De Boekenwereld. Jaargang 8

[p. 43]

Bibliografische notifies 5

Recent telefoongesprek: ‘Dag meneer. Ik heb een oud boek, maar niet héél erg oud: er staan niet van die gekleurde hoofdletters in. 't Is puur zwart wit.’ Deze uit het leven gegrepen uitspraak zou ik zeker hebben gebruikt voor mijn reeks Gevoelens van een antiquaar, die ik begin jaren tachtig op onregelmatige tijdstippen aan vrienden en relaties toestuurde, altijd met de hand gezet en gedrukt, op diverse manieren typografisch vorm gegeven. De treffendste vind ik zelf nog altijd ‘We verkopen geen schoolboeken meneer. Wat verkoopt U dán voor boeken?’ en ‘Kan er nog wat af? Ik ben graag een tevreden klant.’ Deze boekenbon mots waren altijd historische uitspraken, in ongeveer de helft van de gevallen stilistisch iets aangescherpt. Voornamelijk wegens tijdgebrek ben ik gestopt met de reeks, maar nog altijd noteer ik treffende uitspraken. Een paar nooit gebruikte: ‘Zoals U ziet, zeer zeldzaam. Slechts 200 exemplaren gedrukt, dus dit is waarschijnlijk het laatste exemplaar’; ‘Heeft U bidprentjes? Vraagt U er geld voor?’ In een volkomen onverwacht pakje trof ik enige jaren geleden bij het betreffende boek de volgende regels aan: ‘Geachte heer Kuyper. Hierbij stuur ik U het boek terug. Ik heb het uit.’ Recent voerde ik het volgende telefoongesprek, overigens wellicht iets te lang om een boeken-bon mot genoemd te kunnen worden. ‘Dag meneer. Ik lees hier in het Teleac cursusblad dat de weelde-uitgave van Ten Kate, De planeten, bij verschijnen in 1869 al f 7,90 kostte. Kunt U mij terugbellen vanmiddag, hoeveel het nu waard is. Ik heb het hier in mijn kast staan. Dat kan ik U zó wel vertellen meneer. Hooguit f 100,-. Ja, ik hoorde dat U een veiling had. Kan het ook f 10.000,- worden? Nooit van z'n leven meneer. Maar dat wéét U niet? Dat weet ik zeker meneer. Dat weet U dus niet, bij U is het nooit meer dan f 100,- geweest. Ik had een ander bedrag in m'n hoofd.’

Dit hele verhaal moge de inleiding zijn op het eerste hier te signaleren boek. Bovenstaande boeken-bon mots blijken in het Engels ‘book-worm droppings’ te heten. Onlangs kocht ik voor iets meer dan f 40,- More book-worm droppings, beinga further anthology of absurd and intriguing remarks concerning books, overheard in such places as bookshops, both new and second-hand, and in the libraries, art galeries and museums of the nation, verzameld door Shaun Tyas, geïllustreerd door M. Smith, en gepubliceerd door P. Watkins, Stamford 1990, 18 Adelaide St., Stamford, Lincolnshire, PE9 2EN, England. Er is een zeer succesvol eerste deel aan voorafgegaan, maar dit vervolgdeel is volgens de samensteller ‘even funnier than the first’. De auteur omschrijft de book-worm dropping in z'n inleiding als volgt: ‘A book-worm dropping may be defined in two specific ways. On the one hand a book-worm dropping is a small piece of repulsive excreted waste (i.e. unpleasant useless matter which is ejected via the rear) left by a book-worm (a small consumer of books). On the other hand, a book-worm dropping is a piece of repulsive excreted waste (i.e. unpleasant useless matter but which is ejected via the mouth rather than the rear) left by a book-worm (a large consumer of books). In the former case the droppings are left inside books, in the latter in bookshops and libraries etc. In the former the droppings exist as physical objects, in the latter they exist as pieces of information or experience. In the latter case the word droppings also has a similarity with the word eavesdroppings, overheard remarks. It is quite clearly apparent that the distinctions between the two types of book-worm droppings are not particuiarly significant, and that, therefore the title is aptly chosen. An overheard remark within a book context is a book-worm dropping and that is the end of the matter!’

Het niet te vermijden verwijt ‘op kosten van anderen’ pareert de samensteller op de volgende sympathieke wijze: ‘some humour is inevitably at someone else's expense, but if one laughs rather than succumbing to other, harder, feelings, the remaining emotion has to be one of affection.’ Voor een aantal van de droppings moet men voor een juist begrip goed ingevoerd zijn in bijvoorbeeld de Engelse letterkunde, maar er blijft genoeg fraais over, waaruit het verleidelijk is te citeren. Een mooie variant van één van de hierboven geciteerde uitspraken, uit het hoofdstuk ‘Money, more buying and selling and haggling over price’: ‘Would you accept half of what you're asking, because I think I may have read it?’ En hóe irreëel en onheilspellend is deze: ‘Oh, look! 1507! It must be a facsimile.’?

Er zijn twee zeer belangrijke reprints verschenen van op het beüeffende gebied toonaangevende bibliografieën, die alleen anti-

[p. 44]

quarisch nog voor zeer flinke prijzen te verkrijgen waren. Het gaat om de Bibliography of the Fowler architectural collection of the John Hopkins University, door L.H. Fowler en E. Baer, reprint van de editie 1961, 432 p., £ 95 en de Abbey collection of colour-plate books in aquatintand lithography, 1770-1860, door J.R. Abbey, reprints van de edities 1952-1957, 4 delen, £ 350: Life in England (los £ 110), Scenery of Great Britain andlreland (los £ 110), Travel, 2 delen (los £ 180). De reprints zijn uitgegeven door Alan Wofsy in San Francisco, maar zijn voor Europa te betrekken bij de ‘sole agent’ Dawson, Cannon House, Folkestone, Kent CT19 5EE, England.

