De Boekenwereld. Jaargang 19

[p. 175]

Veilingen
Burgersdijk & Niermans, 19-20 november 2002
Kasper van Ommen

De stoelen waren weer goed bezet tijdens de laatste zitting van de najaarsveiling van Burgersdijk & Niermans in Leiden. Ook de kijkdagen voorafgaand aan de veiling werden goed bezocht. Het lijkt haast niets uit te halen of veilinghuizen het aantal kijkdagen uitbreiden: nieuwsgierige kijkers, vooral handelaren, kloppen al aan de deur voordat de officiële kijkdagen zijn begonnen. Er wordt dus genoeg gekeken en bekeken, maar zal er ook gekocht worden? Dát is toch eigenlijk de vraag waar het de veilinghouder om gaat.

Zoals de traditie wil, steekt het Leidse veilinghuis van wal met een groot aantal nummers op het gebied van de klassieke oudheid: tekstuitgaven, commentaren, geschiedenis, filosofie en filologie. De eerste zitting, met dit keer verder de rubrieken ‘godsdienst’, ‘rechten’ en ‘kunst’, is meestal niet het best bezocht, maar de liefhebber weet zijn weg toch te vinden. Wat mij iedere keer weer opvalt, is dat de boeken op het gebied van de klassieken er altijd zo netjes uitzien en welbeschouwd gaat dat over het algemeen op voor het aanbod bij Burgersdijk & Niermans. Er wordt dus blijkbaar een strenge selectie gemaakt uit het aanbod en alleen wat acceptabel is komt ter veiling. De beschrijvingen van de tekortkomingen aan de boeken in de catalogus zijn betrouwbaar. Al komt het natuurlijk nog wel eens voor dat een boek dat als ‘a good copy’ in de catalogus wordt beschreven door het veelvuldige en soms hardhandig uithalen en raadplegen ervan tijdens de kijkdagen wordt teruggebracht tot ‘a less good copy’.

De avondzitting van de eerste veilingdag stond in het teken van de geschiedenis en topografie van Europese en niet-Europese landen. Ruim 400 nummers, waarvan een groot aantal op het gebied van het Midden Oosten en Indonesië. Veel aandacht trok een collectie foto's (47 stuks) van de firma Woodbury & Page met afbeeldingen van de mensen en het leven op de Indonesische archipel uit de periode 1870-1900. De richtprijzen van deze foto's, gemiddeld €50 per stuk, gingen vaak met gemak vier- of vijfmaal over de kop.

Foto door W.B. Woodbury & J. Page, Bijeenkomst van de ‘Landraad’ in Pati, Java voorgezeten door de resident P.W.A. van Spall, circa 1867. Albuminedruk, 209×264 mm. (foto Burgersdijk & Niermans)

De volgende dag kwam een grote verzameling over Nederland onder de hamer, met een aardige collectie boeken en prentbriefkaarten met betrekking tot de stad Leiden. Ook hiervoor bestond, hoe kan het ook anders in de Sleutelstad, grote belangstelling. Verschillende items wisselden voor hoge prijzen van eigenaar. Altijd leuk om te bekijken zijn de centsprenten en de verschillende kinderspelletjes, die tijdens de middagzitting werden geveild.

Het best bezocht is over het algemeen de laatste zitting waarin de oude en zeldzame boeken en prenten worden verkocht. De zaal vult zich niet alleen met potentiële kopers; ook andere belangstellenden hebben het ervoor over om de zitting van ruim tweeënhalf uur uit te zitten. Er is dan ook genoeg te zien en te beleven. De eerste rubriek van de avond was ‘literatuur’. De meeste nummers werden voor de aangegeven richtprijs verkocht, met her en der een uitschieter. Zo

[p. 176]

bracht de immer begeerde gebatikte band door Chris Lebeau voor De Stille kracht van Louis Couperus uit 1900 €360 op (schatting €240). Het boek is terecht één van de hoogtepunten van de Nieuwe Kunst in Nederland. Verder bracht een exemplaar van de Verzamelde gedichten van Lucebert (pseudoniem van L.J. Swaanswijk) met de door Willem Sandberg vormgegeven omslagen en typografie €330 op (schatting €240). Het zal de koper waarschijnlijk niet louter om de inhoud te doen zijn geweest, want de verzamelde gedichten zijn onlangs heruitgegeven voor een fractie van het neergetelde aankoopbedrag. De door J. de Praetere in St. Martens-Laethem gedrukte Eerste verzen zijnde: Het vader-huis (1903) van Karel van de Woestijne werd afgeslagen voor €480. Een mooi bedrag voor een mooi gedrukt boek in een bescheiden oplage van 120 exemplaren.

