De Boekenwereld. Jaargang 14

[p. 84]

Verschenen boeken

P.J. Buijnsters, Het Nederlandse antiquariaat tijdens de Tweede Wereldoorlog, Amsterdam, De Buitenkant, 1997, 46 p., isbn 9070368925. f 19,50. Deze zesde Bert van Selm-lezing is gewijd aan antiquaren en hun klandizie vlak voor en tijdens de bezetting. Er waren nogal wat joodse antiquaren. Voor velen leidde de oorlog tot sluiting van hun zaak, voor sommigen betekende het de dood. Anderen deden juist goede zaken. Buijnsters concentreert zich op individuele gevallen. De echte schurken bevonden zich onder de klanten, want sommige nsb-ers stortten zich op het oude boek. Het boekje geeft veel nieuwe informatie, onder meer op basis van interviews, en is vlot geschreven. (LK).

Paul van Capelleveen, A New Checklist of Books designed by Charles Ricketts & Charles Shannon, With an introduction by J.G.P. Delaney, The Hague, Museum van het Boek/Museum Meermanno-Westreenianum, 1996, 70 p., isbn 9090097163. f 15,-. Vooruitlopend op een in bewerking zijnde analytische bibliografie, publiceerde Van Capelleveen ter gelegenheid van de tentoonstelling ‘Elegante Engelse Boekkunst, The Vale Press 100 jaar’ deze checklist, waarin hij in vier hoofdstukken een overzicht geeft van: pre-Vale en Vale Press boeken vormgegeven door Ricketts & Shannon, pre-Vale en post-Vale boeken gedeeltelijk vormgegeven door Ricketts & Shannon, ephemera en (klein)grafiek. In twee appendices inventariseert hij aangekondigde, maar niet verschenen boeken en aan Ricketts toegeschreven, maar niet door hem vormgegeven boeken. (HH).

Cor Docter, Grossiers in moord & doodslag. Veelschrijvers in Nederland en Vlaanderen, Amsterdam, Meulenhoff-M, 1997, 199 p., isbn 902905431X. f29,90. Journalistieke inventarisatie van in het Nederlands verschenen populaire misdaadromans. In een inleidend hoodstuk gaat Docter in op de negentiende-eeuwse colportageroman, maar zijn geschiedenis begint pas echt bij de geboorte van Nick Carter in 1886. En passant geeft hij informatie over de uitgevers van deze triviaallectuur en de distributiekanalen (vooral de leesbibliotheken). Docter afficheert zichzelf met enige trots ook als veelschrijver en dat is aan het boek te merken. Het lijkt erop dat hij zijn kaartenbak aan elkaar heeft getypt omdat er een volgende opdracht wachtte. Dat maakt dit boek tot een sympathieke, maar allereerste verkenning van een terrein dat een gedegen monografie verdient. (HH).

Joan Hemels en Renée Vegt, Het Geïllustreerde Tijdschrift in Nederland. Bron van kennis, vermaak, lust voor het oog. Bibliografie. Deel II: 1945-1995. Band A: A-L; Band B: M-Z, Amsterdam, Otto Cramwinckel Uitgever, 1997. 1310 pag., isbn beide banden 9075727518. f 150,- Enkele jaren geleden verscheen bij dezelfde uitgever deel I van de Bibliografie van het geïllustreerde tijdschrift (1840-1945). Dit tweede deel biedt (in twee banden) een alfabetisch overzicht van alle publiekstijdschriften die tussen 1945 en 1995 in Nederland zijn verschenen. Per tijdschrift een afbeelding van het omslag, een historische schets en een vermelding van de vindplaats. Met een inleidend gedeelte van ruim 300 pagina's over de geschiedenis van de tijdschriftencultuur in Nederland. Prachtige illustraties en een goed register. Nu nog zo'n bibliografie voor vaktijdschriften, zodat ook De Boekenwereld zijn bibliografische plek kan vinden. (IV).

Leo Jansen & Jan Robert, ‘Altijd maar bijeenblijven’. Brieven aan C.A.J. van Dishoeck 1903-1929, Amsterdam/Den Haag, Bas Lubberhuizen/Letterkundig Museum, 1997. Reeks Achter Het Boek 29, 272 p., isbn 9073978734. f39,50. De 192 gepubliceerde brieven werden merendeels door de Vlaamse dichter Karel van de Woestijne geschreven aan zijn uitgever C.A.J. van Dishoeck, wiens antwoorden op een enkele uitzondering na niet bewaard zijn gebleven. Van Dishoeck stond bekend om zijn belangstelling voor boekverzorging. Naast dit onderwerp komen in de (geannoteerde) brieven onder andere honorariakwesties en de afwikkeling van kopij aan bod. Dit fraai uitgevoerde boek bevat ook een bibliografie van de dichter en een register op het tijdschrift Vlaanderen. (LK).

Marika Keblusek, Boeken in de hofstad. Haagse boekcultuur in de Gouden Eeuw, Hilversum, Verloren, 1997, 382 p., isbn 9070403382. f67,50. Proefschrift waarin de Haagse boekenwereld uit de periode 1625-1650 centraal staat. Niet alleen drukkers en boekverkopers komen aan bod, ook de stadhouder Frederik Hendrik en zijn bibliotheek, de schrijvers, nieuwsjagers, boekverkopende ballingen en een hoogstenkele lezer. De hoofdrol is weggelegd voor ‘de hofstad’ zelf. De auteur onderzoekt in hoeverre de politiek de boekcultuur beïnvloedde. Ook op het Binnenhof stonden boekenkraampjes, merendeels filialen van de grotere firma's uit de andere regio's. Het boek is zeer gedetailleerd, bevat bijlagen met onder meer boekverkopersrekeningen en een handzaam register. (LK).

