|
| |
| |
| |
Drie Haarlemmers op boekenjacht in Engeland
A.G. van der Steur
Begin 1991 werd het idee in mijn antiquariaat geboren: een lang weekend met drie personen in een auto naar Hay-on-Wye. Wim v. L. en Wim C. hadden alleen over het boekendorp Hay gelezen, ik was er acht jaar geleden eens een dag geweest. Mijn herinnering was tweeledig: leuk, zo'n dorpje met tien à vijftien tweedehands boekwinkels, een landschappelijk mooie omgeving, maar hopeloos slechte en oninteressante boeken. Misschien was er echter in acht jaar iets veranderd. Mijn interessegebieden waren inmiddels ruimer en als we nu niet alleen Hay-on-Wye aandeden, maar bij voorbeeld ook Londen, Oxford en het boekenlandgoed Lilies in Weedon bij Aylesbury, dan zou het ook zakelijk nog interessant kunnen zijn. Ik zei dus volmondig ja, met het idee in het achterhoofd dat de kans gering was dat het echt zou doorgaan, want we hebben alle drie een nogal druk bestaan.
Maar het wonder geschiedde: Wim v. L. begon met boekingen. Ik belde Hay-on-Wye om te horen of ze ook op zondag open waren - en dat bleek zo te zijn - en tot onze verrassing stelde Wim C. - een fan van de Brontë-sisters en hun werkvoor niet vier maar vijf dagen weg te blijven om zodoende in plaats van Oxford en omstreken, Haworth in Yorkshire, het Brontë-pelgrimsoord, waar hij nog nooit geweest was, te bezoeken.
| |
Vrijdag 22 maart
Om zes uur 's avonds verzamelden wij bij Wim v. L. voor een afscheidsmaal met partners. Om tien uur in Vlissingen. Rustige boot. In de bar uitwisseling van interessegebieden, iets wat de komende dagen handig bleek, want drie zien meer dan één. Wim C. verwachtte eerste drukken van Jane Eyre en Wuthering Heights voor enkele ponden, maar ook boeken over de Titanic-ramp, over en door T.E. Lawrence en nog enkele onderwerpen. Hij had zijn wensen op papier gezet en deelde ons kopieën van zijn lijst uit. Wim v. L. verzamelt alles over Haarlem en omstreken en rekende vast op een mooie Ampzing. Voorts had hij opdrachten van goede vrienden voor boeken over Queen Elisabeth I en het boek The Age of the Typewriter. Zelf had ik privébelangstelling voor een paar biografieën, geschreven in de vorm van een detective-story, biografieën die ik òf niet, òf alleen als paperback had: A.J.A. Symonds: The Questfor Corvo; Trevor Ropers The Hermit of Peking en Richard Holmes' biografie over Shelley. Verder hoopte ik op aanvullingen voor mijn verzameling boeken door buitenlanders over Nederland en boeken over antiquaren en antiquariaten. Voor het antiquariaat zou ik natuurlijk het oog open houden voor Nederlandse geschiedenis in de ruimste zin, het geïllustreerde boek en ‘old masterprints’. We bladerden vast wat in
‘The book-hunter’; John Hill Burton, auteur van The Bookhunter, Londen 1889.
| |
| |
Hay-on-Wye met de verschillende antiquariaten. Cirkeltjes: tweedehands boekwinkels; vierkantjes: prentenwinkels of winkels met nieuwe boeken. Nr. 8 is de grote zaak van Richard Booth, 20 en 21 zijn diens nevenbedrijven in het kasteel. Nr. 24 is de Hay Cinema Bookshop annex Francis Edwards. Nr. 10 is de winkel van Andy Cooke: The Bookshop. Nr. 19 is The Rare Bookshop van Geoffrey Aspin en 23 BOZ Books van Peter Harries.
Sheppards Book Dealers in the British Isles, 15de druk uit 1990. Een poging van Wim C. om aan de roulettetafel zijn budget te verhogen gelukte niet, maar hij kwam er - tegen mijn verwachting in - na een uur spelen zonder verliezen vanaf.
