De Boekenwereld. Jaargang 25

[p. 57]

Berichten

Ingezonden brief

In nummer 4 van de 24^e jaargang van uw tijdschrift las ik een interessante boekbespreking over de boekenschilder Gerd Renshof. In dit artikel spreekt de recensente haar teleurstelling erover uit dat de stillevens van deze schilder geen diepere boodschap bevatten. Bovendien veronderstelt zij dat Renshof de enige zou zijn in dit genre. Er bestaat echter wel degelijk een andere kunstschilder die er blijk van heeft gegeven boekenstillevens van een zeldzame kwaliteit te vervaardigen en die er ook nog een diepere betekenis aan weet te geven. Het betreft de Groningse realist Herman Tulp. Ik ben in het gelukkige bezit van een werk van zijn hand, dat ik - indachtig het gezegde ‘toon mij uw boekenkast, dan zeg ik wie u bent’ - kan beschouwen als een zelfportret in boeken. Centraal in het schilderij, getiteld Vrijheid van Consciëntie, ligt het opengeslagen boek van Geraert Brandt, Historie der Reformatie, met het portret van de vrijdenker Dirck Volckertsz. Coornhert. Links daarvan staat een Mariabeeld, dat met haar hemelsblauwe kleur scherp afsteekt tegen de achtergrond van een in Gouda gedrukte Statenbijbel van Rammazeyn. Op de achtergrond zijn verder nog meer doorleefde zeventiende-eeuwse boeken te zien die grote invloed hebben uitgeoefend op mijn historische interesse: een ander deel van Brandts werk, een deel van Bor, Nederlandsche Historien en een boekje van Paschier de Fijne, remonstrants predikant. Daarvoor ligt het kerkboekje met zilverwerk van mijn overleden moeder. Zowel in de compositie (horizontaal, verticaal en het perspectief) als in de levensechte, bijna tastbare, uitvoering brengt dit werk mij als bibliofiel én liefhebber van het moderne realisme (Groningse School) nog dagelijks in vervoering.

dr. Paul H.A.M. Abels, Gouda

Collecties Museum Meermanno via internet raadpleegbaar

Met ingang van 12 augustus is de catalogus van Museum Meermanno online raadpleegbaar. Hiermee maakt het museum zijn boekenbezit en andere schatten voor een breed publiek toegankelijk. De webpresentatie is de kroon op een langlopend project, waarin de afzonderlijke toegangen op de verschillende collectieonderdelen werden geïntegreerd in één systeem. Voor het eerst is nu op het web te zien hoe rijk de verzamelingen zijn die baron van Westreenen en zijn navolgers bij het Museum van het Boek hebben bijeengebracht. Honderdduizenden records zijn al online beschikbaar en dat aantal zal nog groeien als ook andere collectieonderdelen beschikbaar komen.

‘We verwachten veel belangstelling voor de catalogus, vanuit zeer veel verschillende disciplines en achtergronden’, aldus Meermanno-directeur Leo Voogt. ‘Zowel van onderzoekers, studenten, liefhebbers als van verzamelaars - of het nu gaat om oude drukken of moderne boeken, brieven en ontwerpen van vormgevers, of exlibrismateriaal. Met name de geïnteresseerden in boekvormgeving bieden we hiermee een belangrijke nieuwe bron. Voor het eerst kan ook gezocht worden op specifieke aspecten van de boekvormgeving, bijvoorbeeld de illustrator, de boekverzor-

[p. 58]

ger of de bandontwerper.’ De catalogus biedt toegang tot de volgende bestanden:

-	westerse boekkunst vanaf circa 1450: 70.000 objecten: incunabelen, postincunabelen en andere oude drukken, veiling- en antiquariaatscatalogi, zeldzame en kostbare werken vanaf de negentiende eeuw, moderne bibliofilie, industriële boekbanden, kunstenaarsboeken, kinderboeken, geïllustreerde boeken en naslagwerken op dit terrein;
-	11.000 archieven en archivalia van letterontwerpers, boekverzorgers en uitgeverijen, boekkunst en typografie (met de nadruk op Nederland) vanaf 1850: ontwerpmateriaal, drukproeven, grafische voorwerpen, brieven, affiches, kalenders, prospectussen, waaronder de collecties J.F. van Royen, Eugène Strens, Uitgeverij Brusse en Uitgeverij Van Goor;
-	330.000 exlibris en klein grafiek, waaronder de collecties Beels, Schelling, Schwencke, Strens en Verster (hiervan zijn er 245.000 doorzoekbaar);
-	10.000 brieven vanaf 1870 van en aan onder anderen Henri Friedlaender, Christopher Sandford, J.F. van Royen, John Buckland Wright, Lucien Pissarro, A.A.M. Stols en Paul Valéry;
-	ruim 10.000 munten, en penningen, waaronder 9000 uit de Klassieke Oudheid.

