De Boekenwereld. Jaargang 28

[p. 193]

Cornelis Jan Aarts
Archangelsk (10)
Grafsteen

Het was een dag als alle andere, met dit verschil, dat het de enige dag was die in de annalen bekend zou staan als Havanks drieënveertigste sterfdag. Ik was die dag's ochtends al naar Leeuwarden afgereisd met de bedoeling Havank op de gedenkdag van zijn afsterven even gedag te zeggen. Overdag kwam het er niet van: ik had bij het station een fiets gehuurd en zwierf daarop te lang langs bibliotheken, boekwinkels en café's.

Leeuwarden. Wirdumerdijk. Rechts hotel Amicitia: woon-, drink- en sterfhuis van Havank. Collectie C.J. Aarts

's Avonds bracht ik een bezoek aan Henk van der Meulen en zijn beminnelijke echtgenote Tsjikke. Zij ontvangen mij altijd hartelijk als ik in Leeuwarden ben en het is een waar genoegen met hen in hun serre, met uitzicht op het zeilbotenspektakel in de nabijheid van de Prinsentuin, even bij te kletsen. Af en toe breng ik het gesprek op Havank, want over hem weet Henk van der Meulen nog altijd met smaak een toepasselijke anekdote op te dissen. Van der Meulen was vele jaren redacteur van de Leeuwarder Courant en in die functie, en vaak ook daarbuiten, heeft hij tussen 1952 en 1964 menig borreluur met Havank aan de stamtafel van hotel Amicitia doorgebracht.

Via een herinnering aan de begrafenis van Pieter Terpstra, waar ik mevrouw Van der Meulen het laatst gesproken had, kwam ons gesprek toevallig op de begrafenis van Havank.

[p. 194]

Leeuwarden. Singel met Sint-Dominicuskerk. De kerk waaruit Havank ten grave werd gedragen. Collectie C.J. Aarts

‘Wie waren daar nou bij? Weet u dat nog?’

‘Nou, dat is lang geleden,’ zegt Van der Meulen. Havank was op vrijdag 26 juni 1964 vanuit de Sint-Dominicuskerk begraven op de rooms-katholieke begraafplaats aan de Harlingerstraatweg.

‘Zijn weduwe natuurlijk..., enkele heren van uitgeverij Bruna, maar ik weet niet meer precies wie..., het echtpaar Koops...’ Jan Koops was hotelier van Amicitia, waar Havank in zijn kamer was overleden. Koops en zijn vrouw Lidy waren met hun vaste gast Havank dik bevriend geraakt.

‘Waren hun kinderen er ook bij?’ vraag ik.

‘Nou, dat weet ik niet meer, hoor,’ zegt Henk en zijn vrouw vult aan:

‘Die dochter is later naar Engeland geëmigreerd. Tonia was er ook.’

‘Ja, de vriendin van Havank.’

‘Dat zal wel, ik weet niet hoe die heet, maar die bedoel ik niet. Ik bedoel Tonia Vondeling, die was ook in de kerk, de vrouw van Anne Vondeling.’ Mooi, dat wisten we nog niet.

‘En welke journalisten?’

‘Jildert Súdema was er zeker bij..., waarschijnlijk Fenno Schoustra..., zeker ook Pieter Terpstra...’

‘Kunt u zich Libbe Vlasma herinneren? Hij schreef een stukje over de begrafenis voor het Friesch Dagblad.’

‘Dat moet dan wel. Maar ik herinner me hem niet. Wel weet ik nog heel goed dat toen we rond het graf van Havank stonden, een Leeuwarder broekenkoopman te laat het kerkhof op kwam rennen. Iedereen wist dat hij een dodelijke ziekte onder de leden had. Al gauw werd in onze kring bij het graf gemompeld: hij komt alvast een mooi plekje uitzoeken.’

Dan moet ik al lachen, want ik ken het slot van het verhaal, zoals Henk van der Meulen het schreef voor het boekje In de schaduw van Havank (1988):

En plotseling ging er een haast Havankiaanse opmerking door de rijen rond het graf: ‘Kijk, die komt alvast een mooi plekje uitzoeken.’ Een paar weken later lag de man er inderdaad, enkele stenen van Havanks graf verwijderd.

[p. 195]

‘Wie was die broekenkoopman?’ vraag ik, want ik wil nu eenmaal alles weten.

‘Die heette Käller, Joop Käller, dus op z'n Duits met puntjes op de a. Hij was van zo'n Duitse textielfamilie die je hier in Leeuwarden veel had. Een “lapkepoep” zeggen wij hier. De katholieke begraafplaats ligt vol met lapkepoepen: Fahner, Frehe, Burmann, Drontmann, Peek en Cloppenburg, Voss, Schweigmann, Lampe.’

We raken niet uitgepraat, maar nemen om een uur of elf toch hartelijk afscheid van elkaar.

Eenzaam fiets ik door nachtelijk Leeuwarden. Ongemerkt rijd ik de binnenstad uit, over de Vrouwenpoortsbrug, langs de Sint-Dominicuskerk naar de rooms-katholieke begraafplaats die nu Vitushof heet. Hoewel het al aardig donker is, is de grafsteen van Havank goed te herkennen. Die is namelijk gemaakt van helderwit Grieks volosmarmer. Ik zit een beetje over het gesprek van die avond na te mijmeren en plotseling bedenk ik dat ik hier nòg iemand ken. Ik loop langs de grafstenen in de rij van Havank. Op donkere stenen zijn in deze nachtelijke duisternis de namen niet te lezen. Dan zie ik, vele stenen van Havank verwijderd, op een grijze steen toch zijn naam: Joseph Käller. Dit moet de broekenkoopman zijn die een paar weken voor zijn eigen dood Havank nog mee begroef. Onder zijn naam staan de cijfers die zijn geboorte- en sterfdatum moeten verbeelden. Maar die kan ik niet lezen. Ik kruip op de grafsteen en strek mijn hand uit. De cijfers liggen in reliëf op de steen. Ik pak pen en papier en schrijf de letters en cijfers die ik met mijn ene hand voel, met mijn andere hand op.

Joseph Käller
* 20-2-1912
†23-2-1965

De volgende dag, zaterdag 23 juni 2007, staan we met z'n allen rond het graf van Havank. Het is de jaarlijkse Havank-dag van de Stichting Mateor en traditie-getrouw wordt bij het graf van onze held een tekst van hem voorgelezen en een minuut stilte in acht genomen. Na deze plechtigheid lees ik enkele Havankgenoten de laatste regels van het artikel van Henk van der Meulen voor en wijs hen het graf aan van Joseph Käller, de broekenkoopman. We zijn het er met elkaar over eens dat de tekst van Van der Meulen sterker is dan de werkelijkheid. Käller mag dan na de dood van Havank nog acht maanden in leven zijn gebleven, voor de kracht van het verhaal is ‘Een paar weken later lag de man er inderdaad,’ natuurlijk oneindig veel beter. En ook dat ‘enkele stenen van Havanks graf verwijderd’ wordt Henk van der Meulen door ons gul vergeven.

Ik vertel er nog bij dat ik hier afgelopen nacht tegen twaalf uur half op de steen heb gelegen om met mijn hand die cijfers te ontcijferen.

‘Dat kun je wel zien,’ zegt Piet, ‘gisteren lag die steen nog recht.’

Amsterdam, woensdag 11 juli 2007