| |
Zaterdag 23 maart
Het ritje Shearness - Londen is op zaterdagmorgen slechts een goed uur en vlak voor negen uur parkeerden wij de auto voor de deur van het fraaie Londense antiquariaat Henry Sotheran in Sackville Street, om te ontdekken dat de zaak pas om tien uur openging. De nieuwe boekwinkel Hatchards, om de hoek op Picadilly, opende echter om negen uur, zodat de reis begon met een inspectie van de belangrijkste op dat moment leverbare boeken voor de lezer met algemene interesse. Met name het souterrain van Hatchards met vrijwel alle leverbare paperbacks gesorteerd op onderwerp is zeer de moeite waard. Ik had vrijwel het gehele uur nodig om de biografieënsector door te nemen en pikte er diverse onbekende titels uit, onder andere de in Nederland vrij onbekende knappe biografie van T. Behrens The Monument, over het leven van zijn broer en schoonzuster: een liefdesgeschiedenis die in 1980 en 1981 met twee zelfmoorden eindigde. De betaling kan tegenwoordig met credit-card (ook in zeer veel Engelse antiquariaten blijkt dat tegenwoordig mogelijk) zodat de verleiding groot was er nog maar een of twee titels bij te leggen. Om tien uur nog palaver en het uitwisselen van enkele tips. Zo kocht Wim C. op mijn aanraden Byatts Possession, de roman over twee speurders naar leven en werk van twee negentiendeeeuwse letterkundigen die een geheime relatie bleken te hebben, terwijl de speurders zelf... et cetera. Een fascinerend boek.
Sotheran was decennia lang een van de mooiste Londense antiquariaten. Een jaar of vier geleden kwam ik er echter op een moment dat de meeste planken leeg waren. Er gingen geruchten over een faillissement, maar Sotheran ziet er thans weer uit als vanouds: een zeer grote zaak met rondom kasten met veel glas waarachter prachtige en zeldzame boeken. Verder veel vitrines in de zaak met brieven, manuscripten en luxe-exemplaren van belangrijke boeken. Opvallend zijn de ongeveer tien bureaus waarachter medewerkers zitten die aan catalogi of iets dergelijks bezig zijn. Helaas bleken de prenten - op een enkele na - overgebracht naar een filiaal aan Pimlico Road bij Sloane Square. Wel nam ik in Sackville Street een fraai geïllustreerde catalogus mee van de Piranesi-prenten die in dit Sotheran-filiaal verkocht werden. Voorin deze catalogus staat de naam van Weinreb, zodat er kennelijk op het gebied van overnames of samenwerking wel het een en ander is gebeurd.
Ook kochten wij bij Sotheran de laatste aflevering van de Antiquarian Book Monthly Review (A.B.M.R.), een antiquarenperiodiek dat ik altijd met veel plezier lees. Het bevat steeds een complete lijst ‘forthcoming book fairs’ (bijna elke dag is er wel ergens in Engeland een antiquarenbeurs), nieuwe catalogi, vei- | |
| |
lingbesprekingen (onder andere door Anatole Braun, verslagen die alleen al een abonnement waard zijn), herinneringen van Peter Eaton en de ‘book chat’ van de onvermoeibare oprichter van het blad, Paul Minet, die vanaf het eerste nummer, nu achttien jaar geleden, iedere maand een aspect van het vak belicht. Deze keer de volgens hem gelukkige noodzaak dat openbare bibliotheken hun oudere boeken, die vrijwel nooit meer worden uitgeleend, afstoten aan de handel. Ook las ik in deze aflevering voor het eerst iets over de in 1990 verschenen bundel Voor Anton Gerits (uitgave van Gerits, Prinsengracht 445, 1016 HN, Amsterdam, f 60,-), een ‘Festschrift’ ter gelegenheid van zijn 40-jarig jubileum in het antiquariaat. Opvallend in de rubriek nieuwe catalogi vond ik het grote aantal Nederlandse catalogi, terwijl verder alleen catalogi uit Engelstalige landen staan vermeld. Een abonnement op de A.B.M.R. kost voor Nederland £ 22,- en kan vanaf 1991 ook betaald worden via credit-card.
Na een kopje Engelse koffie - waarna je je voorneemt de rest van de reis maar iets anders te drinken - liepen we naar Cecil Court, een van de aardigste straatjes in Londen: enige tientallen al dan niet gespecialiseerde antiquariaatjes naast elkaar, met om de hoek op St. Martins Lane de onvolprezen Salisburypub. Hier vond Wim C. zijn eerste Brontë-aanwinsten en Wim v. L. zijn eerste Elisabeth. Ik kocht er een exemplaar J. Hill Burton, The Book Hunter, dat ik weliswaar al had, maar waarvan ik mij de titelprent (zie afbeelding) niet herinnerde en £ 7,50 (f 25,-) leek me niet te duur. Bij thuiskomst bleek ik inderdaad een latere editie te hebben met een portretfoto van de auteur. Ook de eerste druk uit 1929 van Irvings Windmills and Waterways voor £ 4,50 kocht ik er. Een gesprek met een der antiquaren in Cecil Court over zo'n boekenstraatje in Londen wees uit, dat de winkels hier worden verhuurd door een concern dat met opzet deze straat zo kleinschalig houdt. Als er iemand weggaat, komt er vrijwel zeker een andere kleine antiquaar voor terug. In het jaar 2000 loopt echter de hoofd-lease af en of dit beleid daarna kan worden voortgezet is de vraag.
