|
| |
| |
| |
Summer School
Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam
Programma 18 t/m 19 augustus 2014
De Leerstoelgroep Boekwetenschap en Handschriftenkunde en de Bijzondere Collecties van de UvA organiseren deze zomer voor de vijfde keer een Summer School over de geschiedenis van het boek. Deelnemers kunnen een keuze maken uit een ‘à la carte’-programma. Het aanbod van cursussen, workshops en colleges heeft iedereen iets te bieden die geïnteresseerd is in boekgeschiedenis: onderzoekers, studenten, bibliotheek- en museummedewerkers en alle andere liefhebbers van boeken en manuscripten, bibliotheken en antiquariaten, druktechnieken en typografie. Ter gelegenheid van de tentoonstelling ‘Sterke verhalen’ bij de Bijzondere Collecties wordt ook een serie colleges rondom dit thema aangeboden, die worden omlijst door toverlantaarnvoorstellingen.
| |
Cursussen
Drie intensieve cursussen voor professionals en liefhebbers: studenten, onderzoekers, erfgoedmedewerkers en andere belangstellenden die in hun studie, onderzoek of werk met het oude boek in aanraking komen en daar meer van willen weten. De cursussen vinden plaats op vijf opeenvolgende ochtenden en duren drie uur per dag.
| |
Archeologie van het middeleeuwse met de hand geschreven boek
Deze cursus vormt een inleiding in de geschiedenis, productie en vormgeving van het handgeschreven boek, vooral gedurende de Middeleeuwen. Na een kort overzicht van de ontwikkeling die geleid heeft tot het Latijnse alfabet wordt de ontwikkeling van het boekschrift gevolgd, gerelateerd aan de cultuurgeschiedenis van het Westen. Daarnaast wordt aandacht besteed aan schriftdragers, schrijfinstrumenten, lay-out, decoratie, illustratie en het inbinden van tekstdragers in West-Europa. Tevens wordt men vertrouwd gemaakt met de terminologie binnen het vakgebied.
| Docent |
Jos Biemans |
| Data |
maandag 18 t/m vrijdag 22 augustus |
| Tijd |
10.00-13.00 uur |
| Plaats |
Regentenkamer, Bijzondere Collecties, Oude Turfmarkt 129 |
| |
Het boek in de handpersperiode
Deze cursus geeft een overzicht van het drukproces en de materiële aspecten van het op de handpers gedrukte boek. Het is een grondige cursus analytische bibliografie die een uitstekende basis biedt voor iedereen die te maken heeft met boeken uit de periode van de uitvinding van de boekdrukkunst tot de vroege negentiende eeuw. Behalve de colleges worden ook (facultatieve) opdrachten gegeven. U doet dan zelfstandig onderzoek in de bibliotheek van de Bijzondere Collecties.
| Docent |
Paul Dijstelberge |
| Data |
maandag 25 t/m vrijdag 29 augustus |
| Tijd |
10.00-13.00 uur |
| Plaats |
Regentenkamer, Bijzondere Collecties, Oude Turfmarkt 129 |
| |
Boekbinden, 1450-1820
Boekbinden is vanouds niet een vorm van kunstnijverheid, maar een ambacht dat voorziet in een praktische behoefte. De geschiedenis van dat vak wordt geïllustreerd aan de hand van banden uit meerdere eeuwen. De cursus is erop gericht verschillende soorten banden te leren onderscheiden, evenals hun land van herkomst. Deelnemers dienen min of meer vertrouwd te zijn met de terminologie van het boekbinden en te beschikken over een basale kennis van het maken van boeken. De cursus is vooral van belang voor mensen die te maken hebben met het repareren en restaureren van oude boeken. De voertaal is Engels.
| Docent |
Nicholas Pickwoad |
| Data |
maandag 25 t/m vrijdag 29 augustus |
| Tijd |
9.30-12.30, 13.30-16.30 uur |
| Plaats |
Werkgroepenruimte, Bijzondere Collecties, Oude Turfmarkt 129 |
| |
Workshops
De workshops zijn bedoeld om bijzondere onderwerpen uit de boekgeschiedenis nader te introduceren bij een geïnteresseerd en al enigszins ingevoerd publiek. Of voor boekhistorici die eens buiten hun eigen belangstellingsgebied willen rondsnuffelen. De workshops zijn praktisch van opzet.
