De Boekenwereld. Jaargang 4

[p. 183]

Veilingen

Veiling boeken en grafiek Van Gendt, Amsterdam, 3 en 4 mei 1988

Waarschijnlijk voor de laatste maal in het zaaltje achter Keizersgracht 96-98, hield Van Gendt de 280ste veiling. Klapstuk was ongetwijfeld een lot van vijf achttiende-eeuwse getekende zeekaarten op perkament, waarvan vier stuks door Isaak de Graaf, de cartograaf van de kamer Amsterdam man de V.O.C. Er zijn over de gehele wereld ongeveer driehonderd van deze getekende kaarten bekend, waarvan er ongeveer twintig de naam De Graaf dragen. Deze vijf kaarten (beschreven in de Maritieme geschiedenis der Nederlanden, deel III, 1977, blz. 200) betreffen grote delen van de zeeweg tussen Nederland (Texel) en Oost-Indië.

De taxatie was f 40.000,- tot f 60.000,-. De inzet van f 30.000,- werd al snel overboden door diverse bieders in de zaal, waaronder het Amsterdams Historisch Museum, de firma Nico Israel/Ascher, een Engels spekende bieder aan de telefoon en een Nederlandse handelaar die uiteindelijk koper werd voor f 62.500,- exclusief de 20% kosten. Deze kocht de kaarten op naam van het Martiem Museum in Sydney en deze naam werd ook de volgende dag in de dagbladen vermeld. In de wandelgangen werd echter getwijfeld aan de juistheid van deze zogenaamde opdrachtgever en ook de firma Van Gendt bleek hierover bij latere navraag grote twijfels te hebben.

Om met de - overigens vrij kleine - afdeling grafiek verder te gaan: de ets Vertumnus et Pomona door J. Saenredam uit 1605 (Hollstein 86), volgens Hollstein was het enig bekende exemplaar in de Tweede Wereldoorlog in Göttingen verloren gegaan, getaxeerd op f2.000,- tot f 3.000,-, bracht f 11.000,- op en ging naar de firma Boerner in Düsseldorf. Een Rembrandt-etsje (Bartsch 54 IV), getaxeerd op f 3.000,- à 14.000,-, afkomstig uit de collectie W.O.J. Nieuwenkamp, werd voor f 2.100,- opgehouden. Kunsthandelaar Ariëns Kappers kocht voor f 1.400, de fraaie ets Le génie de B. Castiglione met de in de prent geëtste opdracht aan M. van der Merwede van Clootwijck. Dezelfde handelaar kocht enkele fraaie etsen van Willem Witsen voor bedragen tussen de f 200,- en f 300,-. De oude prentbriefkaarten brachten zoals langzamerhand gebruikelijk weer enorme bedragen op, al was de taxatie nog hoger: ciica zesduizend kaarten van Amsterdam brachten f 11.500,- op, maar waren getaxeerd op f 26.000,- à f 30.000,-.
Interessant waren de prijzen van de opticaprenten. Alles boven de taxatie met uitschieters voor Duitse optica's (in goede staat) tot f 1.000,- per stuk!
Bij de boeken viel een collectie Judaica en Hebraica op, afkomstig van de heer H. Beem, naar in de zaal werd rondverteld. De kwaliteit was matig tot slecht, de prijzen toch vrij hoog, dankzij de aanwezigheid van diverse handelaars en verzamelaars van Judaica. De gewone boeken gingen over het algemeen tegen redelijke prijzen weg maar verschillende lots weden opgehouden omdat ze 70% van de taxatie niet opbrachten. Een collectie boeken (met prenten) over overstromingen in Nederland bracht zo om en nabij de getaxeerde bedragen op en werd vrijwel geheel door antiquariaat Lemmers uit Lisse gekocht.
Koopjes waren mijns inziens een mooie Wagenaar, Vaderlandsche historie, met de vervolgen (84 delen) voor f 1.600,-, alle werken van W.G. van Fockenbroch (1709) voor f 140,- en negen oude jaargangen van Oud-Holland voor f 280,-.