Na een Engelse pub-lunch in de Salisbury ging de tocht verder over Charing Cross Road. Een groot deel van de antiquaren is hier de laatste jaren verdwenen door renovatie en hoge huur. Op nummer 84 vindt men slechts een bordje aan de gevel dat hier eens de zaak van Marks & Co was, beroemd geworden door de boeken, het toneelstuk en de film van de Amerikaanse schrijfster Helene Hanff.
Vlak daarbij in drie panden de fraaie zaak met - meest nieuwe - kunstboeken van Zwemmer. Ik kocht er in de ramsjafdeling voor vijftig procent van de nieuwprijs de tentoonstellingscatalogus uit 1989 van het museum in Boston (USA) Italian etchers of the Renaissance and Baroque. Verderop op Charing Cross Road de teleurstelling van de dag: Foyles. Eens (ik kwam er voor het eerst in het begin van de jaren zestig) een schatkamer voor de boekenliefhebber: kilometers boekenplank, goed per onderwerp gesorteerd en als je dan eenmaal het onderwerp gevonden had, nieuw en tweedehands door elkaar. Het toen al aanwezige bezwaar dat de staf bestond uit goedkope buitenlandse krachten die nauwelijks Engels spraken en zeker niets wisten, geldt nog steeds. Toen was het echter geen groot bezwaar, want als je eenmaal de gezochte rubriek te pakken had, was succes verzekerd. Nu is er vrijwel geen tweedehandsboek meer in het gebouw en de slordig neergezette voorraad is anderzijds ook bij lange na niet zo up-to-date als in een
De drie ‘book-hunters’ anno 1991 voor de Hay Cinema Bookshop.
| |
| |
goede nieuwe boekwinkel. Alleen zorgt de grote voorraad ervoor dat men tegen de oorspronkelijke nieuwprijs boeken vindt die er door gescheurde stofomslagen en beduimeldheid weliswaar uitzien als tweedehands, maar anderzijds niet meer in de nieuwe boekhandel voorradig zijn. Wim C. vond dus verschillende werken over de Brontë's uit deze categorie. Wim v. L. en ik verbaasden ons bij de uitgang erover dat er nog zoveel boeken werden afgerekend: er was geen enkele controle en geen spoor van een beveiligingssysteem.
Zelf kocht ik er een gebonden exemplaar van de belangrijke en fraaie tentoonstellingscatalogus Printmaking in the age of Rembrandt, het door CS. Ackley gemaakte overzicht van de zeventiende-eeuwse Nederlandse prentkunst voor een tentoonstelling in Boston (USA) in 1981. Het boek is allang uitverkocht maar stond hier nog (met een gescheurd stofomslag) voor de nieuwprijs van £ 37,-. Later in de week kocht ik nog ergens voor f 15,- het aardige boekje Foyles fifty years 1904-1954, met het verhaal over de start van de zaak: twee broertjes, zoons van een groothandelaar in kruidenierswaren, zakten voor het examen ‘civil service’ en besloten hun schoolboeken via een advertentie te verkopen. Dit ging zo goed dat ze naast de administratieve baantjes die ze hadden, vanuit moeders keuken meer tweedehandsboeken gingen verkopen. Eerst via handgeschreven catalogi met verzoek tot retournering na lezing, later, ze waren toen zeventien en negentien, via een gehuurd winkeltje in Peckham. Kort daarop kwam de verhuizing naar Charing Cross Road en begon de ‘succes story’ pas goed. Ondanks bovenstaande kritiek is Foyles anno 1991 nog steeds een van de grotere boekwinkels in Engeland.
Wij besloten de middag met een bezoek aan Dillons university book shop: de grootste en beste nieuwe boekhandel in Londen, even ten noorden van het Britse museum, na nog door Great Russen Street en Museum Street te zijn gereden en herinneringen te hebben opgehaald aan de hier vroeger gevestigde fraaie prentenzaken van Weinreb en Douma en vooral Craddock & Barnard, de zaak met een grote collectie prenten uit alle tijden en van alle scholen tegen uiterst betaalbare prijzen.