Voor de opbrengst van Dee Gong An, Three Murder Cases solved by Judge Dee, in de vertaling van de tot mythische proporties uitgegroeide sinoloog R.H. van Gulik, waren de verwachtingen te hoog gespannen. De richtprijs van €450 werd niet gehaald. Zelfs de handtekening en het Chinese naamstempel van Van Gulik in het boek brachten de opbrengst niet verder dan €400. Een Bodley Head-uitgave van Ulysses van James Joyce (achtste, maar eerste Engelse uitgave uit 1936) werd ruim boven de schatting van €200 afgeslagen voor €320.

In de afdeling ‘Old and Rare’ kwamen eerst de klassieken weer aan bod. Ook hier matige aandacht. Een deel van de boeken vond zijn weg naar boekhandel Pool in Engeland. Met bewondering heb ik een van de heren van dit antiquariaat die blind is, aan tafel zien bieden terwijl hij met een prikpen vliegensvlug aantekeningen maakte in braille. Voor de klassieke werken met prijsbanden was meer aandacht, met name voor die van Utrecht. De meeste ervan werden gekocht door een antiquaar uit deze stad. Onder de rubriek ‘godsdienst’ werden enkele, volgens de verkoopcatalogus zeldzame, werkjes aangeboden. Maar eerst werd nog geboden op een bijbel uit 1716. Door de uitslaande platen trok deze ook de aandacht van de aanwezige prenthandelaren. De inzet van €700 werd door enig creatief bieden van deze handelaren een halt toegeroepen op €875. ‘Een speciale aanbieding’ riep de veilingmeester nog uit naar aanleiding van deze bieding. De Fasiculus Mirre, een postincunabel uit 1518 haalde de richtprijs van €7000 niet. Het beginbod werd slechts een keer opgehoogd tot €5500. Het boekje bleef onverkocht en ging terug naar de inzender. Ook het daaropvolgende nummer, Die Weissagung van J. Lichtenberger uit 1555, bleef onverkocht op €1600 (richtprijs €1800). Wellicht is de summiere annotatie bij dit nummer daaraan debet. Het antipaapse Antithesis de praecaris Christi et indignis Papae facinoribus uit 1558 werd wel verkocht aan een particulier voor €1300 (richtprijs €1000). Maar in dit mooie boekje zaten dan ook 36 houtsneden naar ontwerp van Lucas Cranach.

De afdeling ‘Nederlandse geschiedenis en topografie’ was zeer in trek, zoals gewoonlijk. Boeken met plaatjes doen het over het algemeen goed bij de verzamelaars. Bovendien laat de prenthandel ook altijd van zich horen als deze boeken aan bod komen. Ook al heeft deze groep zeker een bepaalde macht wat het bieden betreft, gelukkig boden verschillende particulieren vaak goed tegen en werd menig boek van een zeker lot tot opdeling in losse prenten beschoren. Toch werden niet alle richtprijzen gehaald. De Beschryvinge van de Heerlyckheydt van Frieslandt tussen 't Flie end de Lauwers van Christiaan Schotanus werd bijvoorbeeld bij de inzet van €900 verkocht (schatting €1200). Wat later waren weer wat aardige momenten van loven en bieden te zien. Bij de inzet van de Historie der Stad en Meyerye van 's Hertogenbosch van J.H. Heurn (1776-78) op €350 kwam de prijs uiteindelijk tot een halt op €700 bij een prenthandelaar in de zaal. ‘Dat zal niet gaan. Ik heb hier ook €700’, zei de veilingmeester. ‘Ja maar, ik was eerder’, antwoordde de handelaar snedig. Waarna het nummer aan hem onder gelach van de zaal werd toegeslagen. Het aanbod van de veilingmeester om van stoel met de handelaar te wisselen werd met de opmerking ‘dan gaat alles nog beter voor mij’ door de handelaar afgeslagen. Een ‘Smallegange’ (Nieuwe Cronyk van Zeeland) duikt regelmatig in veilingen op. Toch blijft dit boek in trek. De betaalde prijs van €3200 (richtprijs €2400) is daarvan het bewijs. In de afdeling over natuurlijke historie

