De Boekenwereld. Jaargang 27

[p. 143]

Piet Buijnsters
In memoriam Bob Loose
Königsberg, 29 mei 1932 - Scheveningen, 2 januari 2011

Het moet een van de laatste foto's zijn van de Haagse antiquaar Bob Loose, in augustus 2009 gemaakt door een Duitse klant. We zien hem voor de winkeletalage stilstaand op de fiets, met aan het stuur de krukken die hem al sinds 1999 op de been moesten houden. Hij komt juist terug van de zondagse boekenmarkt op het Voorhout. Want deze invaliditeit, nog versterkt door bijkomende leeftijdskwalen, zijn voor Bob Loose nooit een excuus geweest om niet deel te nemen aan een boekenbeurs, een veiling of een vergadering - waar of wanneer ook. Een ijzeren Hein. Streng tegenover anderen, maar ook voor zichzelf, sober, ‘cool’ en zelfbewust zonder arrogantie. ‘Het geweten van het Nederlandse antiquariaat’, zo werd hij genoemd in de overlijdensadvertentie van de Nederlandsche Vereeniging van Antiquaren NVvA. De vraag is: wélk geweten?

Het piepkleine winkeltje in de Papestraat, waarin voor de klant bijna geen stoelruimte vrij bleef en waar je steeds moest opletten om niks omver te stoten, was in allerlei opzicht een fenomeen: door de minuscule dingetjes van hout en papier die hier over de toonbank gingen, door de handgeschreven kleine fiches waar de klant maar in zoeken moest en op grond waarvan boeken of prenten al dan niet uit het nooit vertoonde depot achterin te voorschijn getoverd werden, door de waarschuwende bordjes aan de wand: niet aanraken, door de beleefde maar altijd formeel blijvende bediening met in mijn herinnering de wonderlijke meneer Van Meeuwen als attractie op zichzelf. Bob: ‘Let maar niet op hem, hij is wat onhandig maar weet heel veel.’

En zo'n winkel trekt vanzelf ook aparte klanten aan, die alle ingepakte dingetjes ter controle graag nog eens lieten uitpakken. Kortom: une atmosphère balzacienne. Studenten belden me weleens vanuit Den Haag om te melden wat ze nu zopas voor een wonderlijk antiquariaat hadden ontdekt. Ik raadde het meteen: firma A.L. Loose in de Papestraat. Maar, en dat was misschien het grootste raadsel, diezelfde antiquaar stond evengoed jarenlang met zijn bescheiden handel op de grootste Amerikaanse antiquarenbeurzen. Haags-Madurodams en mondiaal tegelijk. Ook was hij als enige Nederlander lid van de Franse société ‘Le Vieux Papier’.

Het heeft heel lang geduurd, voordat ik, vaste klant, de kans kreeg om Bob en zijn vrouw Jessy in hun woonkamer boven de winkel te interviewen voor mijn Geschiedenis van het Nederlandse antiquariaat. Voor het eerst vertelde hij toen over zijn Oost-Pruisische afkomst, zijn erudiete joodse vader Walter Loose, hun emigratie in 1937 naar Den Haag en de nieuwe start daar als Heerenmode Magazijn Holland in het Statenkwartier. Pas na de Duitse bezetting, die aan de joodse grootouders van Bob het leven heeft gekost, is vader Walter in het huidige pand met de nu nog bestaande winkel in kunstnijverheid, kinderboeken en kinderprenten begonnen. Zoon Bob heeft na Walters overlijden in 1964 eerst met zijn moeder en later met zijn dappere vrouw Jessy Werther de zaak schijnbaar rimpelloos voortgezet. Hun winkel was decennialang vrijwel het enige adres voor centsprenten, met de op dit gebied prominente verzamelaar Nico Boerma als voornaamste klant. Maar ook

[p. 144]

buitenlandse, vooral Duitse verzamelaars van oude Bilderbogen, bouwplaten, papiertheatertjes en dergelijke paper toys wisten hier hun slag te slaan. Toch, om Loose hierin marktleider te noemen zou weer veel te commercieel en ambitieus klinken. Daarvoor was hij eigenlijk te goedkoop voor kostbare efemera en soms weer veel te duur voor incompleet en beschadigd boekwerk, waarin hij ook excelleerde. Zoals Boerma het onlangs formuleerde: Loose was een antiquaar voor de geduldige verzamelaar.

Op 5 maart 2005 trof de familie Loose een harde slag door het overlijden op 41-jarige leeftijd van hun oudste zoon en beoogd opvolger Bart. Sindsdien werd naar mijn gevoel Bob zelf een stuk milder, toegankelijker ook. Wat echter nooit veranderde was de bedrijfsvoering. Alles gebeurde hier nog in de ouwe trant: zonder catalogi, website, e-mailadres of andere parafernalia van het moderne zakenleven. Hoezo dan ‘het geweten van het Nederlandse antiquariaat’? Dat kan alleen gelden in morele zin. Bob Loose was als zakenman een toonbeeld van ouderwetse degelijkheid. Daar werd nooit gemarchandeerd of gemanipuleerd. Je haalde het niet in je hoofd om bij hem op de vraagprijs af te dingen. Rekeningen werden per omgaande betaald. De zaak was een hecht familiebedrijf, waarbij de vader overigens zijn zoons Bart en Frank tijdens een beurs wat sjouwen betreft niet spaarde. Ook daar was zuinigheid troef.

Onverwacht is aan dat in dubbele zin ongemakkelijke antiquarenleven toch een einde gekomen. Nadat Bob op 7 november 2010 bij een val thuis zijn heup had gebroken, werd hij op 11 november geopereerd en op 19 november overgebracht naar een revalidatiecentrum in Scheveningen. Zelfs onder die beroerde omstandigheden hield hij op bed nog dagelijks de administratie van de winkel bij. Jessy: ‘Ik ging altijd met opdrachten naar huis.’ In dat Scheveningse revalidatiecentrum is hij bij het uit bed helpen opnieuw gevallen. Dat heeft hem ook mentaal gebroken. Hij besefte nu dat hij niet vlug meer naar huis zou kunnen. Enkele dagen later, op 2 januari 2011, is Bob Loose letterlijk in een zucht voorgoed ingeslapen. Een verpleeghuisleven is hem gelukkig bespaard gebleven.

De toekomst van antiquariaat Loose blijft vooralsnog ongewis. Zeker is dat het ordenen door de erven van die niet-gedigitaliseerde voorraad boeken, prenten en andere objecten nog geruime tijd zal vergen.