Tegen vijf uur reden we Londen uit, via de M4 naar Bristol en Wales. Wij hadden voor twee nachten een goede en niet dure Inn besproken in Bredwardine ( £ 20,- p.p., het Red Lion Hotel) ongeveer vijftien minuten rijden van Hay-on-
De librije in Hereford Cathedral. De 276 manuscripten en 1200 gedrukte boeken zijn allemaal bevestigd aan kasten uit 1611.
| |
| |
Wye, en besloten om onderweg iets te eten. Dat werd een zeer memorabele maaltijd in de Walnut Tree Inn in Abergavenny, ongeveer veertig minuten rijden ten zuiden van Hay-on-Wye en Bredwardine. Het hotel bleek nog open en de kamer was nog vrij toen we daar na middernacht arriveerden.
| |
Zondag 24 maart
Na een voortreffelijk Engels ontbijt met alles erop en eraan, genuttigd in een gelagkamer vol sportvissers, waren we om tien uur in Hay-on-Wye. Het 1990/1991-brochuretje van het boekendorp geeft 24 antiquariaten in Hay-on-Wye en nog twee in Talgarth, een buurdorp. Wij begonnen in een der grootste: de Cinema bookshop, gehuisvest in een verbouwde bioscoop, thans gerund door Quinto Bookshops. Toen ik hier acht jaar geleden was, zat Richard Booth er nog, thans is de zaak in handen van een nieuwe ‘ster’: Leon Morelli en gecombineerd met het ongeveer tien jaar geleden in Londen verdwenen beroemde antiquariaat Francis Edwards (anno 1855). De grote zaak toont 200.000 boeken van middelmatige tot lage kwaliteit. Boven, in een soort reusachtige glazen kooi, zit een dame op de afdeling Edwards met een paar duizend boeken van goede kwaliteit, maar uiteraard ook van een andere prijsklasse. De rotzooi in de grote zaak was nog net als in de tijd van Booth, de kwaliteit van de boeken echter beduidend beter, maar de prijzen ook hoger. Ik kocht er Randall, Dukedom large enough, reminiscenses of a rare book dealer 1929-1956, New York 1969; Rees, The pleasures of a book-worm, Londen 1886 en de eerste jaargang (1908) van The Bibliophile, het laatste werk voor £ 15,-. Wim v. L. vond een reisverslag door Nederland met een hoofdstuk over Haarlem en Wim C. een en ander over de Titanic en de Brontë's.
Een wandeling door de straatjes van Hay-on-Wye toonde dat ongeveer de helft van de 24 zaken op zondag open was (in het zomerseizoen ligt dit percentage hoger) en dat ook de pubs en restaurants goede zaken deden. De economie van het dorp is geheel afhankelijk van de boeken en hoewel het wat ‘overdone’ aandoet, was het idee van Richard Booth, de geestelijke vader van dit alles, om zich in 1977 uit te roepen tot koning van het onafhankelijke ‘Koninkrijk Hay’ au fond wel gerechtvaardigd. Hij was toen al vijftien jaar bezig in Hay en met veel vallen en opstaan ongeveer op het toppunt van zijn macht gekomen. Aan het eind van 1977 brandde Hay Castle - de woning en een van de winkels van Booth - geheel af. Het dispuut met de verzekering over de waarde van de ‘rare books’ die verbrand waren, haalde de kranten en ‘King Richards’ pad naar beneden was ingezet. Bij mijn vorige bezoek bestond het imperium van Booth in Hay nog uit drie zeer grote conglomeraten: de Cinema bookshop, het deels verbrande kasteel met allerlei bijgebouwen en een kolossaal u-vormig complex, Frank Lewis House geheten. Daarnaast moeten er reusachtige pakhuizen geweest zijn om de voorraden en nieuwe aanwinsten te huisvesten, want Booth stond bekend als de man die liever 100.000 dan 1000 boeken tegelijk kocht. Thans zijn er nog twee ruimten over: een grote winkel in Lion Street waar volgens aankondiging 400.000 boeken ter verkoop aanwezig zijn en het gedeeltelijk weer opgebouwde kasteel met de bijgebouwen. In deze laatste ruimten staan onder meer de boeken over kunst te ver- | |
| |
kommeren, want vocht en schimmels vieren er hoogtij. Verder is daar ook de ‘Honesty Bookshop’ gevestigd: een soort golfplaten afdak zonder zijwanden, waaronder kasten met boeken die 50 pence per stuk kosten. Het afdak is 24 uur per etmaal geopend (zonder licht!), zonder toezicht en met een bus om het geld in te storten. In de zaak aan
de Lion Street gaf Booth zelf ons de sleutels van de afgesloten ruimten waar de betere boeken stonden, maar nam niet de moeite om uit te leggen hoe deze gerangschikt waren. Achteraf viel dat te begrijpen, want een orde was er eigenlijk niet en zijn medewerker voor literatuur
De helaas verdwenen zaak van Minet in Sackvine Street, Londen. Vanaf 1975 verkocht hij hier uitgeversrestanten en grote hoeveelheden tweedehands boeken van redelijke kwaliteit, tegen zeer billijke prijzen.