Alberto Manguel, A History of Reading, London, Flamingo, 1997, 372 p., isbn 0006546811. f 41,95. Erudiete bloemlezing over vele aspecten van het lezen (ofwel van het boek). De auteur behandelt, niet zelden aan de hand van eigen ervaringen, onderwerpen als het leren lezen, het voorlezen (hijzelf deed dat jarenlang aan Borges), het verboden boek, de vertaler als lezer, het privé lezen, de boekengek, het stelen van boeken, de vorm van het boek. Met vele bekende en minder bekende afbeeldingen. (CvdP).

William S. Peterson (Ed.), A Note by William Morris on His Aims in Founding the Kelmscott Press, New York, The Grolier Club/The William Morris Society, 1996, 82 p., isbn 0910672180. £20. Nieuwe, tekst-kritische editie van het laatste boek dat (in 1898) door de Kelmscott Press werd

[p. 85]

uitgegeven. Morris' Note, geschreven op verzoek van de Amerikaanse bibliofiel Carl Edelheim, omvat slechts vier pagina's. De rest van het boek wordt in beslag genomen door een geschiedenis van de uitgeverij en een bibliografie, geschreven door Morris' assistent Sydney C. Cockerell. Peterson heeft in deze editie alle later door Cockerell gemaakte correcties en aanvullingen een plaats gegeven in noten en een overzicht van varianten. Hierdoor is dit de meest betrouwbare editie geworden van dit verslag uit de eerste hand over een van de belangrijkste private presses. (HH).

Gerard Jaspers, De zestiende eeuw in de Stadsbibliotheek Haarlem, Amsterdam, De Buitenkant, 1997, 349 p, geb. isbn 9070386828, f59,50. Prachtig uitgegeven inventarisatie van zestiende-eeuwse boeken in de Haarlemse bibliotheek, door de auteur die enkele jaren geleden ook al eens het boekenbezit van deze bibliotheek vóór 1500 had behandeld. Op p. 146 t/m 304 worden 737 zestiende-eeuwse boeken beschreven en kort becommentarieerd. In het voorwerk interessante informatie over de belangrijkste drukkers, de herkomst (oud kloosterbezit, Frans v. Raphelinghen Jr, J. v. Wevelinchoven, C. Fagel, J.I. Doedes, A. v.d. Willigen, Trou Moet Blijcken, Jacobus Koning e.a.). Op p. 63 t/m 99 een royaal geïllustreerd hoofdstuk over de vormgeving van titelbladen in de zestiende eeuw. Aan het slot van het boek uitvoerige registers. (A.G.v.d.S).

Chr. Schuckman, The New Hollstein. Dutch & Flemish Etchings, Engravings and Woodcuts 1450-1700. Gerard van Groeningen, 2 delen, Rotterdam, Sound & Vision, 1997, 261 + 187 p, geb., isbn 9075607156, f900,-. Terwijl de serie Hollstein-delen betreffende Nederlandse prentkunst vóór 1700 op zijn eind loopt (de letter W is momenteel in behandeling) verschijnen er ook reeds delen in de serie ‘New Hollstein’ waarin kunstenaars behandeld worden die in eerdere delen slechts oppervlakkig werden behandeld. Tevens worden ook de ontwerpen van deze kunstenaars, waarnaar anderen hebben gewerkt, behandeld. Na Van Heemskerck, H. Hondius en Lucas van Leyden was nu de zestiende-eeuwse etser Gerard van Groeningen aan de beurt (die overigens door een omissie niet in de ‘oude’ Hollstein was opgenomen). In twee delen worden eerst de 36 etsen van zijn hand beschreven (en uiteraard afgebeeld), daarna volgen een kleine 200 prenten naar zijn ontwerp en tenslotte een 200-tal boekillustraties uit boeken die in de jaren 1573-1587 werden gepubliceerd. Een belangrijke aanwinst voor de prent-literatuur. (A.G.v.d.S.).

Dennis Schouten, Duivelse Boeken. Twee eeuwen griezelliteratuur in de Lage Landen: een bibliografie. Met een inleiding door E.C. Bertin, Den Haag, Stichting Bibliographia Neerlandica, 1997. 220 pag., geïll. f 42,50 Stemmig grijze bibliografie van griezelverhalen gepubliceerd in Nederland en België in de periode 1765-1996 (3888 titels, met genre-indeling en vindplaats). Tevens een korte geschiedenis van het griezelverhaal. Afgesloten met een overzicht van Nederlandstalige publicaties over griezelliteratuur. Smaken de paginagrote afbeeldingen in het boek naar meer? Dan kunt u nog tot eind december de griezeltentoonstelling in de Koninklijke Bibliotheek bekijken. (IV).

Piet Schreuders, Lay In - Lay Out, en ander oud zeer. Amsterdam, De Buitenkant, 1997, 146 p., isbn 9070386879. f 45,- In 1977 gooide Schreuders met het titel-essay van deze bundel een knuppel in het hoenderhok van de toenmalige Nederlandse vormgeving, dat werd gedomineerd door Wim Crouwel en diens bureau Total Design. In deze nieuwe editie heeft Schreuders ook een aantal kortere artikelen opgenomen, die hij nadien over grafische vormgeving schreef. Door het grote aantal illustraties, waarvan vele in kleur, die een beeld geven van Schreuders' eigen typografische werkzaamheden, biedt Lay In - Lay Out een aardig overzicht van de theorie en de praktijk van een van Nederlands meest eigenzinnige typografen. (HH).