A.G. van der Steur

De prentveilingen bij Sotheby's en Van Stockum

Het aanbod in de prentveilingen van het afgelopen voorjaar is wat mager gebleken in vergelijking tot dat in de boekveilingen, waar erotica (Bubb Kuyper en Van Stockum) en de ouderwets degelijke verzameling Nijkerk (Beijers) de toon aangaven. In die laatste veiling maakte de collectie Rijntopografie goede prijzen met een aantal forse uitschieters bij de negentiende-eeuwse Duitse gezichten op groot formaat (f 1000,- à f 1500,-). Het spectakelstuk uit de prentveiling bij Van Gendt heeft in de veilingbespreking van A.G. van der Steur al aandacht gekregen.

Op 11 en 13 mei veilde Sotheby's na lange tijd weer prenten (365 nummers). De beschrijvingen waren het werk van Neeke Fraenkel, die na de veranderingen bij Van Gendt de uitdaging heeft aangenomen de prenttraditie van Mak van Waay nieuw leven in te blazen. De huisstijl van Sotheby's bestaat uit beknopte, maar degelijke beschrijvingen van de prenten en de relevante literatuur, echter zonder vermelding van materiële gebreken. Het grootste gedeelte van het publiek had weinig moeite met deze opzet, die af en toe voor een kleine teleurstelling kan zorgen. Misschien zou een algemene aanduiding als ‘(defecten)’ een compromis zijn om de aanwezigheid van ernstige beschadigingen aan te geven, zoals bij het porselein gebeurt. De wat chaotische uitstalling tijdens de kijkdagen toonde hoezeer men het oude metier verleerd was. Verbeteringen op dit punt zijn zeker te verwachten. Bij de oude grafiek was een aanzienlijk prijsverschil merkbaar tussen de bijzondere stukken en de kavels met aardige, maar onbelangrijke grafiek uit dezelfde tijd (circa f 10,- tot f 50,- per prent). Vier zestiende-eeuwse prenten, De vier seizoenen, in de manier van Arcimboldo deden f 1800,- (taxatie f 500,-); C. Bega, De moeder, 1ste staat, doch met een verzamelaarsmerk op de voorzijde man de prent, f 800,- (taxatie f 1500,-/2000,-); Eters van sauzen en vet, naar H. Bosch, f 1400,- (taxatie f 600,-); I.L. la Fargue van Nieuwland, Willem V te paard, zeldzame handge-

[p. 184]