Michael Cottrill was op zondag vrij. Toch vonden we alledrie wel iets van onze gading. Voor £ 45,- kocht ik een mooi exemplaar van Belgique et Hollan-de, Parijs 1844, door A. van Hasselt, uit de serie ‘L'Univers pittoresque’ met de kaart en 58 staalgravures, een prijs die ongeveer 50 procent onder de veilingprijzen van de laatste jaren ligt. Ook, voor £ 4,-, een boek over de geschiedenis van het Drentse dorp Anderen door J.Y. en D.L. Keur ( The deeply rooted, Assen 1955), een boek dat ik nog nimmer zag. Voorts achttien losse delen uit de Werken van de Linschoten Vereniging à £ 5,- per stuk. Voor een ongeprijsd exemplaar van de Gemmae selectae antiquae e musea Jacobi de Wilde (Amsterdam 1703) met het fraai geëtste portret van De Wilde door P. v.d. Berge, moest de huidige mevrouw Booth geroepen worden. Ik kocht het voor £ 28,- en hoorde van haar over de plannen voor de verdere wederopbouw van het kasteel en over een nieuw project van Richard Booth: een boekendorp in Zuid-Frankrijk, Montolieu bij Carcassonne. Initiatiefnemers zijn Booth en Noel Anselot uit Redu, het boekendorp in de Ardennen, en deze zomer opent Booth zijn eerste winkel in dit nieuwe ‘Village du Livre’. Op mijn vraag of men Engelse boeken uit Hay daarheen gaat overbrengen of Franse boeken gaat inkopen, keek zij wat wazig en zei dat daar nog niet over nagedacht was...
In The Bookshop aan The Pavement (nr. 10 op de kaart en eigendom van een derde ‘grote jongen’ in Hay: Andy W.E. Cooke) verwonderde ik mij over de vierde verdieping, die geheel gevuld was met losse delen van in leer gebonden incomplete seriewerken. Beneden stonden echter interessantere boeken (onder andere voor £ 15 - W.C. Hazlitt, The Book-collector, Londen 1904, met een aardige titelprent, en bij de kleine hoeveelheid nieuwe boeken lag Paul Minets autobiografie uit 1989 Late booking. My first twenty-five years in the second hand book trade (uitgave van de Frantic Press, Old Knowle, Frant, East Sussex, £ 12,-).
Minet is een van de groten uit het Engelse tweedehands boekenbedrijf. Niet uit het antiquariaat, want zoals hij zelf schrijft, zijn ‘first editions’ en ‘old and rare’ niet zijn terreinen. Hij is minder ‘gek’ dan Richard Booth en minder succesvol dan Peter Eaton (grote zaak in Londen en het boekenlandhuis The Lilies) maar hoort wel in deze categorie thuis. Hij is de initiatiefnemer van A.B.M.R., had een aantal jaren diverse zaken in Londen, waaronder de grote succesvolle zaak ‘The World of Books’ in Sackville Street, schuin tegenover Sotheran, heeft zaken met een grote catalogus-omzet gehad zoals Chiceleana in Chicheley House in Buckinghamshire, speelde eens een belangrijke rol in de ramsj-business, die in Engeland over meer zaken verdeeld is dan in ons land, en besloot in 1983 een soort sabbatical year door te brengen in Griekenland met zijn gezin. In dat jaar schreef hij deze interessante autobiografie. Minet is heel open over de zakelijke historie van hem zelf en van een groot aantal bevriende collega's en schroomt niet mededelin- | |
| |
gen te doen over omzetten, marges, kosten, winst en verlies. Hij komt daarbij tot interessante uitspraken en eigenlijk zou iedere beginnende antiquaar, ook in ons land, dit verhaal eens moeten lezen. De ‘indianenverhalen’, typerend voor dit soort autobiografieën, ontbreken niet, maar Minet graaft veel dieper en poneert zaken die aantonen dat hij tot de antiquaren hoort die niet alleen bezeten zijn van hun vak, maar die ook de zakelijke uitkomsten zwaar laten wegen. Een van zijn conclusies aan het einde van het boek is, dat de toekomst van het vak er als volgt uitziet: aan de ene kant van de markt top-antiquariaten die vanuit gesloten huizen opereren met catalogi, bezoek op afspraak en een enkele keer een beurs. Aan de andere kant kleine handelaars, ook vanuit hun woonhuis opererend, die regelmatig aan kleine goedkope beurzen meedoen,
op markten staan en goedkope catalogi maken. Daartussen nog enkele winkels voor de snuffelaars, maar die zullen òf gecombineerd zijn met de handel in uitgeversrestanten òf gevestigd zijn in oudere panden met historisch bepaalde lage huren of kleine winkeltjes in achterafstraatjes, gerund door mensen met een pensioen of een tweede inkomen. Het boek zit vol met dit soort stellingen die vaak een glimlach of een tegenspraak oproepen, maar die anderzijds stof geven tot nadenken.