| |
De waarde van boek en prent
Op welke positieve en negatieve aspecten moet je letten bij de waardebepaling van zeldzame en bijzondere boeken en prenten? Hoe kom je tot een waardering? Een en ander wordt uitgelegd aan de hand van zestiende- tot en met twintigste-eeuwse boeken. De workshop is bedoeld voor enigszins gevorderden, maar beginners kunnen wellicht het meeste leren.
| Docent |
Bubb Kuyper |
| Datum |
maandag 18 augustus |
| Tijd |
13.30-16.30 uur |
| Plaats |
Regentenkamer, Bijzondere Collecties, Oude Turfmarkt 129 |
| |
Omgaan met bijzondere materialen
Sinds enkele decennia is het bewustzijn gegroeid dat boeken uit vroeger eeuwen niet alleen tekstdragers zijn, maar ook cultuurhistorische objecten. Tijdens de workshop wordt ingegaan op de oorzaken van schade door gebruik. Dagelijkse of incidentele gebruikers krijgen instructies voor de ‘schadevrije’ omgang met dit vaak kostbare materiaal.
| Docent |
Jos Schrijen |
| Datum |
dinsdag 19 augustus |
| Tijd |
13.30-16.30 uur |
| Plaats |
Regentenkamer, Bijzondere Collecties, Oude Turfmarkt 129 |
| |
De wonderen der natuur: levende dieren en naturalia in Amsterdam rond 1700
Jan Westerhof alias Blaauw Jan richtte in 1695 in de tuin van zijn herberg aan de Kloveniersburgwal een menagerie in. Deze dierentuin was tegen betaling open voor publiek en werd bezocht door tsaar Peter de Grote, Linnaeus, keizer Jozef II en anderen. De bezienswaardigheid werd tussen 1695 en 1709 door Jan Velten vastgelegd in een album met unieke tekeningen, dat bewaard wordt in de Artis Bibliotheek. Aan de hand daarvan wordt een beeld geschetst van de wijze waarop in het verleden dieren en naturalia werden verzameld en verhandeld.
| Docent |
Hans Mulder |
| Datum |
dinsdag 19 augustus |
| Tijd |
13.30-16.30 uur |
| Plaats |
Artis Bibliotheek, leeszaal, Plantage Middenlaan 45 |
| |
De drukpers - machine voor de geest
In deze workshop worden aan de hand van een houten drukpers technische aspecten
| |
| |
van de boekdrukkunst uiteengezet en in de praktijk gedemonstreerd. De deelnemers krijgen aanschouwelijk onderwijs in het drukken van boeken en zullen ook zelf de pers bedienen. Aan de hand van voorbeelden wordt aangetoond dat vaktechnische kennis het begrip van het boek en de gedrukte tekst ten goede komt.
| Docent |
Frans Janssen |
| Datum |
vrijdag 22 augustus |
| Tijd |
14.00-15.30 uur |
| Plaats |
Regentenkamer, Bijzondere Collecties, Oude Turfmarkt 129 en Drukpersruimte, Oude Turfmarkt 141-143 |
| |
Vormgeving en fotografie in de kookboekenbranche
Culinaire fotografie is een (nieuwe) kunst die niet iedereen verstaat. In deze workshop ligt de nadruk op fotografie in dienst van de vormgeving van kookboeken, maar de meester wil vast ook wel wat geheimen prijsgeven over het fotograferen van voedsel.
| Docent |
Tony Le Duc |
| Datum |
maandag 25 augustus |
| Tijd |
13.30-16.30 uur |
| Plaats |
Nina van Leerzaal, Allard Pierson Museum, Oude Turfmarkt 129 |
| |
De kartering van Nederland
De workshop gaat in op bijna tweeduizend jaar kartering van Nederland, aan de hand van oude kaarten. Het raakvlak van de historische cartografie met andere vakgebieden en wetenschappen is zeer groot. Een belangrijk onderdeel is dan ook de vraag hoe tegenwoordig oude kaarten als historische bron gebruikt kunnen worden. Wat mogen we wel en wat mogen we niet uit oude kaarten aflezen?
| Docent |
Peter van der Krogt |
| Datum |
donderdag 28 augustus |
| Tijd |
13.30-16.30 uur |
| Plaats |
Regentenkamer, Bijzondere Collecties, Oude Turfmarkt 129 |
| |
Tafeletiquette door de eeuwen heen: van Erasmus tot Amy
Tafelmanieren en tafeldekken veranderden in de loop der tijd. Wat veranderde? En waarom? Wie zetten de toon en gaven het voorbeeld? Hoe leerde je hoe het hoorde? En kwam dat overeen met de realiteit? En: hoe hoort het nu? De workshop schetst de ontwikkeling van het tafelen gedurende vijf eeuwen, op basis van gedrukte etiquetteboeken en kookboeken. Er is een kleine tentoonstelling ingericht van toonaangevende etiquette- en kookboeken uit het verleden.
