De Boekenwereld. Jaargang 21

[p. 155]

Verschenen boeken

Just Enschedé (tekst), Anthon Beeke (beeldessay), Voor altijd jong. 50 jaar Kinderboekenweek Amsterdam, Stichting cpnb 2004, 238 p. geïll. ISBN 90 596 5014 x. €34,50

Dit jubileumboek ter gelegenheid van de vijftigste kinderboekenweek, is een loodzwaar koffietafelboek geworden. De inhoud daarentegen is vederlicht. Just Enschedé beschrijft een aantal kinderboekenweken, vanuit het ‘kijkdoos’-perspectief, een tikje op zijn hurken ook. Enschedé opent zijn parade met een voorbeschouwing van de kinderboekenweek 2005, waarin te lezen is dat de cpnb maar liefst 350.000 kinderboekenweekgeschenken drukt en 14.000 lespakketten maakt. Dat is wel een verschil met 1955, toen de kinderen alleen een prent van een lezende clown cadeau kregen. Een thema bestond ook nog niet. Wel werd het kinderboek van het jaar gekozen, en dat was toen Lawines razen van A. Rutgers van der Loeff-Basenau. De kinderboekenweek ontstond in een periode van ‘onderproduktie’, waarin het Amerikaanse prentenboek de markt beheerste en Nederlandse uitgevers afwachtend waren. Het beeldessay van Anthon Beeke, wat hier zoveel betekent als een verzameling fraaie foto's zonder begeleidende tekst, is nostalgisch van opzet. We zien oude en recente klassenfoto's, aankleedpoppen, knuffelbeesten (oude en nieuwe), sportende en lezende kinderen van toen en nu. Ook ‘kinderarchivalia’, vakantiekiekjes en nog veel meer illustraties, die allemaal doen terugverlangen naar de tijd dat geluk nog heel gewoon was. Achter in het boek staat een overzicht van alle kinderboekenweekgeschenken, en alle winnaars van gouden griffels en gouden penselen. (lk)

Philip Knijff & Sibbe Jan Visser, Bibliographia Sociniana. A bibliographical reference tool for the study of Dutch Socinianism and Antitrinitarianism. Ed. by Piet Visser. Hilversum/Amsterdam, Uitgeverij Verloren/ Doopsgezinde Historische Kring 2004. 313 p., geïll., ISBN 90 655 0836 8. €30

Ter gelegenheid van de herdenking van de vierhonderdste sterfdag van Faustus Socinus in 2004 hebben Philip Knijff en Sibbe Jan Visser de subjectieve (tot 1800) en objectieve bibliografie samengesteld van het antitrinitarianisme en socinianisme (inclusief het antisocinianisme) in de Nederlanden. Dat klinkt simpeler dan het is, want deze godsdienstige stromingen uit de zestiende en zeventiende eeuw zijn verketterd en bestreden door zowel de rooms-katholieke als de protestantse kerk en de overheid, hetgeen heeft geleid tot censuur en dientengevolge tot vele valse impressa. De invloed van beide christelijk-humanistische stromingen was substantieel, vooral na de verbanning van de socinianen uit Polen en de vestiging van de zogenoemde Poolse Broeders in de Republiek, waar ze aansluiting vonden bij de remonstranten en mennonieten en waar ze hun omvangrijke Bibliotheca fratrum Polonorum het licht deden zien.

Deel i van de bibliografie - de subjectieve bibliografie samengesteld door Knijff - beschrijft in vijf rubrieken respectievelijk ‘Pre-Socinian Antitrinitarianism’ (nrs. 1001-1054); ‘Socinianism of the Polish Brethren’ met de ‘Bibliotheca fratrum Polonorum’ (nrs. 2001-2011), ‘Epistolae’ (nrs. 2012-2019), de ‘Catechesis Racoviensis’ (nrs. 2020-2026) en de werken van afzonderlijke auteurs (nrs. 2027-2150); ‘Socinianism in the Dutch Republic’ (nrs. 3001-3166); ‘Anti-Socinianism in the Dutch Republic’ (nrs. 4001-4414) en ‘Historiography of Socinianism’ (nrs. 5001-5035). Deel ii - de objectieve bibliografie door Visser - bevat de systematisch ingerichte 6000-rubriek met 579 titels van biografische woordenboeken, encyclo-

[p. 156]

pedieën, handboeken, bibliografieën, tekstedities, monografieën en artikelen.

Voor wie niet helemaal thuis is op het gebibliografeerde terrein biedt de ‘Introduction to the History of Antitrinitarianism and Socinianism: its Authors and Books’ van Knijff een verhelderend over- en inzicht, waarbij de opmerkingen die in de inleiding bij de bibliografie gemaakt worden omtrent de afbakening van de diverse categorieën niet ongelezen moeten blijven. De beschrijvingen sluiten aan bij de methode van de stcn; in een annotatie wordt verwezen naar bibliografieën en naslagwerken. Het werk wordt ontsloten door indices op personen, drukkersplaatsen met drukkers en uitgevers, en titels.

Knijff en Visser hebben niet alleen kerk- en boekhistorici met hun degelijke werk een dienst bewezen, maar de tekst op de achterflap kan ook aangevuld worden met neerlandici die in de index hun bekende namen aantreffen als Coornhert, Datheen, Van Effen, Oudaen, Telle en Vondel. Bij de illustraties van titelpagina's en portretten wordt keurig verwezen naar de beschrijvingen van de werken waaraan ze ontleend zijn, behalve bij ill. 1, de bekende prent die hoort bij Vondels pamflet ‘Op de jonghste Hollantsche transformatie’, maar nu getiteld ‘Op de waag-schaal’, aangevuld met twee opgeplakte regels tekst aan het eind van het gedicht en ondertekend met Vondels pseudoniem E. Israels (3 exemplaren in de ub Amsterdam). (pjv)