De architect Fowler verzamelde ruim een halve eeuw met veel smaak en kennis van zaken oude, zeldzame en bijzondere boeken over architectuur. Bij zijn pensioen in 1945 vermaakte hij zijn collectie aan de John Hopkins universiteit, waar hij had gestudeerd. De collectie bevat een schat aan met name oude drukken van grootheden als Vitruvius, Vignola, Serlio, Palladio, Scamozzi, maar ook van bijvoorbeeld onze eigen Bosboom, Van Campen, Danckerts, Hondius, De Keyser enz. enz. De beschrijvingen zijn werkelijk voorbeeldig met zeer veel cultuurhistorisch commentaar en veel verwijzingen naar andere drukken, invloed op andere architecten en dergelijke, terwijl ook het register niets te wensen overlaat. Hoogstens zou men bij zo'n monumentale bibliografie wat meer platen van hogere drukkwaliteit verwachten dan de schamele 30 tamelijk grijs afgedrukte, die nu de 448 beschreven werken moeten illustreren.

De kwaliteit van de Abbey reprints is van hetzelfde kaliber als de Fowler. Major John Roland Abbey (1896-1969) verzamelde een zeer belangrijke collectie boekbanden uit alle periodes en gaf ook opdrachten voor nieuwe banden. Een deel van deze collectie kwam tussen 1965 en 1967 onder de hamer, het andere deel werd geschonken aan het Brits Museum. Minstens zo belangrijk was zijn collectie colour-plate books 1770-1860. Een beetje sip zegt Glaister's glossary of the book (koopt U dit buitengewoon rijke naslagwerk als U het ooit tegenkomt en U het nog niet heeft, maar wel alleen de tweede druk, 1979): ‘All that survives in England is the set of catalogues he published, the books now being owned by the American collector Paul Mellon who has added substantially to them.’ Ik wil U ook niet het commentaar onthouden van de New Yorkse antiquaar Peter Tumarkin bij de aanbieding van de Abbey-veilingcatalogi: ‘Abbey had wealth, discriminating taste, savoir faire and admirable connections.’

Bovengenoemde uitgever/reprinter Wofsy gaf recent ook een gereviseerde tweede druk uit van N. Rauch, Les peintres et le livre. Bibliography of the major French artist books, 1867-1957, 228 p., £ 85. Ik citeer de flaptekst: ‘The Genevese bibliophile Nicolas Rauch produced his first catalogue of modern artist books in 1929. Over the next 30 years he planned the present bibliography, which would serve as a record of the major artist books (primarily French) from Manet through the middle of the 20th Century. The catalogue actually begins with three precursors of the modern livre d'artiste, Goya, Delacroix and Daumier. The major books with original graphics by the most celebrated artists are presented in this volume. Each of the 200 works is illustrated together with a precise bibliographical description, so important to the collector, curator and librarian of limited edition books. Fifty-eight artists are represented from Histoires Naturelles (and three others) by Toulouse-Lautrec to Parallèlement (and five others) by Bonnard, Saint-Matorel (and 35 others) by Picasso and Jazz (and 6 others) by Matisse.’ Alan Wofsy, P.O. Box 2210, San Francisco, CA 94126, tel. [phone], fax [phone], USA, is een interessante uitgever. Voor mij ligt de General Catalogue van zeven dicht met titels gevulde pagina's, voor de helft ‘Catalogues raisonnés’ (19de- en voornamelijk 20ste-eeuwse belangrijke beeldende kunstenaars) en verder de afdelingen Art reference, Fine presses, Art bibliography, Printed sources of western art. Zeer aanbevolen.

Er is een prachtig boek over gemarmerde papieren verschenen, van de hand van Richard J. Wolfe, ‘a rare book librarian and practising marbler’, zoals de flaptekst zegt. Marbled paper, its history, techniques and patterns. With special reference to the relationship ofmarbling to bookbinding in Europe and the Western World is uitgegeven door de University of Pennsylvania Press, Philadelphia, 1990 (XVI) 245 p., meer dan 350 kleur en 80 zwart/wit illustraties - onder andere een schitterende kleine encyclopedie van zestien platen met 192 kleurenillustraties van historische marmers met kort maar imponerend zakelijk commentaar - linnen 4to, prijs $ 95. Het boek telt vijftien hoofdstukken: over de oorsprong in het Verre en Nabije Oos-

[p. 45]

ten, de wiegejaren in Europa, de kunst in Duitsland, Frankrijk, de rest van het Europese vasteland, Engeland (twee hoofdstukken), Amerika (idem), het verval in Europa inclusief ‘pseudo-marbling and marbling by machine’, ‘revival and later events’, drie hoofdstukken over technische aspecten en een afsluitend evaluerend-historisch hoofdstuk, het geheel besloten door een notenapparaat en een uitgebreid naam- en zaakregister. Aan detailstudies over gemarmerd papier is natuurlijk geen gebrek, maar dit boek lijkt voorlopig het definitieve werk dat alle aspecten van geschiedenis, techniek en patronen in één samenhangend deskundig betoog presenteert. ■

F.W. Kuyper