.

Cyrus Highsmith tijdens de prijsuitreiking. Foto Henk Gianotten.

Ook in Nederland vindt van alles plaats. In Groningen wordt in de Folkingestraat een straatfeest gehouden, georganiseerd door Antiquariaat Isis. Alle winkels in de straat stellen hun etalage ter beschikking om aandacht te vragen voor het boek en de UNESCO. De Amsterdamse leden van de NVvA zullen van 14 tot 17 uur een varende boekenmarkt bemannen op een grote dekschuit. Deze zal aanleggen op een aantal plaatsen in het centrum, waar passanten in de gelegenheid worden gesteld boeken te kopen en aan UNESCO te doneren. In Den Haag zal een feestelijke ‘pop-up fair’ worden gehouden op Het Plein. Controleer voor de actuele stand van zaken bij u in de buurt de vernieuwde NVvA-site: www.nvva.nl. Wilt u weten wat elders in de wereld gebeurt, kijk dan op www.ilab.org.

Gerrit Noordzij-prijs 2015 voor Cyrus Highsmith

Op 6 maart 2015 ontving de Amerikaanse letterontwerper Cyrus Highsmith in de Koninklijke Akademie van Beeldende Kunsten in Den Haag de Gerrit Noordzij-prijs 2015. Hij ontving de prijs tijdens een feestelijke bijeenkomst uit de handen van de vorige winnaar, Karel Martens (zie artikel elders in dit blad). Dit is een internationale bekroning voor typografie en letterontwerp, die eens in de drie jaar wordt toegekend aan een succesvol ontwerper. De prijs is een samenwerking van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten, Museum Meermanno en de dr. P.A. Tiele-Sticht ing.

De waterwerken van Cornelis Meijer om de Via Flaminia te beschermen. Ingekleurde gravure uit besproken boek.

Cyrus Highsmith (1973, Providence, Rhode Island, VS) werkt voor de gerenommeerde Amerikaanse letteruitgeverij Font Bureau. Daarnaast doceert hij aan de Rhode Island School of Design en publiceert in talloze media en blogs. Zijn lettertypes worden gebruikt over de hele wereld - zo ontwikkelde hij lettertypes voor Rolling Stone Magazine, Men's Health en The Wall Street Journal en schreef hij een veelgebruikte introductie in de typografie, Inside Paragraphs: Typographic Fundamentals.

Bijzondere aanschaf Koninklijke Bibliotheek: werk van Cornelis Meijer (1629-1701)

Eind vorig jaar kon de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag bij Antiquariaat A.G. van der Steur een zeer bijzonder werk aanschaffen, met steun van de Vereniging Vrienden van de KB. Het betreft een convoluut met handgekleurde werken van de Nederlandse waterbouwkundig ingenieur Cornelis Meijer, die in Rome werkzaam was. Hij maakte een plan om de bedreiging door de Tiber van de Via Flaminia te voorkomen en kreeg van de paus toestemming om zijn constructie uit te voeren. Deze ‘passonata’ hield de Tiber inderdaad in toom.

Meijers naam was daarmee gevestigd. De rest van zijn leven bleef hij in Rome waar hij zich met allerlei wetenschappelijke ontwikkelingen bezighield. Het door de KB aangeschafte boek werpt hier een interessant licht op. Het komt meteen van pas: Ingeborg van Vugt doet bij het Instituut voor Nederlandse Geschiedenis onderzoek naar Meijer in het kader van ‘Culturele Netwerken’. Marieke van Delft schreef een blog over het werk, dat op de site van de KB te lezen is (blog.kb.nl).

Uitgevers opgelet!

Op 12 november 2015 wordt in de Koninklijke Bibliotheek de zestiende Menno Hertzbergerprijs uitgereikt. Tot 25 april a.s. kunnen uitgevers, auteurs en andere belangstellenden, boeken/titels opgeven op boekhistorisch gebied waarvan zij denken dat die in aanmerking komen voor de prijs. Ook online publicaties en projecten zijn welkom. Dit keer zal - bij voldoende kwaliteit - eveneens een aanmoedigingsprijs worden uitgereikt.

Suggesties sturen aan drs. P.A.G.W.E. Pruimers Van Stockum's Veilingen Prinsegracht 15 2512 EW Den Haag [e-mail]