| Docent |
Marleen Willebrands |
| Datum |
donderdag 28 augustus |
| Tijd |
13.30-16.30 uur |
| Plaats |
Nina van Leerzaal, Allard Pierson Museum, Oude Turfmarkt 129 |
| |
De digitale boekenwereld als educatieve bron
Vrijwel alle bibliotheken en archieven stellen in een of andere vorm hun collecties digitaal beschikbaar. Andere en grotere spelers, in de eerste plaats Google, scheppen een digitaal aanbod van primaire bronnen dat zijn weerga niet kent. Potentieel biedt dat een enorme democratisering van de toegang tot die bronnen, maar het blijft de vraag hoe ze in onderwijs en onderzoek kunnen worden ingezet. In de workshop worden allerlei digitale producten beoordeeld op hun mogelijkheden en beperkingen. Deelnemers wordt ook gevraagd zelf hun favoriete (of verafschuwde) digitale bronnen in te brengen.
| Docent |
Emile Schrijver |
| Datum |
vrijdag 29 augustus |
| Tijd |
9.30-11.00 uur |
| Plaats |
Nina van Leerzaal, Allard Pierson Museum, Oude Turfmarkt 129 |
| |
Bijzondere Collecties in het digitale tijdperk: lessen van ProBok
Boekhistorici werken vanouds met ‘echte’ objecten: boeken, banden, manuscripten, pamfletten en documenten. Voor de jongere generatie is dat fysieke contact niet langer vanzelfsprekend. Met behulp van een computer kun je onderzoek doen zonder dat je naar de bibliotheek hoeft. Digitalisering heeft voordelen, maar we kunnen niet zonder de tastbare artefacten uit het verleden. Aan de hand van de database Probok van de Universiteit van Uppsala wordt de digitalisering van verschillende kanten bekeken. De voertaal is Engels.
| Docent |
Per Cullhed |
| Datum |
vrijdag 29 augustus |
| Tijd |
11.00-12.30 uur |
| Plaats |
Nina van Leerzaal, Allard Pierson Museum, Oude Turfmarkt 129 |
| |
Digitaal archiveren in Bijzondere Collecties
Erfgoedinstellingen staan voor de uitdaging om digitale materialen als websites, bestanden op schijven en diskettes etc. te conserveren. De deelnemers worden op de hoogte gebracht van de huidige stand van zaken op dit gebied. De ervaringen van de Beinecke Rare Book & Manuscript Library van Yale University dienen als voorbeeld, zowel in positieve als negatieve zin. De voertaal is Engels.
| Docent |
Gabriela Redwine |
| Datum |
vrijdag 29 augustus |
| Tijd |
13.30-16.30 uur |
| Plaats |
Nina van Leerzaal, Allard Pierson Museum, Oude Turfmarkt 129 |
| |
Forumdiscussie
De workshops op vrijdag 29 augustus gaan alle drie over digitalisering. Aan het einde van de middag wordt een forumdiscussie gehouden onder leiding van Steph Scholten, directeur van de divisie UvA Erfgoed waaronder de Bijzondere Collecties vallen. De docenten van de drie workshops vormen het panel. Zij zullen met elkaar en met het publiek van gedachten wisselen over het geschreven en gedrukte cultureel erfgoed in het digitale tijdperk.
| Panel |
Per Cullhed, Gabriela Redwine, Emile Schrijver |
| Voorz. |
Steph Scholten |
| Datum |
vrijdag 29 augustus |
| Tijd |
17.00-18.30 uur |
| Plaats |
Museumcafé, Bijzondere Collecties, Oude Turfmarkt 129 |
| |
Colleges
Van 24 juni t/m 5 oktober 2014 is bij de Bijzondere Collecties de tentoonstelling ‘Sterke verhalen’ te zien. Aan de hand van populair drukwerk uit vroeger eeuwen brengt deze tentoonstelling in beeld hoe verhaalmotieven als Faust of Assepoester voortleefden in almanakken en volksprenten. Ter gelegenheid van de tentoonstelling zijn in de Summer School zes colleges rond dit thema opgenomen. Deze worden op sommige middagen gecombineerd met een rondleiding of een toverlantaarnvoorstelling.