Na enige aandrang bleek het mogelijk om ook in de Bookshop ons door Andy Cooke de sleutels te laten aanreiken van de afgesloten kamers op de bovenste verdieping, waar weer de aardige boeken stonden. Ik kocht er onder andere de oeuvre-catalogus van Lucas van Leyden uit Hollsteins seriewerk over oude Nederlandse prentkunst. Wij besloten de middag met een Engelse tea in ‘The Strand Bookshop & Café’ in het nabijgelegen Talgarth. De tafeltjes staan tussen de boekenrekken en dat werkte, want Wim C. zag achter de theepot een langgezochte titel over de Titanic.
Minet heeft Richard Booth van nabij zien opereren en heeft zelf ook nog even een zaak in Hay gehad. Zijn autobiografie was dus goede bedlectuur, ter voorbereiding van onze tweede dag in Hay.
| |
Maandag 25 maart
Wim C, als iedere morgen vroeg op, ontdekte al voor het ontbijt op twee minuten lopen van ons hotel in Bredwardine een bord ‘Fine Prints’. Na ontbijt en afscheid van de vissers (die zondag niets gevangen hadden) gingen we eerst gedrieën hierheen. De Brobury Gardens & Gallery worden gedreven door de Amerikaan E. Okarma met zijn dochter en schoonzoon. Het park met fraaie boompartijen en uitzicht op de Wye en op de pastorie van de beroemde Francis Kilvert, auteur van een der fraaiste dagboeken uit de Engelse literatuur, is na betaling van £ 1,- te bezoeken. De Gallery in een der bijgebouwen is gratis toegankelijk en heeft een voorraad van ruim 100.000 prenten en aquarellen. Ik kocht er de vroeg zeventiende-eeuwse prent van Saenredam naar Goltzius van Judith met het hoofd van Holofernes en beloofde de heer Okarma nog eens terug te komen om de gehele collectie door te nemen.
Onze eerste stop in Hay was de zaak van Geoffrey Aspin, een man met prachtige verhalen en een interessante voorraad. Ik kocht er onder andere een Almanak van vernuft en smaak uit 1822 voor £ 3,-, geïllustreerd met een aardig ijsgezichtje.
We bezochten nog een tiental kleinere zaken die zondag niet geopend waren, noteerden een Rotterdamse prijsband uit 1737 voor een bevriende verzamelaar van prijsbanden en namen rond het middaguur afscheid van Hay. Kort voor het vertrek had ik nog een uitvoerig gesprek met Peter Harries van BOZ Books (nr. 23 op de kaart). Hij is specialist in Dickensiana en een relatieve nieuwkomer in Hay. Met hem sprak ik onder meer over de toekomst van Hay-on-Wye als boekendorp. De rol van Richard Booth is voor een groot deel overgenomen door Leon Morelli die niet alleen de Cinema bookshop maar ook andere (niet-boeken-)winkels in Hay bezit. Zijn imperium zou echter ook wel eens over het hoogtepunt heen kunnen zijn, want verschillende van zijn zaken - met name in Londen en Bournemouth - zijn alweer gesloten. Tussen Booth en Morelli lopen nog allerlei processen die de verhoudin-gen niet plezieriger maken. Een belang- | |
| |
rijke rol in de toekomst zou wel eens weggelegd kunnen zijn voor de reeds genoemde Andy Cooke, eigenaar van enkele zaken in Hay-on-Wye en Londen.