[p. 177]

Dieter Florisz van der Sallem, Caerte metinge ende copie gedaen [...] van Persijn van een woninck met Zeeckere Landen daer ome ghelegen leggende Int Ambocht van Wassenaer [...]. januari 1661. Manuscript op linnen, 46×75,5 cm. (foto Burgersdijk & Niermans)

Gravure uit: Fr. Robichon la Guerinière, Ecole de cavalerie, contenant la connoissance, l'instruction et la conservation du cheval. Parijs, J. Collombat 1733. (foto Burgersdijk & Niermans)

werden enkele mooi geïllustreerde (en soms gekleurde) boeken ter verkoop aangeboden, waaronder enkele werken over paarden en paardenverzorging. De Neu-eröffnete Reit-Bahn van William Cavendish (Nürnberg 1700) maakte een mooie sprint van €2000 naar €3400.

Voor één van de vier manuscripten die in deze veiling waren opgenomen, bleek veel aandacht: een landmetingskaart die in opdracht van de erfgenamen van Reinier van Persijn was opgetekend in 1661. De kaart laat een deel van het ‘ambocht Wassenaer’ zien. Een telefonische bieder, uit Wassenaar kan ik mij zo voorstellen, kocht zichzelf dit stukje geschiedenis voor €2600 (schatting €1400).

Ook voor de (topografische) prenten was veel aandacht en er werden mooie prijzen gerealiseerd. Jammer genoeg ontstond bij de almanakprenten een beetje een lacherige sfeer toen een Leidse prenthandelaar, haast in een soort eentweetje met de veilingmeester, bijna alle prenten kon opkopen voor het inzetbedrag. Het duurste item uit de veiling was een Plan de la Ville de St. Petersbourg avec ses principales vuës [...] uit 1753 (133,5 × 198 cm). Deze kaart werd ingezet op

[p. 178]

€8400 en werd na vele biedingen uit de zaal en via de telefoon afgeslagen aan een telefonische bieder voor €16.000.

Opvallend op de veiling was de geringe opkomst van musea, archieven en bibliotheken voor de ter verkoop aangeboden boeken en prenten. (Natuurlijk kunnen onder de schriftelijke bieders dergelijke instellingen schuilgaan, maar dat is niet te controleren.) Veilingen geven genoeg aanleiding om lacunes in collecties op te vullen, terwijl de aangekochte boeken of prenten in openbare collecties weer voor iedereen beschikbaar zijn. Het was daarom aangenaam te horen dat het Rijksprentenkabinet een serie van 11 (van totaal 12) aquatinten van ‘straatberoepen’ (waaronder een prentenverkoper) van Carlo Lasinio (1759-1838) aankocht voor €1300 (schatting €500).

Ook een zeldzame prent, toegeschreven aan C.J. Visscher, met een niet nader geïdentificeerd gezicht op de Nederlandse kust uit het midden van de 17^e eeuw werd voor €1100 toegevoegd aan het nationale cultuurbezit. Het blad blijkt, naar men mij ter veiling vertelde, deel uit te maken van een serie prenten (die als geheel aanwezig is in het prentenkabinet van Kopenhagen) van de rustige en de onstuimige zee.

Het Rijksprentenkabinet had de vorige dag ook al toegeslagen door uit de collectie kinderprenten een blad ‘snijlingh’ te kopen dat deel uitmaakte van het fonds van de opmerkelijke, maar weinig bekende uitgever B. Veldhuyzen die gevestigd was aan de Zeedijk.

Carlo Lasinio (1759-1838), Pamflettenverkoper uit de Serie di 12 Ritratti di persone facete [...]. Florence, Presso la Società Calcografica, circa 1800. Aquatint, 270×180 mm. (foto Burgersdijk & Niermans)

Toegeschreven aan C.J. Visscher, Strandgezicht, eerste helft 17^e eeuw. Ets, 364×510 mm. (foto Burgersdijk & Niermans)