De Boekenwereld. Jaargang 15

[p. 208]

Verschenen boeken

Tanja de Boer e.a., M.R. Radermacher Schorer 1888-1956. Minnaar van het ‘schoone’ boek, Amsterdam, Uitgeverij De Buitenkant, 141 p., ISBN 9070386976 f65,-.

Het Haagse Museum van het Boek/Meermanno-Westreenianum vierde in 1998 zijn 150-jarig bestaan met onder meer dit boek en een bijbehorende tentoonstelling. Radermacher Schorer verdient extra aandacht van het museum want zijn verzameling bibliofiele uitgaven vormde de basis voor de moderne collectie in het museum. In het boek, waaraan naast Tanja de Boer ook Helleke den Braber, Sjoerd van Faassen en Kees Thomassen meewerkten, wordt onder meer ingegaan op het contact tussen Radermacher Schorer en schrijver J.C. Bloem die hij financieel steunde, op zijn positie in het Utrechtse kunstleven, zijn huis en meubels, en natuurlijk op zijn boekenverzameling. Hij kocht gemiddeld een boek per dag en had de, voor het Museum vervelende gewoonte zijn boeken zelf opnieuw te laten inbinden. Na zijn dood nam het Museum 4.500 titels, meest rijmprenten en handboeken over, waarvoor speciale kasten werden gemaakt. Spectaculair aan dit gedenkboek is de vormgeving van Joseph Plateau die zich uitleefde in zilverachtige grijstinten met paars fluweel. (LK).

J. Brouwers, Een beroemde naamgenoot, [Leiden], De Ammoniet, 1998, 6 p., geen ISBN. Oplage 215 exemplaren. f25,-.

In dit mooi uitgegeven boekje, dat is verschenen op de feestelijke openingsmanifestatie van de Stichting Kalander, wordt door Jeroen Brouwers een beeld geschetst van zijn ‘heeroom’ Jan Willem Brouwers (1831-1893). Hij was priester en de hoofredacteur van het katholieke dagblad De Tijd. Tevens was hij een vooraanstaand Vondeliaan. Met een vermakelijke anecdote over de laatste levensdag van de ‘abbé’ onttrekt Brouwers zijn naamgenoot voor altijd aan de vergetelheid. (KvO).

Marieke van Delft, Ad Leerintveld, Reinder Storm e.a., Verzamelaars en verzamelingen. Koninklijke Bibliotheek 1798-1998, Zwolle, Uitgeverij Waanders, 1998, 232 p., ISBN 9040092060. f65,- (geb.), f49,50 (pap.).

Royaal boek over de herkomst van veelal vreemdsoortige collecties in de Koninklijke Bibliotheek, uitgegeven ter gelegenheid van het 200-jarig jubileum. De verzamelaars die hun bibliotheek aan de kb nalieten of verkochten, zijn gegroepeerd in categorieën, en uit elke categorie worden enkele voorbeelden behandeld. De opzet is biografisch. We lezen over boekverzamelende aristocraten, ambtenaren, kunstenaars, schrijvers, zonderlingen, over hun motieven en hun interesses en over hoe de collectie tenslotte bij de kb terechtkwam. De verzamelingen lopen uiteen van schaakboeken en liedboekjes, tot boeken over de valkenjacht of over parapsychologie. Achterin staat een lijst van bijna (maar wat is ‘bijna’?) alle verzamelingen die tot op heden aan de kb zijn overgedragen. Fraai geïllustreerd, niet alleen wat de keuze betreft maar ook in technische zin. (LK).

H. van der Kamp, Een snelweg van papier. Vijf eeuwen drukkunst, Franeker, Museum 't Coopmanshûs, 1998, 40 p., geen ISBN. f 10,-.

Een snelweg van papier is verschenen bij de tentoonstelling ‘Fryslân 500’ en beschrijft op een zeer beknopte wijze de ontwikkeling van de drukkunst, voornamelijk in Nederland. De titel refereert zowel aan de uitvinding van de boekdrukkunst in het midden van de vijftiende eeuw als aan die van de digitale techniek in het heden. De meest aardige gedeelten uit de catalogus zijn echter de hoofdstukjes over de Franeker drukkers en het drukkersvak in Friesland in de zeventiende tot en met de negentiende eeuw. Het boekje is leuk geïllustreerd. (KvO).

Wim Karssen e.a., Onze klant in 2007: fictie of non-fictie, Bilthoven, Nederlandse Boekverkopersbond, 1998, 82 p., ISBN 907234053. f25,97.

Bundel uitgegeven ter gelegenheid van het 90-jarig bestaan van de Nederlandse Boekverkopersbond. Niet het verleden maar de toekomst staat centraal in korte bijdragen van wetenschappers, publicisten, schrijvers en boekenvakmensen, zoals Paul Schnabel, Nelleke Noordervliet, Maurice de Hond. Zij geven in deze causerieën, want meer is het niet, hun visie op de boekenkoper van de toekomst, die mogelijkerwijs alleen nog via de virtuele snelweg zijn boeken bestelt. Schnabel voorspelt het gesproken boek een grootse toekomst, Noordervliet vindt dat boekverkopers zelf maar eens wat meer moeten lezen. (LK).