Hereford was de volgende stop voor een bezoek aan de librije van de kathedraal. Eind vijftiende eeuw had men hier al boeken die met kettingen aan een lange lezenaar waren bevestigd. In 1611 werden de huidige kasten gebouwd. De librije bevat bijna 1500 boeken met kettingen, die aan de voorzijde van het boek zijn vastgeklonken en aan de andere kant aan stangen vóór de kastplanken zijn bevestigd. Het is het beste voorbeeld van een oude kerkbibliotheek in Engeland en wellicht in de hele wereld. Afdalend in de gewelven onder de kerk komt men bij de beroemde Mappa Mundi: een wereldkaart uit circa 1290 op een vel perkament. Enkele jaren geleden waren er plannen de kaart voor veel geld te verkopen. Die veroorzaakten zo'n commotie, dat de verkoop niet doorging en er thans een constante stroom bezoekers naar de kaart komt kijken die over de jaren een veelvoud aan entreegeld zal gaan betalen.
Onze laatste stop zou Ludlow worden, een half uurtje ten noorden van Hay en Hereford. Ludlow is een typisch Engels stadje met kasteel en veel vakwerkhuizen. De prentenzaak van Swift viel ons tegen, maar in Corve Street waren we in de beide daar gevestigde zaken zeer gelukkig. ‘Books and Chattels’ had behalve een gezellig interieur met brandende open haard en een vriendelijk eigenaars-echtpaar veel over de Brontë's en Elisabeth I. Bij ‘20th Century Books’ even verderop zag ik een Corvotitel en vroeg naar een gebonden Questfor Corvo. De eigenaar verdween naar achteren en kwam terug met twee exemplaren van de eerste editie (1934). Een gaaf exemplaar voor £ 50,- en een exemplaar dat er ook goed uitzag, maar waar de vorige eigenaar een aantal andere zaken betreffende Corvo had laten bijbinden: een paar uitgeknipte recensies en -uiterst interessant - twee Corvo-catalogi van G.F. Sims uit 1949 met illustraties van door Sims aangeboden brieven en manuscripten van Rolfe/Corvo. De naam van de vorige eigenaar die dit alles bijeen had laten binden bleek uit zijn ex libris: R.M. Baxter, geïnteresseerd in ‘books, music, good food, wine and conversation’ aldus het randschrift. Omdat dit exemplaar door het bijbinden niet meer gaaf was, kostte het niet £ 50,-, maar £ 18,-! Toen ik mijn enthousiasme uitsprak, verdween de antiquaar opnieuw naar achteren en kwam terug met de autobiografie van H.C. Bainbridge, de man van de Fabergé-juwelen, Twice seven (Londen 1933), waarin een geheel hoofdstuk aan Corvo is gewijd.
Na zes uur reden we verder noordelijk op de grens van Wales en Engeland, langs ‘Offa's Dyke’. Uit een in Ludlow meegenomen brochure Offa's Dyke Book Patch trail bleek dat we langs een tiental andere antiquariaten reden, maar die waren nu dicht en we wilden de volgende dag in Haworth zijn.
| |
Dinsdag 26 maart
Na gelogeerd te hebben in de buurt van Haworth begonnen we de dag met een bezoek aan Thornton, waar vader Brontë predikant was voor Haworth en waar de meeste kinderen waren geboren. Van Patrick Brontë's kerk was nog één muurtje en een stukje van de torenspits te zien. De pastorie, tot voor kort een slagerij, werd verbouwd tot Brontë-restaurant, wat ons de gelegenheid gaf het huis van onder tot boven te bezichtigen. Het volgende bezoek gold het schooltje op Law Hill, waar Emily Brontë les had gegeven en waarvandaan ze weer naar huis was gevlucht om onder andere haar beroemde boek Wuthering Heights te schrijven. Het was somber en koud op deze heuveltop. Het schooltje was geheel vervallen en de ruïne stond te koop. Narillend vervolgden we onze weg naar Haworth waar we in de plaatselijke Inn, The Black Buil, bijkwamen, gezeten vlak naast een stoel met een plaatje erop met de mededeling dat de ongelukkige schilderende broer Branwell Brontë in deze pub en op deze stoel vele, vele uren van zijn korte leven had doorgebracht. Het bezoek aan de Brontë Parsonage was natuurlijk het hoogtepunt van de dag. Ondanks het feit dat de schoonzoon, de reverend Bell Nicholls, na het overlijden van vader Brontë als laatste van het gezin, vrijwel de gehele inboedel had laten veilen, bleek dat het begin twintigste
| |
| |
eeuw nog mogelijk was een groot deel van het oorspronkelijke meubilair te achterhalen. Een bezoek aan het Brontë-huis geeft daarom een uitstekend idee hoe men daar leefde, zeker zoals wij er waren, op een doordeweekse dag met weinig bezoekers. Het uitzicht uit de vensters op kerk, kerkhof en omringend heuvelland kan niet veel veranderd zijn en de gierende winden deden herinneringen aan Heathcliff en de Woeste hoogten herleven. Tot onze verrassing stonden er aan het einde van de tour in de ‘visitors shop’ niet alleen tientallen nieuwe boeken te koop maar ook een honderdtal boeken van en over de Brontë's uit het antiquariaat Hodgkins (Upper Vatch Mill, The Vatch, Slad, Gloucestershire GL 6 7JY). Hodgkins is niet alleen specialist voor de Brontë's maar ook voor Jane Austen, Mrs Gaskell, George Eliot, Elisabeth Barrett Browning en dergelijke. Voorts zijn de Pre-Raphaelites en ‘English and American Eccentrics’ specialisaties van dit antiquariaat.
