De Boekenwereld. Jaargang 7

[p. 139]

Marginaliën

Forged Documents

In mijn ‘verdrietige geschiedenis’^1. vermeldde ik reeds de lezing die de president van de I.L.A.B. (International League of Antiquarian Booksellers), Anthony Rota, hield tijdens de Houston Conference on Forged Documents (2-4 november 1989). Nu zijn de vrijwel complete verhandelingen van die conferentie in druk verschenen.^2. Vrijwel' compleet, want helaas ontbreekt een van de interessantste toespraken, namelijk die welke Antonio A. Cantu van de United States Secret Service hield over de gebruikte technieken en de methoden die men aanwendt om vervalsingen te ontmaskeren. Er zal wel een goede reden zijn om deze tekst niet in druk te laten verschijnen.

Hoe moeilijk het soms is echt van namaak te onderscheiden, wordt duidelijk als men deze reeks verhandelingen doorleest. Niet minder duidelijk blijkt, dat zowel handelaren als bibliothecarissen zich soms wel erg weinig inspanning getroosten om zich van de echtheid van aangeboden of ten geschenke ontvangen stukken te overtuigen.

In de afdeling International Factors wijden Ellen

S. Dunlap van het Rosenbach Museum, Scott Chafin van de University of Houston System, William L. Joyce van Princeton University Library en Marcus A. McCorison van de American Antiquarian Society hun bijdragen aan de administratieve, wettelijke en wetenschappelijke factoren waarmee bibliothecarissen en hun staf te maken kunnen krijgen. Er rijst een beeld op van mensen die met zoveel factoren en belangen rekening hebben te houden, dat het slechts weinigen gegeven zal zijn precies dat te doen en/of te laten wat zij zouden moeten doen en/of laten. Natuurlijk, eenieder zou het liefst elk stuk van enige importantie nauwkeurig en grondig willen doorlichten. Daarvoor ontbreekt soms tijd, dikwijls geld en mankracht. En als men een vervalsing ontdekt, wil men eigenlijk niets liever dan de bron, de vervalser, ontmaskeren. Tot op de bodem uitzoeken ten koste van wat dan ook, omdat eerlijkheid en echtheid de hoogste prioriteit zouden moeten hebben. Maar daar denken niet altijd alle betrokkenen hetzelfde over.

Er is vrees voor reputatie, vrees voor schandaal, vrees voor het afschrikken van donors. Mensen met verschillende verantwoordelijkheden komen om overigens respectabele redenen met elkaar in conflict. Er ontstaan belangentegenstellingen, persoonlijke ambities gaan een rol spelen en in de lagere echelons dikwijls ook angst voor de eigen positie, voor behoud van werk. Het slechtste dat men kan doen is de doofpot trachten te bereiken, maar tussen goede wil en de uitvoering daarvan staan dikwijls wetten en praktische bezwaren. De wetten echter, b.v. ten aanzien van aansprakelijkheid bij diefstal en aan- of verkoop van gestolen en/of vervalste dokumenten zijn in Amerika en Europa wel zeer verschillend. Het lezen van deze bijdragen zal ons leren bij voorkomende gevallen van onregelmatigheden die aan het licht komen, niet al te gehaast en al te voor de hand liggend te reageren.

De bijdragen over de rol van de handelaar, de verplichtingen van de handelaar; over de verwachtingen die bibliothecarissen koesteren, vormen stuk voor stuk lectuur die elke handelaar en boekenliefhebber zal interesseren en tot nadenken stemmen. Extra waakzaamheid en voorzichtigheid blijkt altijd geboden.

Als één ding duidelijk wordt uit zo'n reeks verhandelingen, dan is het wel, dat de prijzen van oude boeken en dokumenten zodanig zijn gestegen, dat een niveau is bereikt waarbij de belangstelling van criminelen definitief is gewekt. Meer en meer zullen we ons ervan bewust moeten zijn, dat wij voortdurend het risico lopen besmet materiaal te kopen of te verkopen.

Vervalsingen lijken minder frequent dan diefstal en heling. De Houston Conference on Forged Documents leert ons dat het aantal vervalsingen veel groter is dan wij geneigd zijn te veronderstellen. Dat diefstal en heling aan de orde van de dag zijn, althans in de westerse wereld, hebben we bijna zonder uitzondering al eens aan den lijve ondervonden. Zoals niemand zijn tas nog onbewaakt op een perron laat staan, terwijl hij even een krantje koopt, zo zullen we in onze bibliotheken steeds strengere veiligheidsmaatregelen moeten aanvaarden. En mensen vrij in een antiquariaatsmagazijn laten snuffelen - één van de aantrekkelijkste aspekten van de boekenjacht - het zal minder en minder kunnen worden toegelaten. Het maakt het bezoek aan antiquariaten minder aantrekkelijk; het legt meer beslag op de toch al schaarse tijd van de antiquaar en zijn medewerkers. Het beperkt de vrijheid van koper en verkoper. Die ontwikkeling tot stilstand brengen en daarna keren, moet ons aller zorg zijn. Hoe hebben we het zo ver kunnen laten komen? Een vraag waarover niet alleen de overheid moet nadenken.

Anton Gerits

1. De Boekenwereld, 7 (1990-1991), p. 94-95.

2. Forged Documents. Proceedings of the 1989 Houston Conference organized by the University of Houston Libraries, New Castle, Oak Knoll Books, 1990. xiii, 162 pag. Geb. Prijs f 53,50.