| |
Tijl Uilenspiegel
Al bijna vijf eeuwen lang zijn Tijls boeverijen in boek en prent beschreven en in beeld gebracht. Vanaf 1650 verschijnt hij ook op kinder- of centsprenten. Het gebruik en hergebruik van beeldmateriaal tot ca. 1900 staat centraal in dit college, dat ook aandacht besteedt aan de relatie tussen volksboeken en prenten.
| Docent |
Aernout Borms |
| Datum |
woensdag 20 augustus |
| Tijd |
13.30-16.30 uur |
| Plaats |
Nina van Leerzaal, Allard Pierson Museum, Oude Turfmarkt 129 |
| |
De levenstrap
In de prentkunst werden de fasen van het menselijke bestaan vaak voorgesteld als een levenstrap of trap des ouderdoms: de weg van de wieg tot het graf voerde trapsgewijze omhoog naar een top op middelbare leeftijd en daalde daarna op dezelfde wijze af. Ook in de literatuur heeft deze voorstelling van op- en neergaande levensfasen zijn pendant. Het college behandelt het thema aan de hand van afbeeldingen, vanaf de vroegmoderne tijd tot het begin van de twintigste eeuw.
| Docent |
Jo Thijssen |
| Datum |
donderdag 21 augustus |
| Tijd |
13.30-16.30 uur |
| Plaats |
Nina van Leerzaal, Allard Pierson Museum, Oude Turfmarkt 129 |
| |
De strijd om de broek
De strijd tussen de geslachten is een belangrijk thema in de Europese prentkunst. Wie de broek aan heeft is de baas. Maar een vrouw met de broek aan zet de wereld op zijn kop, want dat druist in tegen Genesis 3. ‘De verkeerde wereld’ is een ander motief
| |
| |
dat in de prentkunst voortdurend terugkeert. De strijd om de broek krijgt in Nederland meestal de vorm van een beeldverhaal, zoals dat van Jan de Wasser en zijn vrouw Griet. Jan staat zijn broek af aan zijn Griet en doet vrouwenwerk. Dit beeldverhaal met een looptijd van drie eeuwen illustreert de verhouding tussen man en vrouw in het verleden.
| Docent |
Nico Boerma |
| Datum |
vrijdag 22 augustus |
| Tijd |
13.30-15.00 uur |
| Plaats |
Nina van Leerzaal, Allard Pierson Museum, Oude Turfmarkt 129 |
| |
Sterke verhalen in strip: klassiekers in stripvorm
Het ‘verstrippen’ van klassieke literatuur is een constante in de stripgeschiedenis. Vooral na de Tweede Wereldoorlog werden talloze klassiekers uit de wereldliteratuur, al dan niet in reeksen, in beeld gebracht. Deze verstrippingen vormen het onderwerp van dit college, van de Illustrated Classics tot de graphic novels van Dick Matena.
| Docent |
Jos van Waterschoot |
| Datum |
vrijdag 22 augustus |
| Tijd |
15.00-16.30 uur |
| Plaats |
Nina van Leerzaal, Allard Pierson Museum, Oude Turfmarkt 129 |
| |
Marskramers, omlopers en liedzangers
Drukwerk werd in het verleden niet alleen via boekwinkels, maar ook op straat en op markten verkocht. De marskramers, omlopers en liedzangers die dat deden bleven vaak onzichtbaar. In dit college gaan we na wie deze rondtrekkende handelaren waren, wat voor drukwerk ze verkochten, met wie ze samenwerkten en hoe ze werden gezien door de autoriteiten. Aansluitend volgt een rondleiding door de tentoonstelling ‘Sterke verhalen’.
| Docent |
Jeroen Salman |
| Datum |
dinsdag 26 augustus |
| Tijd |
13.30-15.00 uur |
| Plaats |
Nina van Leerzaal, Allard Pierson Museum, Oude Turfmarkt 129 |
| |
Bontekoe, het verhaal van een bestseller
Door een brand in de kruitkamer ontplofte het VOC-schip Nieu Hoorn in 1618 voor de kust van Sumatra. Schipper Willem Ysbrantsz Bontekoe overleefde de ramp en keerde in 1625 terug in het vaderland. In 1646 verscheen de eerste druk van het ‘Journaal van Bontekoe’, dat in korte tijd tientallen drukken beleefde en vele malen werd vertaald en bewerkt. Het populaire jeugdboek De scheepsjongens van Bontekoe van Johan Fabricius (1924) greep terug op het thema en werd op zijn beurt weer tientallen keren herdrukt, vertaald, verfilmd (2007) en zelfs bewerkt tot een musical. Het college gaat in op de publicatiegeschiedenis en laat zien hoe het verhaal gedurende bijna vier eeuwen steeds weer een nieuwe gedaante kreeg waarin het nieuwe groepen lezers kon aanspreken.
| Docent |
Garrelt Verhoeven |
| Datum |
woensdag 27 augustus |
| Tijd |
13.30-16.30 uur |
| Plaats |
Nina van Leerzaal, Allard Pierson Museum, Oude Turfmarkt 129 |
| |
Toverlantaarnvoorstellingen
Twee van de zes colleges bij de tentoonstelling ‘Sterke verhalen’ worden omlijst door een voorstelling met de toverlantaarn door Gwen Sebus en haar assistente Sarah Dellmann. Zij begeleiden de colleges van Aernout Borms en Jo Thijssen, al gaan ze niet alleen over Tijl Uilenspiegel en de levenstrap.
| Docent |
Gwen Sebus |
| Datum |
woensdag 20 en donderdag 21 augustus |
| Tijd |
13.30-16.30 uur |
| Plaats |
Nina van Leerzaal, Allard Pierson Museum, Oude Turfmarkt 129 |
Het college van Garrelt Verhoeven over Bontekoe's bestseller wordt omlijst door een soortgelijke voorstelling van het Christiaan Huygens Theater, genoemd naar de man die de toverlantaarn in 1659 uitvond.
| Docent |
Elisabeth Waagmeester-Wagenaar |
| Datum |
woensdag 27 augustus |
| Tijd |
13.30-16.30 uur |
| Plaats |
Nina van Leerzaal, Allard Pierson Museum, Oude Turfmarkt 129 |
| |
Rondleiding
Wie de benen wil strekken, kan deelnemen aan een rondleiding door de tentoonstelling ‘Sterke verhalen’. Gastconservator Jeroen Salman licht toe wat er allemaal te zien is, in aansluiting op zijn college ‘Marskramers, omlopers en liedzangers’.
| Rondleider |
Jeroen Salman |
| Datum |
dinsdag 26 augustus |
| Tijd |
15.00-16.30 uur |
| Plaats |
Tentoonstellingsruimte, Bijzondere Collecties, Oude Turfmarkt 129 |
| |
Historisch-cartografische wandeling door Amsterdam
Na een korte inleiding van een half uur in het Museumcafé aan de Oude Turfmarkt voert deze wandeling langs een aantal markante punten uit de geschiedenis van de Amsterdamse cartografie. De expeditie neemt ruim een uur in beslag en eindigt bij het Centraal Station.
| Gids |
Jan Werner |
| Datum |
donderdag 28 augustus |
| Tijd |
11.00-12.30 uur |
| Start |
Museumcafé, Oude Turfmarkt 129 |
| |
Prijzen en inschrijving
Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam
Oude Turfmarkt 129 (Rokin)
1012 GC Amsterdam
020-5257300
summerschool-bc@uva.nl
www.bijzonderecollecties.uva.nl/Summer-School
Cursussen (5 dagdelen): €250
| • | €150 voor Vrienden van de Bijzondere Collecties |
| • | €75 voor studenten van de UvA |
| • | gratis voor studenten Boekwetenschap en Handschriftenkunde |
| • | gratis voor medewerkers van de UBA en de HvA-bibliotheek |
Workshops (1 dagdeel):
| • | €50 |
| • | €25 voor Vrienden van de Bijzondere Collecties |
| • | €25 voor studenten van de UvA |
Colleges
| • | €20 (1 dagdeel) |
| • | €50 (5 dagdelen) |
Wie Vriend van de Bijzondere Collecties wordt, is voordelig uit! U steunt dan bovendien de Bijzondere Collecties en wordt op de hoogte gehouden van alle activiteiten. Vriend worden kan tegelijk met de inschrijving voor de Summer School.
| |
Frederik Mullerlezring door Michael Suarez
Het slot van de Summer School 2014 wordt gevormd door de vijfde Frederik Mullerlezing, die op donderdag 4 september wordt gehouden in de Aula van de UvA. De spreker van dit jaar is Michael F. Suarez S.J., directeur van de Rare Book School van de University of Virginia en boekhistoricus meteen internationale reputatie. Hij was een van de samenstellers van The Oxford Companion to the Book (2010), waarvan eind vorig jaar een verkorte editie uitkwam onder de titel The book. A global history.
| Datum |
donderdag 4 september |
| Tijd |
17.00-18.00 uur |
| Plaats |
Aula van de Universiteit van Amsterdam, Singel 411 |
| Toegang |
gratis |
|
|
Auteursrechtelijk beschermd