's Avonds door naar York, waar we zonder veel moeite een hotelletje vonden.
| |
Woensdag 27 maart
York is een prachtige stad met een beroemde kathedraal en een van de aardigste historische musea die ik ken: het Castle Museum. Voor dit laatste hadden we geen tijd, want er zijn ook tien antiquariaten en om vijf uur zou de boot naar Rotterdam vertrekken vanuit het nabijgelegen Huil. Inch's Books in York is gespecialiseerd in moderne kunst en design. Ik kocht er voor £ 10,- per stuk de eerste drie delen van The Yellow Book (1894-1895) met illustraties van Beards-ley. Diens medewerking zou direct daarna ophouden, toen Oscar Wilde werd gearresteerd en er in de kranten foto's van de arrestatie verschenen, waarbij Wilde een boek onder de arm had waarvan de journalisten dachten dat het The Yellow Book was. Later bleek het een ander boek te zijn, maar toen had uitgever lohn Lane zijn maatregelen al genomen en de lijst van medewerkers ‘gescreend’.
Bij Jack Duncan Books vindt men zes handelaren in één pand op drie verdiepingen. De prentenzaak van Griffiths and Sharp bleek zich teruggetrokken te hebben uit York en weer alleen vanuit Oxford te opereren. In de Minster Gates Bookshop wachtte een verrassing voor Wim v. L. Op zijn vraag of er iets over Nederland in de zaak aanwezig was, antwoordde Nigel Wallace ‘only an expensive book’. Het bleek een fraai in perkament gebonden eerste deel van de eerste druk van A. Rademaker Kabinet van Nederlandsche en Kleefsche Oudheden, met een groot aantal gravures van Haarlem en omstreken. De prijs was niet echt laag, maar wel lager dan de veilingprijs, zodat deze reis dan weliswaar geen Ampzing opleverde maar toch... Op mijn vraag naar The Hermit of Peking verwees Wallace ons naar zijn collega om de hoek: Taikoo books Ltd, gespecialiseerd in Afrika en Azië. David Chilton vond een Nederlandse vraag naar Trevor Ropers speurtocht naar Sir Edmund Backhouse zo aardig, dat hij zijn eigen exemplaar haalde en mij dat verkocht (ik neem aan dat hij in zijn achterhoofd had dat hij het zeker spoedig wel weer ergens goedkoper zou vinden). Al pratend bleek hij een paar delen van de Werken van de Linschoten Vereniging te zoeken en vanuit de kofferbak kon ik hem helpen aan enkele bij Richard Booth gekochte delen!
Na nog enkele bezoeken aan de andere antiquariaten in York bleek dat er eigenlijk nog maar twee echte wensen waren overgebleven: Wim v. L.'s The age of the typewriter en mijn biografie van Shelley door Holmes. Een laatste bezoek aan de zeer fraaie en grote nieuwe boekwinkel van Waterstones in York toonde, via de bekende microfiches en een leesapparaat, aan dat beide boeken weliswaar niet in voorraad maar nog wel leverbaar waren. Via onze credit-cards werden deze besteld en ze zouden worden nagezonden naar Nederland.
Een zeer tevreden drietal, tezamen een 150 boeken rijker, stapte om vijf uur in Hull aan boord. Het paasweekend begon kennelijk voor groepen scholieren en hockey-elftallen, zodat de thuisreis wel voorspoedig maar niet bepaald rustig was. ■
Paul Minet, de auteur van Late booking, my first twenty-five years in the secondhand book trade, Frant 1989.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd