De Boekenwereld. Jaargang 4

[p. 104]

Veilingen

De tekeningenveilingen bij Sotheby's en Christie's te Amsterdam

Dat het tussen de twee belangrijkste veilinghuizen in Nederland niet altijd botert, ervoeren dit jaar de liefhebbers van oude tekeningen. Men was eraan gewend geraakt dat de grote jaarlijkse tekeningenveilingen door beide huizen op één en dezelfde dag werden gehouden. Dat waren twee vliegen in één klap voor de geïnteresseerde bezoekers. Die service werd dit jaar echter niet geboden: tussen beide veilingen lag een periode van vier weken. Vooral voor buitenlandse kopers was dat enigszins ongemakkelijk.

Temeer daag het aantal werkelijk interessante tekeningen minder was dan in vorige jaren. Er waren per veiling natuurlijk enkele hoogtepunten maar het viel toch op hoezeer de middelmaat bezit neemt van dit jaarlijks terugkerend evenement.

Er viel niettemin toch het één en ander te beleven. Sotheby's veilde op 2 november een collectie van 144 stuks. Over het algemeen bleven de opbrengsten voor de niet erg interessante stukken onder de taxaties, terwijl de toppen er juist ver boven uit schoten. Daarbij waren enige verrassingen. Een landschap van Claes Jansz. Visscher, getaxeerd op f 5.000,- à f 7.000,- bereikte onverwacht een top op f 64.000,- en een studie van drie hondekoppen, toegeschreven aan Anthonie van Dyck, getaxeerd op f 35.000,- à f 50.000,-, liep op tot f 240.000,-. Een Mozes-studie in rood krijt van Rubens, waarvan men toch wel een opbrengst van f 500.000,- had verwacht, bleef daarentegen op f 180.000,- hangen. Een laatste voltreffer was een studie van een mannelijk naakt, in rood krijt getekend door Adriaen van de Velde. De taxatie van f 8.000,- à f 12.000,- werd ook daar gelaten voor wat hij was. De opbrengst was f 72.000,-, en daar kwamen de veilingkosten dan nog bij.

Een ander merkwaardig verschijnsel deed zich onder andere voor bij een tekening van Pieter Quast. Zes vergelijkbare tekeningen werden op de kort tevoren gehouden Delftse Antiekbeurs aangeboden voor f 2.500,- en f 3.500,- per stuk. Op de veiling bracht Pieter Quast ruim f 4.100,- op. De oude opvatting dat men op een veiling goedkoper koopt dan bij de kunsthandel gaat allang niet meer op.

Op 30 november veilde vervolgens Christie's zijn oude tekeningen. Over het algemeen was de kwaliteit iets beter, vooral waar het de achttiende-eeuwse tekeningen betrof. De opbrengsten bleven redelijk in de buurt van de taxaties. Evenals bij Sotheby's kende ook deze veiling zijn uitschieters. Al direct in het begin werd een uitermate boeiend album verkocht waarin, behalve enige reeksen zestiende-eeuwse prenten, landschapstekeningen met de daarnaar vervaardigde gravures waren opgenomen. De koper was een Amerikaanse kunsthandelaar. De buitenlandse kopers waren voor deze tweede veiling blijkbaar niet allemaal teruggekomen. Een mooi blad van Karel van Mander kwam voor f 40.000,- in een Nederlandse verzameling, evenals twee interessante vroege Van Goyens. Voor deze tekeningen werden overigens forse bedragen betaald: f 50.000,- en f 105.000,-. Een derde Van Goyen, die in 1979 al eens voor f 74.000,- was geveild, bracht nu slechts f 35.000,- op. Onverklaarbaar!

Een aardig album met aquarellen van de niet zo bekende Zwolse kunstenaar Gerrit Grasdorp bracht na een pittig gevecht f 80.000,- op. Het bleef gelukkig in Nederland, maar het Provinciaal Overijssels Museum viste als onderbieder achter het net. De Nederlandse musea en archieven kwamen overigens redelijk aan hun trekken. Daarbij waren onder andere het Amsterdams Historisch Museum, het Leidse gemeentearchief en het Haarlemse Teyler. Het Rijksprentenkabinet legde voor f 28.000,- beslag op een fraaie grote aquarel van Jacob Cats, vervaardigd in 1795.

De veiling ging overigens niet als een nachtkaars uit. De laatste twee nummers, mooie gedetailleerde aquarellen op perkament van Maria Sibylla Merian, deden het bijzonder goed. De eerste was getaxeerd op f 14.000,- à f 18.000,-. Hij werd ingezet op f 15.000,- en liep vervolgens op tot f 100.000,-. De tweede, getaxeerd op f 12.000,- à f 16.000,- haalde tenslotte een eindbod van f 30.000,-.

Th. Laurentius

Najaarsveilingen bij Kuyper in Haarlem, Van Stockum in Den Haag en Burgersdijk en Niermans in Leiden.

Groot aanbod van bijna 2100 kavels bij Bubb Kuyper, deels bestaande uit combinaties van boeken en gepresenteerd in drie catalogi: De Erotica Collectie van Di. W. Brown, eerste gedeelte; 284 nummers. Opbrengst gemiddeld f 200,-, opgehouden 25%, enkele uitschieters: Wanda de S. Françoise ou les plaisirs du mariage, 600 genummerde exemplaren, f 1.400,- (taxatie f 150,-/180,-), Ein Sonntag im Wienerwald(heim) f 1.100,- (f 150,-/200,-).