kleurde en gesigneerde omtrekets, doch enigszins beschadigd, f 1100,- (taxatie f 300,-); F. Huys naar P. Breughel, Schaatsers bij Antwerpen (1553), kort afgesneden, f 1650,- (taxatie f 1000,-), C. Ploos van Amstel naar H. Averkamp, De koning van Bohemen op het ijs, prenttekening, matig exemplaar, f 800,- (taxatie f 800,-), A. Vico naar B. Bandinelli, De kunstacademie van Bandinelli, f 675,- (taxatie f 800,-). Terwijl de topografie z'n geld opbracht, waarbij een composiet-atlas met 100 kaarten voor f 17500,- (taxatie f 12000,-/20000,-), konden de hooggespannen verwachtingen van de jacht- en koetsprenten niet helemaal waargemaakt worden. De meeste prenten bleven onder de stevige taxaties van f 500,- à f 1000,- per prent.
Bij de moderne grafiek waren de hoge prijzen voor Escher: Anmalfi (1934), houtsnede, f 17000,- (taxatie f 3000,-); Andere wereld, houtgravure in kleuren, f 7800,- (taxatie f 6000,-/9000,-); Tegenstelling (Orde en chaos), litho, f 1100,- (taxatie f 1000,-/1500,-); etc. In deze rubriek was een deel van het aanbod afkomstig van de met grafiek gestopte kunsthandel Borzo uit 's-Hertogenbosch. Aan de hand van hun catalogus no. 4 uit 1983 kunnen enkele vergelijkingen gemaakt worden: M. Chagall, Le chien qui porte a son cou le diner de son maitre, ets uit de serie illustraties bij La Fontaine, opbrengst f 380,- (taxatie f 575,-; Borzo f 550,-); P. Dupont, Damrak Amsterdam, ets, voor f 220,- aangekocht voor de collectie van Teylers Museum (taxatie f 250,-; Borzo f 285,-); P. Dupont, Oude Kerksplein Amsterdam ets, f 190,- (taxatie f 300,-; Borzo f 350,-); P. Dupont, Seinepaarden, ets, voor f 375,- aangekocht voor de collectie van Teylers Museum (taxatie f 375,-; Borzo f 425,-); G.C. Haverkamp, Eenzaamheid bij Soest & Zijlpoort te Leiden (proefdruk), etsen, f 160,- (taxatie f 300,-; Borzo f 375,-) en W. Witsen, Riviergezicht, ets, f 325,- (taxatie f 350,-; Borzo f 325,-). Een groot deel van de zitting moderne grafiek werd, ook in de beste Mak van Waay-traditie, ingenomen door etsen van Marius Bauer. De prijzen hadden hier nog niet het peil van enkele jaren geleden dat mede onder invloed van Borzo tot stand was gekomen, maar vertoonden door dit ruime aanbod weer een opgaande lijn door de aanwezigheid van enkele Bauerverzamelaars: Aladdin, f 625,- (taxatie f 700,-); Een Perzisch feest f 220,- (taxatie f 400,-); Een feestdag in Delhi, f 425,- (taxatie f 40,-); De Heilige Kameel f 700,- (taxatie f 400,-); De kroning van Czaar Nicolaas II f 550,- (taxatie f 1200,-) en Ruiters onder een poort (1892), f 500,- (taxatie f 250,-). De etsen op klein formaat, samengevoegd tot kavels van drie à vier stuks, deden gemiddeld f 55,- tot f 125,- per stuk. Al met al zal men aan het Rokin niet ontevreden zijn, hoewel het catalogiseren en verkopen van antiek naar verhouding minder arbeidsintensief is en hogere prijzen haalt.

De prenten bij Van Stockum namen met 141 nummers een kleine plaats in de boekveiling van 1 juni in. Een boslandschap in gewassen grijze inkt door C.H. van Amerom (1872) was goed voor f 225,- (taxatie f 200,-), terwijl een viijwel zeker postume tekening van Anton Pieck f 190,- opbracht (taxatie f 200,-). De litho Ontmoeting van Escher, een ongesigneerd exemplaar, deed f 1300,- (taxatie f 2000,-) en een Sabijnse maagdenroof door Picasso werd voor f 1000, afgeslagen op de taxatie. Een tweetal charmante Franse spotprenten op de achttiende-eeuwse torenhoge kapsels werd voor f 350,- door een Duitse handelaar gekocht (taxatie f 200,-). Bij de topografie spande Duitsland de kroon met een op linnen geplakte toeristenplattegrond van Neuwied door Leizelt (1797): getaxeerd en ingezet op f 200,- maar in een fractie tot f 1700,- opgedreven. Het waterschap De Brielse Dijken was zo gelukkig voor f 375,- een manuscriptkaart van Het Goedereesche Zeegat (1780) te veewerven, getekend door de landmeter Cornelis Goekoop, een van de grondleggers van het ministerie van Waterstaat (taxatie f 500,-). Een fraaie gegraveerde kaart van de monding van de Maas door J. van Geel, 1665 (74 × 105 cm.), werd verkocht voor de taxatie van f 3000,-).

R.J.A. te Rijdt

Deze prent is opgenomen in het boek van J.L.G. en S. de Vries, Historische Kronyck (...) tot op 1698, Leiden (Pieter van der Aa), 1702. Dit boek werd op 11 mei 1988 bij Sotheby's geveild.