Cornelis André Vlaanderen (1881-1955) werd vanaf zijn vijfde jaar opgevoed in het Walenweeshuis te Amsterdam. Dat had zijn voordelen, vertelde hij later, want de wezen kregen in hun beroepskeuze veel vrijheid. Zonder dat hem een strobreed in de weg werd gelegd mocht hij na de lagere school naar de kunstnijverheidsschool Quellinus, waar hij onder andere lithograferen leerde. Vervolgens werd hij toegelaten tot de gipsklas op de Rijksakademie. Het tekenen naar gipsen modellen bood hem maar weinig uitdaging en hij verliet de academie al snel.
André Vlaanderen, achterplat-illustratie van 's Levens jaargetijden: kalendervloeiboek, Wormerveer, Meijer's boek- en muziekhandel, [1934].
André Vlaanderen, omslagillustratie van Van alles en nog wat: geïllustreerd ontspanningsboek, z.p., AVRO, 1935.
In 1899 vond Vlaanderen werk bij het architectenbureau van Eduard Cuypers (1859-1927), een neef van P.J.H. Cuypers (1827-1921), de architect van het Rijksmuseum. In dit bureau, dat gevestigd was tegenover het Rijksmuseum (Jan Luijkenstraat 2), werden niet alleen gebouwen ontworpen, maar geheel volgens de tijdgeest ook meubels, glasserviezen, decoraties, reclame en illustraties. De jonge Cuypers hield zich niet bezig met neogotiek, zoals zijn oom, maar concentreerde zich op een strakke vorm van neorenaissance en Jugendstil. In zijn atelier werden, tegelijk met Vlaanderen, vernieuwende jonge architecten als Michel de Klerk en Piet Kramer opgeleid: de kern van de latere Amsterdamse School.
André Vlaanderen leerde gaandeweg de vele facetten kennen van het werk op het architectenbureau. Hij maakte onder andere feestdecoraties en tentoonstellingsstands. Net als veel idealistische tijdgenoten vond Cuypers dat ook een boek of tijdschrift kunst kon zijn. Het moest ‘pleasant to see, to handle and to feel’ zijn, schreef hij in 1903 in de eerste aflevering van het door hem uitgegeven tijdschrift Het Huis. Oud en Nieuw. Vlaanderen werd cheftekenaar van het grafisch atelier en maakte vooral reclametekeningen en ook prachtig ontworpen advertenties.
In 1905 begon hij voor zichzelf en startte het Grafisch Atelier André Vlaanderen, een stap die hij zich kon veroorloven door in de eerste jaren 's avonds les te geven op de Teekenschool voor Kunstambachten. Vlaanderen ging verder in de lijn van Eduard Cuypers en noemde zichzelf relativerend een ‘manusje van alles’. Hij ontwierp behalve allerlei soorten reclame ook damast, boekbanden, glas-in-lood en ex librissen. En hij illustreerde. Hij nam leerlingen in dienst en gaf ook lessen grafisch ontwerpen.
Bekend is de reclamecampagne die hij van 1914 tot 1953 maakte voor de fietsenfabriek Gazelle. Vlaanderen ontwierp het beeldmerk van Gazelle, vele advertenties en bedacht diverse reclameboekjes. Hij hertekende het bekende, door Ko Doncker verzonnen, figuurtje Pietje Pelle en zijn Gazelle en bedacht bijvoorbeeld ook het avontuur van Jaap Kalebas, die op zijn fiets de wereld rondging. Een andere bekende reclame-uiting van zijn hand was het logo van de avro. Vlaanderen wist zowel de boekversiering als de illustraties in de door hem verluchte boeken op een harmonieuze manier bij elkaar te brengen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de liederenbundels Goede bekenden (1912), waarbij de randversieringen, de ontworpen lettertypen en de tekeningen één geheel vormen.
De stijl van Vlaanderen is zijn hele leven vrij constant gebleven. Zijn vaak wat anekdotische, soms stripachtige illustraties kenmerken zich door een vaste lijnvoering en een strak stramien. Hij beheerste met gemak alle vormen, tot en met tekenvoorbeelden, en zocht soms speels de uitdaging door vreemde perspectieven te kiezen of complexe, veelomvattende composities te tekenen.
Rond 1929 was zijn atelier uitgegroeid tot een bedrijf met personeel. Volgens Vlaanderen leidde de groei steeds vaker tot meer werk, maar door de af te dragen belasting niet tot meer inkomsten. Hij besloot naar België te verhuizen en vestigde zich in Gent en vervolgens in Brugge. Daar zette hij zijn atelier voort en schreef bovendien enkele boeken, zoals het in 1946 uitgekomen typografisch standaardwerk Tekens en symbolen.
Auteursrechtelijk beschermd