II. Modern Art and Literature in 600 nummers. Men kijkt er niet van op, dat moderne literatuur nog niet veel geld opbrengt en dat vier brieven van de zichzelf altijd aanprijzende G.K. van het Reve f 1.200,- opbrengen, maar wel dat dit alles in het Engels wordt beschreven(?). Onder de buitenlandse letterkunde en geïllustreerde boeken school weinig opvallends. Bij de moderne kunst ging een grammofoonplaat met twee ook door Karel Appel gesigneerde boekjes voor een appel en een ei weg, namelijk f 300,-. Wat betreft

[p. 105]

Escher blijven het grafisch werk en de boekillustraties zeer in trek; bijvoorbeeld Walch, Scholastica met een opbrengst van f 2.750,- maar zijn icosaeder bleef wederom bij de eigenaar. Stromans verzameling van ‘Schwittersiana’, geen alledaagse gebeurtenis in het veiling-wezen!, vond gerede aftrek: een collage vond een koper voor 20 mille (moeilijk te schatten doch aangegeven op 15 tot 18 mille), Merz I werd afgehamerd op f 650,- (f 400,-/500,-). Het aardige sprookje Die Scheuche ging voor f 1.400,- (f 1.200,-), wel gesigneerd maar niet in vlekkeloze staat. Tienmaal de taxatie-prijs brachten vijftien catalogi in één kavel op van het wereldberoemde huis Thonet, gepubliceerd in de jaren dertig: f 2.100,- of wel f 150,- per catalogus.

III Books and prints met 1200 kavels, een aparte catalogus wederom met duidelijke illustraties. Gegeven de hoeveelheid kavels waren sommige zittingen bepaald te langdurig, zij het dat er vlot geveild werd. Inzenders mogen tevreden zijn, dat dit veilinghuis consequent - bij gebrek aan commissies - niet inzet onder de laagste taxatie. Zulks beschermt de inzender niet alleen, maar het bekort ook de zittingen en komt de duidelijkheid ten goede.

Bij Van Stockum een kleine 1300 kavels boeken en twee dozijn documenten, waaronder in 152 vel papier zeven brieven van de vermaarde Matthijs Maris; aangekocht door het Rijksprentenkabinet te Amsterdam voor slechts f 800,-. (‘Amsterdam heeft het’). Behoudens de rubriek Kunst werd maar zeer weinig opgehouden terwijl meerdere incomplete zeldzame boeken onverkocht bleven, waaronder Tweespraeck van de Nederlandsche letterkunst, Swammerdams Bijbel der Natuure en Musschenbroeks Beginsels der natuurkunde. Kopers blijken zich wat kritischer op te stellen of misschien wordt nu het geld wat schaarser? Voor incomplete topografische boeken geldt dat minder, gezien de biedingen, beurtelings door de Vrienden van de Gouden Schaar uitgebracht: delen van de Gemeente-atlas van Kuyper, waarvan de opbrengsten varieerden van f 1.100,- tot f 2.800,-. Brabant goed voor f 3.900,- en f 4.900,-. Terwens boek over Nederland met 138 staalgravures ging voor f 4.000,- en 192 dorpsgezichten van Van Ollefenen & Bakker verwisselden voor 11 mille van eigenaar. Ook de zogenaamde colour plate boeken gingen merendeels naar de handel: Flora Batava, 4 delen, voor f 2.500,-, Schlegel, Vogels van Ned. Indie f 1.300,- (f 1.500,-), Hoola van Nooten, Fleurs, fruits et feuillages de Java f 4.200,- (f 1.800,-) en Weinmann, Duidelijke vertooning van eeniger duizenden gewassen voor nog meer duizenden, namelijk 59 mille. Voor de rubriek Oude Boeken was ook levendige belangstelling: Dodoens Cruydtboeck ging voor f 5.000,- (f 6.000,-), Van Haemstede, Martelaeren f 250,- (f 350,-) en Cats, Werken in de charmante quarto-editie, nog wel het exemplaar van D.F. Scheurleer, bracht f 5.200,- op (f 6.000,-).

Over het algemeen waren de taxaties aanlokkelijk voor de koper, des te meer waar steevast ingezet wordt op 50-60% van de taxatie, behoudens commissies. Enerzijds worden de zittingen hierdoor wel levendiger, maar toch komt het ook bij Van Stockum niet altijd verder dan de inzet. Voor de veilinghouder blijft het moeilijk om de belangen van verkoper met die van de koper in harmonie te brengen (alleen zijn er nu eenmaal van het oude boek oneindig veel minder inzenders dan kopers). Het blijft een ‘sellers market.’

De veiling bij Burgersdijk en Niermans in Leiden op 1-2 december 1987 was helaas te laat om de resultaten mee te delen in dit blad, temeer omdat belangrijke verzamelingen onder de hamer kwamen, namelijk de klassieken van professor B.A. van Groningen, de bibliotheek van dr. K. Rozenrond, en van drs. Chr. Kok te Baarn. Ook onder de afdeling Oude Boeken schuilen interessante zaken: een fraaie Venetiaanse druk van Plinius d.d. 13 juli 1513, de Opera van Xenophon uitgegeven door de vermaarde Stephanus te Parijs, redelijk getaxeerde topografie etc. Jammer, dat de catalogus niet genaaid - wel gelijmd - is en dat de afbeeldingen nauwelijks de nieuwsgierigheid prikkelen. Maar men gaat dit verbeteren, gelukkig.

J.H. Landwehr