De Boekenwereld. Jaargang 21

[p. 233]

Een onbeschreven staat van het portret van Sasbout Vosmaer door Johannes Wierix
A.G. van der Steur

Afbeelding 1: Portret van Sasbout Vosmaer door Johannes Wierix, 1598 (Hollstein 2167), 1^e, onbeschreven, staat van 2.

In maart 2004 werd bij het Belgische veilinghuis Romantic Agony een groot aantal portretten verkocht van de gebroeders Wierix. Het ging om circa zeventig stuks, verdeeld in veertien lots. Vier lots met in totaal 27 portretjes kon ik verwerven.

Onder die 27 waren er enkele die ik reeds bezat, zoals het portret van de eerste apostolische vicaris in Holland, Sasbout Vosmaer (Delft 1548-Keulen 1614) (afbeelding 1). Hiervan bestond slechts één staat volgens de oeuvrecatalogi (Alvin uit 1867, Mauquoy-Hendricks uit 1978 en Hollstein, deel 68 uit 2004), zodat ik er zeker van was dat ik een exemplaar kocht dat ik reeds bezat. Groot was dus de verrassing toen bij vergelijking van de nieuwe aanwinst (afbeelding 2) met de reeds in mijn bezit zijnde druk bleek, dat het wapen linksboven anders was. In de vier kwartieren ziet men tweemaal een klimmende eenhoorn en tweemaal drie bloemen. Die bloemen zijn in afbeelding 1 wat ongelukkig en bovendien op dezelfde witte achtergrond getekend als de eenhoorn. Op afbeelding 2 zijn de bloemen voorzien van twee blaadjes aan de steeltjes en de achtergrond is donker gearceerd. Dat laatste is correct. Vergelijk bijvoorbeeld afbeelding 3: ook hier hebben de bloemen blaadjes en zijn ze afgebeeld op een donkere ondergrond. Interessant is overigens dat die drie bloemen het wapen vormen van de familie Sasbout. Op een zeventiende-eeuwse wapenkaart van de Vroedschap van Delft komt het wapen Sasbout als zodanig enkele malen voor (afbeelding 4).

[p. 234]

De vader van Sasbout Vosmaer was Michiel Cornelisz. Vosmaer en zijn moeder was Margaretha Sasbout. ‘Onze’ Vosmaer kreeg dus de familienaam van zijn moeder als voornaam en voegde ook haar wapen - de drie bloemen - toe aan het Vosmaer-wapen dat de klimmende eenhoorn toonde.

afbeelding 3: Familiewapen van Sasbout Vosmaer

afbeelding 2: Portret van Sasbout Vosmaer door Johannes Wierix, 1598 (Hollstein 2167), 2^e staat van 2.

Al met al blijkt er dus een - tot dusver onbeschreven - eerste staat van dit portret te bestaan met een niet geheel correct wapenschild, iets wat aan de genoemde auteurs van de oeuvrecatalogi van Wierix onbekend was. Al blijkt bij nadere beschouwing dat Mauquoy-Hendricks ook een eerste staat afbeeldt (nr. 1935): het exemplaar in het Brusselse prentenkabinet. Hollstein noemt in totaal elf exemplaren in de diverse prentenkabinetten in de wereld. De vraag rijst hoeveel van deze exemplaren in eerste staat en hoeveel in tweede staat zijn.

Overigens is op ons exemplaar de leeftijd van Vosmaer met de pen veranderd van 52 in 50. Dat is ook gebeurd op het exemplaar te Brussel dat Mauquoy-Hendricks afbeeldt. Daar Vosmaer in 1548 werd geboren, is de gecorrigeerde leeftijd correct. De prent is immers 1598 gedateerd.

Afbeelding 4: Familiewapens van enkele leden van de familie Sasbout te Delft in de zestiende eeuw