P.W. Klein en M.A.V. Klein-Meijer, De wereld van de Koninklijke Bibliotheek 1798-1998, Amsterdam, Uitgeverij G.A. van Oorschot, 472 p., ISBN 9028209174. f75,-.

Kloek boek waarin de geschiedenis van de Koninklijke Bibliotheek, die tweehonderd jaar bestaat, uiteengezet wordt. Het verschil met bestaande studies over dit onderwerp is dat de auteurs meer oog hebben voor de ontwikkelingen buiten de kb, zoals het gekrakeel rondom alle andere soorten bibliotheken, ook die buiten Nederland. Het maatschappelijke leven, invloed van de wereldoorlogen bijvoorbeeld, blijft evenwel spaarzaam belicht. Vrij uitvoerig staan de auteurs daarentegen stil bij allerlei beleidsvoornemens, nieuwe projecten, stokpaardjes van bibliothecarissen, en andere (niet altijd even opwindende) gebeurtenissen uit de afgelopen tweehonderd jaar. Het boek bevat noten, een register, jaartallenlijst en een uitgebreide literatuuropgave. Twintig pagina's vakkundig gereproduceerde boekomslagen tot besluit, maken van dit boek een monumentje. (LK).

Karel Porteman, Symbolische boekwetenschap of twee vliegen in één klap, Amsterdam, Uitgeverij De Buitenkant, 36 p. ISBN 9070386984 f20,-.

De zevende Bert van Selm-lezing, traditiegetrouw door De Buitenkant (eenvoudig) uitgegeven, is gewijd aan emblemata. Karel Porteman, hoogleraar te Leuven, laat zien in hoeverre op zeventiende-eeuwse zinnebeelden het boek een symbolische betekenis kreeg toebedeeld. Na de enigszins zwaar aangezette inleiding beperkt hij

[p. 209]

zich in de rest van de lezing tot één fraai voorbeeld: de rij emblemata gemaakt door Brusselse scholieren in 1683 ter gelegenheid van de afsluiting van het studiejaar. De leerlingen moesten met behulp van de boekenplaatjes laten zien hoe de doctrina (de kennis, het leren) in zijn werk ging. Porteman licht de plaatjes, merendeels in het boek afgedrukt, toe aan de hand van de bijbehorende Latijnse teksten. Zo hoort bij een mooi gesorteerde bibliotheek de spreuk die uitlegt dat kennis goed geordend moet zijn. En scholieren die elkaar met boekentassen slaan, beelden uit dat wetenschap niet misbruikt mag worden. (LK).

L. Vandamme, (e.a.), Een stad vol boeken. Bibliotheken en leescultuur in Brugge in de 16de eeuw, Brugge, Stadsbibliotheek, 1998, 32 p., geen ISBN.

Ondanks een kleine boekenproductie, 15 drukkers in Brugge brachten gedurende de zestiende eeuw samen nog geen 100 titels op de markt, bekleedt deze stad toch een vooraanstaande plaats in de boekencultuur van het zestiende-eeuwse Vlaanderen. Onder het mecenaat van de humanist Mark Laurin, de invloed van de Spaans Brugse familie Pardo en door de productie van drukkers als Jacob Plante ontstond in Brugge toch een rijke lees- en bibliotheekcultuur. Al deze onderwerpen en het boekenbezit van de vele kapittelbibliotheken komen ter sprake in deze kleine publicatie van de Centrale Openbare Stadsbibliotheek ‘De Biekorf’ te Brugge. (KvO).

E.P. Wieringa, Catalogue of Malay and Minangkabau Manuscripts in the Library of Leiden University and other collections in the Netherlands. Vol. 1 comprising the Acquisitions of Malay Manuscripts in Leiden University Library up to the year 1896. Ed. by J. de Lijster-Streef & J.J. Witkam. Leiden, Legatum Warnerianum in Leiden University Library, 1998. 608 p., ISSN 01698672. f200,-.

Deze catalogus bestaat voor een belangrijk deel uit de collecties van twee opleidingsinstituten voor Indische ambtenaren: de Koninklijke Academie in Delft en de Rijksinstelling tot Opleiding van Indische ambtenaren in Leiden. Beschrijvingen van talloze kleinere collecties en ook de lopende aanwinsten van Maleise handschriften zijn in dit deel opgenomen. De beschrijvingen bevatten uitgebreide informatie over de inhoud, het uiterlijk en de herkomst van de handschriften en zijn voorzien van de meest recente bibliografische verwijzingen. Dit boek is het eerste deel van een serie catalogi van Maleise handschriften in Nederlandse collecties. (KvO).