Meermanno koos voor de software van Adlib Information Systems, die zowel in de museum- als in de bibliotheekwereld ingang heeft gevonden. Hiermee kunnen de bestanden geïntegreerd en op verschillende niveaus worden doorzocht. Zoekresultaten kunnen geprint, opgeslagen of per e-mail worden verzonden.

Op termijn worden ook de overige collecties, waaronder de handschriften, de schilderijen en de oudheden, aan deze catalogus toegevoegd. De middeleeuwse handschriften zijn op dit moment online toegankelijk via de website Medieval Manuscripts in Dutch Collections, de miniaturen van de verluchte handschriften zijn op dit moment online toegankelijk via de website Medieval Illuminated Manuscripts en de Nederlandse drukken 1540-1800 via de stcn.

Website: www.catalogus.meermanno.nl.

Boeken uit de collectie van de kloosterbibliotheek

Grootste kloosterbibliotheek heropend na restauratie

De grootste kloosterbibliotheek in de wereld is na vier jaar weer open. Het gebouw van 70 meter lang, veertien meter breed en dertien meter hoog, in de Oostenrijkse plaats Admont, ging dicht in 2004 voor een ingrijpende restauratie, die zes miljoen euro heeft gekost.

De bibliotheek in de Alpen, ongeveer 250 kilometer ten zuidwesten van Wenen, maakt deel uit van een abdij van de benedictijnen die in 1074 werd gesticht en meer dan 270 vierkante kilometer omvat. De bibliotheek werd in 1776 voltooid en telt ongeveer 200.000 boeken.

Daaronder zijn een reusachtige bijbel uit de elfde eeuw, 1400 manuscripten, een Lutherbijbel en een oorspronkelijk exemplaar van de Encyclopédie van D'Alembert en Diderot uit de achttiende eeuw. De nazi's, die de abdij tijdens de Tweede Wereldoorlog bezet hielden, roofden ongeveer 2000 boeken voor hun medische experimenten in het concentratiekamp Dachau. Volgens een woordvoerster van de bibliotheek staat in die boeken, die na de oorlog in de bibliotheek terugkeerden, nog het stempel van het kamp.

Behalve over vele boeken op theologisch en kerkjuridisch terrein beschikt de bibliotheek over een belangrijke wetenschappelijke en historische collectie waarvoor jaarlijks honderden geleerden naar Admont reizen.

[p. 59]

De bibliotheek van de benedictijner abdij in Admont

De restauratie was onder meer noodzakelijk omdat de nazi's het gebouw en de beroemde fresco's van Bartolomeo Altomonte in de zeven koepels in het plafond hadden beschadigd. Bovendien deed de ultraviolette straling van de zon die door de 48 ramen naar binnen kwam de boeken geen goed. In de ramen zit nu glas dat die straling tegenhoudt.

De restauratie was mede mogelijk door een bijdrage van de Europese Unie. De bibliotheek verwacht per jaar meer dan 70.000 bezoekers te ontvangen, hoewel de abdij op enige afstand van een toeristische route ligt.

Eerste Frederik Muller lezing door Engelse boekhistoricus David McKitterick

Op woensdag 19 november 2008 zal de eerste Frederik Muller Lezing worden uitgesproken door de vooraanstaande Engelse boekhistoricus David McKitterick. De Frederik Muller Lezingen bestrijken alle facetten van de boekgeschiedenis en zullen jaarlijks door een buitenlandse spreker worden gehouden. De lezingen zijn vernoemd naar de oprichter van de Bibliotheek van het Boekenvak. Deze vakbibliotheek, die sinds 1845 bestaat, vormt met de Collectie Tetterode het boekhistorische hart van de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam. De Frederik Muller Lezingen presenteren de collectie boekgeschiedenis in een internationaal perspectief.

[p. 60]

David McKitterick

De lezing van David McKitterick heeft als titel A changing view from Amsterdam. Where next with book history? Aan de hand van het rijke bronnenmateriaal in de Bijzondere Collecties toont McKitterick langs welke wegen een internationale geschiedenis van het boek zich zou kunnen ontwikkelen. Met als uitgangspunt ‘Amsterdam: bookshop of the world’ verkent hij de Europese boekhandel van de zeventiende tot de twintigste eeuw. Goed geïnformeerde uitgevers en handelaren in antiquarische werken bleken voor hun zaken afhankelijk van een internationaal netwerk van correspondenten en kredieten.

De Frederik Muller Lezingen worden georganiseerd door de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam in samenwerking met de leerstoelgroep Boekwetenschap & handschriftenkunde, het Instituut voor Cultuur en Geschiedenis en de Stichting Bibliotheek van het Boekenvak. De lezingen verschijnen ook in boekvorm. Actuele informatie is te vinden op: http://www.uba.uva.nl/bbc/.

Woensdag 19 november 2008, aanvang 16:30 uur. Toegang gratis. Aula van de UvA, Singel 411, 1012 wn Amsterdam.